Form przestępstw jest wiele. Wszystkie jednak mają wspólny mianownik – polegają na manipulacji i wykorzystywaniu zaufania ofiar w celu wyłudzenia pieniędzy lub informacji oraz danych osobowych. Każda z wymienionych metod ma swoje specyficzne cechy.
Oszustwa internetowe – najpopularniejsze sposoby wyłudzenia danych i pieniędzy. Jak się nie dać?
Tylko w 2022 roku do CERT Polska wpłynęło ponad 322 tysiące zgłoszeń dotyczących cyberzagrożeń i 218 tysięcy zgłoszeń dotyczących podejrzanych SMS-ów.
Wszystkie te metody mają jedną wspólną cechę – wykorzystują zaufanie, niewiedzę lub emocje po stronie ofiar. Cel? Wyłudzenie od nich pieniędzy lub danych osobowych.
Walka z tego typu przestępczością jest bardzo trudna i wymaga ciągłej edukacji społeczeństwa oraz ostrożności, zwłaszcza w kontakcie z nieznajomymi. Poniżej lista najpopularniejszych w Polsce metod oszustw i ich charakterystyka.
Oszustwo na BLIK-a
BLIK to wygodna usługa, dzięki której łatwo zapłacimy za usługi i towary w internecie, sklepach stacjonarnych lub wypłacimy pieniądze z bankomatu. Cyberprzestępcy w tej metodzie udają kupujących lub pracowników biur obsługi klienta.
Oszuści podszywają się pod znajomych ofiary lub tworzą fałszywe komunikaty od banków, prosząc o przesłanie pieniędzy za pomocą systemu BLIK. Często przestępcy wykorzystują do tego socjotechnikę, np. przekonując, że jest to pilna sytuacja wymagająca natychmiastowego przelewu.
Najczęściej polega to na wyłudzeniu kodu – zwykłe po zakupie jakiegoś przedmiotu w sieci. Sam kod BLIK nie wystarczy jednak do wyłudzenia pieniędzy. Kluczowe jest zatwierdzenie transakcji.
Oszustwo na policjanta
W tej metodzie oszuści podają się za funkcjonariuszy policji lub innych służb, twierdząc, że są zaangażowani w tajną operację wymagającą „bezpiecznego przekazania” pieniędzy lub cennych przedmiotów.
Celem jest zazwyczaj nakłonienie ofiar do przekazania oszczędności pod pretekstem ochrony przed rzekomymi przestępcami. Mundur lub fakt pracy w służbach ma po stronie ofiary wywołać poczucie zaufania.
Oszustwo na pracownika banku
Oszuści kontaktują się z potencjalnymi ofiarami podając się za pracowników banku, doradców finansowych lub przedstawicieli instytucji finansowych.
Komunikacja ta może odbywać się za pośrednictwem telefonu, e-maila, wiadomości tekstowych lub nawet mediów społecznościowych. Czasami odbywa się ona bardzo długo (bywa, że nawet tygodniami!).
Przestępcy informują ofiarę o rzekomym problemie z kontem bankowym, konieczności aktualizacji danych bezpieczeństwa lub oferują „pomoc” w zabezpieczeniu środków przed nieautoryzowanymi transakcjami.
Cechą charakterystyczną jest prośba o zgodę na przelanie naszych oszczędności na tzw. rachunek techniczny.
Oszustwo na OLX i Vinted
Oszuści wystawiają nieistniejące przedmioty lub oferują produkty po znacznie niższych cenach, aby przyciągnąć uwagę kupujących. Po dokonaniu wpłaty przez ofiarę, sprzedający znika, a zakupiony towar nigdy nie zostaje dostarczony.
Inną wersją jest oszustwo, w którym oszust podszywa się pod kupującego i prosi o wpłatę „zabezpieczenia” lub opłaty za dostawę. Wystawiasz coś na OLX? Niemal od razu odezwie się potencjalny kupiec z ofertą życia.
Jeśli osoba ta twierdzi, że towar został już opłacony i wystarczy odebrać środki po wejściu w link, powinna nam się zapalić czerwona lampka. Pod linkiem prawdopodobnie znajdziemy fałszywy formularz imitujący stronę internetową banku.
Oszustwo na InPost
W tej metodzie oszuści wysyłają fałszywe wiadomości e-mail lub SMS-y imitujące powiadomienia od firmy kurierskiej InPost, twierdząc, że do odebrania jest paczka. Cechą szczególną jest jednak informacja, że wymagana jest dodatkowa opłata lub podanie danych osobowych.
Celem jest oczywiście wyłudzenie pieniędzy (np. przez fałszywe opłaty za przesyłkę) lub danych umożliwiających kradzież tożsamości.
Oszustwo na Booking
Ta metoda zyskała w ostatnim czasie rozgłos i najgłośniej o niej jest w okresie wakacyjnym. To fałszywe rezerwacje na platformach takich jak Booking.com. Oszuści mogą tworzyć fałszywe oferty wynajmu mieszkań lub pokoi, wymagając od turystów zapłaty z góry lub wpłaty zaliczki.
Po dokonaniu płatności oferta znika, a oszust przestaje odpowiadać na jakiekolwiek próby kontaktu.
Inną wersją jest podszywanie się pod właściciela nieruchomości i prośba o przesłanie pieniędzy bezpośrednio, zamiast korzystania z bezpiecznych systemów płatności oferowanych przez platformę.
Oszustwo na WhatsApp i Messenger
Ta metoda polega na wysyłaniu wiadomości przez oszustów, którzy podszywają się pod znajomych lub członków rodziny, twierdząc, że zmienili numer telefonu. Zupełnie przypadkowo w tym samym momencie potrzebują pilnej pomocy finansowej.
Inną popularną metodą jest przesyłanie linków do fałszywych konkursów lub ofert pracy, które wymagają podania danych osobowych lub płatności.
Oszustwa te wykorzystują zaufanie ofiar do osób, które uważają za bliskie, oraz chęć szybkiego zarobku lub pomocy bliskim.
Bywa, że konta naszych znajomych np. na Facebooku trafiają z powodu różnych okoliczności w ręce oszustów. Jeśli więc dostajemy na Messneger wiadomości od członków rodziny z prośbą o przelewy, lepiej jest zadzwonić do tej osoby i upewnić się, że to prawda.
Oszustwo na żołnierza
Jest to forma oszustwa, która polega na podszywaniu się oszustów pod amerykańskich żołnierzy służących na misji w strefach konfliktu.
Oszuści tworzą fałszywe profile w mediach społecznościowych, na portalach randkowych lub aplikacjach takich jak WhatsApp i Messenger, gdzie udają żołnierzy poszukujących przyjaźni, miłości lub wsparcia emocjonalnego.
W ramach budowania zaufania, oszuści często dzielą się zmyślonymi historiami o trudnych warunkach służby, problemach finansowych lub potrzebie wsparcia w celu powrotu do domu.
Bywa, że osoby te oferują wieloletnią przyjaźń lub nawet deklarują miłość. Rozmowy z taką osobą mogą trwać miesiącami w celu zbudowania zaufania.
Należy uważać więc na wszelkie komentarze lub zaproszenia od osób, które mają zagraniczne nazwiska. Zaczepki te to jedynie wstęp do dramatu, który kończy się utratą oszczędności życia.
Jak zgłosić oszustwo internetowe? Gdzie zgłaszać oszustwa SMS?
Wszystkie podejrzane wiadomości SMS z linkami do stron oszustów można zgłosić używając funkcji „Przekaż” bezpośrednio na numer 8080. Najlepszą metodą jest przesłanie zgłoszenia do CERT Polska, który jest jednym z trzech Zespołów Reagowania na Incydenty Bezpieczeństwa Komputerowego.
Oszustwo należy zgłosić nie później niż w ciągu 24 godzin od momentu wykrycia incydentu. Czas reakcji na zgłoszenie jest bardzo ważny i może wpłynąć na rozwiązanie problemu. Oczywiście konieczne będzie w niektórych przypadkach udanie się na komisariat policji w celu zgłoszenia incydentu.
