fot. depositphotos.com
Prawo autorskie to element funkcjonowania niemal każdej działalności gospodarczej. Jej zakres dotyczy też zwykłych konsumentów, przez co stanowi dziedzinę o dużym znaczeniu dla całego systemu prawa. Aktualnie planowana jest jedna z największych zmian tej ustawy na przestrzeni ostatnich lat. Nowelizacja ma dotyczyć głównie dostawców treści internetowych, dziennikarzy i przedsiębiorców świadczących usługi tzw. VOD. Jak przygotować się do nadchodzących zmian?
Jaki jest cel wdrożenia zmian w prawie autorskim?
Wprowadzenie zmian do prawa autorskiego nie jest wyłączną inicjatywą ustawodawcy. Nowelizacja wynika przede wszystkim z konieczności zaimplementowania unijnej dyrektywy w sprawie praw autorskich i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym (określanej również jako dyrektywa DSM).
Proponowane zmiany mają dotyczyć głównie:
- wprowadzenia nowych postaci dozwolonego użytku (eksploracja tekstów i danych) oraz modyfikacja niektórych już istniejących (korzystanie z utworów w działalności dydaktycznej oraz zwielokrotnianie utworów w celu zachowania dziedzictwa kulturowego);
- modyfikacji zasad korzystania z utworów niedostępnych w handlu;
- wprowadzenia licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem;
- wprowadzenia środków ułatwiających licencjonowanie utworów udostępnianych w ramach usług wideo na żądanie;
- wdrożenia nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy w zakresie korzystania online z ich publikacji prasowych;
- wprowadzenie przepisów szczególnych dotyczących dostawców usług udostępniania treści online;
- zapewnienia godziwego wynagrodzenia twórcom i wykonawcom (m.in. poprzez wprowadzenie dodatkowego wynagrodzenia z tytułu udostępniania utworu audiowizualnego w Internecie);
- wprowadzenia nowych postaci dozwolonego użytku baz danych sui generis.
Co istotne, ze względu na obawę dotyczącą tzw. cenzury prewencyjnej w Internecie, państwo polskie zaskarżyło przedmiotową dyrektywę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W ostatnim okresie Trybunał nie zgodził się jednak z argumentacją polskiego rządu, dlatego Polska jest zobligowana do implementacji przedmiotowej dyrektywy do krajowego porządku prawnego.
Poznaj Cropink – szybko i prosto twórz reklamy produktowe. Uwolnij Twoją kreatywność
Nowelizacja prawa autorskiego 2022/2023 – co zawiera?
Dyrektywa DSM to rozbudowany akt prawny zawierając kilka ważnych kierunków zmian legislacyjnych. Poniżej przedstawiamy te, które według naszej oceny mogą być szczególnie istotne w ujęciu praktycznym:
Słuchaj podcastu NowyMarketing
Zmiany w dozwolonym użytku i prawach pokrewnych
Według projektu ustawy zmieniającej ustawę o prawach autorskich, ma dojść do wprowadzenia:
- nowych postaci dozwolonego użytku: eksploracji tekstów i danych, korzystania z utworów w działalności dydaktycznej oraz zwielokrotniania utworów w celu zachowania dziedzictwa kulturowego,
- a także środków ułatwiających dostęp do utworów niedostępnych w handlu oraz możliwości udzielania rozszerzonych licencji zbiorowych.
Na takich zmianach skorzystają głównie miejskie i uniwersyteckie biblioteki oraz uczelnie w zakresie wykorzystywania prac dyplomowych i dorobku naukowego w edukacji zdalnej.
Ustawa przewiduje też wprowadzenie nowego rodzaju prawa pokrewnego, czyli prawa wydawców prasowych do eksploatacji ich publikacji prasowych online. Wydawcy prasowi uzyskają również nowe prawo wyłączne (tj. prawo wydawcy prasowego) do wyłącznej eksploatacji online ich publikacji prasowych przez platformy internetowe.
Zmiany dla dostawców treści internetowych
Jedna z istotniejszych zmian, którą może wprowadzić nowelizacja prawa autorskiego, to kwestie dotyczące dostawców treści internetowych. Zgodnie z projektem ustawy dostawcy takich treści będą zobowiązani do ich proaktywnego filtrowania pod kątem naruszenia autorskich praw majątkowych. Oprócz tego to dostawcy usług, jako podmioty, które używają cudzych utworów, będą zmuszeni uzyskiwać licencje na ich wykorzystywanie.
Może wzbudzać to pewne obawy o stosowanie cenzury prewencyjnej i pewnego rodzaju nadgorliwości w kwestii egzekwowania praw autorskich. Sam projektodawca w uzasadnieniu projektu wskazuje na ten problem i jednocześnie dystansuje się od ww. regulacji. Mówi o ich kontrowersyjności i podkreśla fakt zaskarżenia. Warto wspomnieć, że lata temu w Polsce duże zamieszanie zrobiło tzw. Acta 2 – a tytuł ten przypisywano właśnie dyrektywie DSM.
W rezultacie wielu autorów wskazuje, że nie można wykluczyć, iż po wdrożeniu dyrektywy DSM dostawcy usług internetowych (jak np. YouTube lub Facebook) będą zmuszeni płacić twórcom za udostępnianie ich treści w danym serwisie. Mimo iż praktyka raczej nie będzie aż tak surowa jak się zapowiada, to wielu przedsiębiorców stanie przed koniecznością dokładnej analizy zmian po uchwaleniu ostatecznej treści ustawy.
Kiedy nowelizacja ustawy o prawie autorskim wejdzie w życie?
Aktualnie projekt ustawy o zmianie prawa autorskiego, który implementuje dyrektywę DSM, jest na etapie konsultacji. Po zakończeniu tego etapu i zebraniu opinii w zakresie proponowanych modyfikacji, projektodawca będzie rozpatrywać je w projekcie.
Trzeba zaznaczyć, że projekt nie został jeszcze przedstawiony sejmowi ani senatowi. Głosowanie nad projektem stanowi bowiem jeden z ostatnich etapów drogi legislacyjnej. Na razie tekst projektu ustawy jest ustalany przez ministerstwo, które odpowiada za jego przeprocesowanie.
Wcześniej zapowiadano, że orientacyjnym terminem wejścia w życie planowanych przepisów jest IV kwartał 2022 roku. Obecnie wciąż nie jest wiadome, kiedy faktycznie to nastąpi.
Czy można już teraz przygotować się na zmiany?
Można przewidywać, że do wejścia w życie ustawy o zmianie prawa autorskiego zostało jeszcze trochę czasu. Jednocześnie biorąc pod uwagę skalę tej nowelizacji i fakt, iż stanowi ona jedną z większych zmian w prawie autorskim w ostatnich latach, trzeba z pewnością starannie przygotować się na wdrożenie ewentualnych modyfikacji w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa.
Dobrą drogą będzie bieżące śledzenie przebiegu procesu legislacyjnego. Warto pamiętać, że tuż po wejściu w życie ustawy nie ma żadnych głosów doktryny lub ugruntowanych linii orzeczniczych. W związku z tym materiały legislacyjne będą jedynym dokumentem możliwym do wykorzystania przez prawników w procesie wykładni prawa.
Podsumowując, wdrożenie dyrektywy DSM na gruncie krajowym wymaga nowelizacji prawa autorskiego. Zmiany w tym zakresie są aktualnie procedowane przez prawodawcę. Co mogą zrobić przedsiębiorcy? Przede wszystkim już teraz zapoznać się z planowanymi modyfikacjami.
Niestety bieżące śledzenie przebiegu procesu legislacyjnego jest procesem niełatwym i czasochłonnym. Dlatego dobrym rozwiązaniem będzie całościowe powierzenie wdrożenia nowelizacji profesjonalnemu radcy prawnemu lub adwokatowi z doświadczeniem w temacie ochrony praw autorskich. Jest to słuszny krok zarówno na etapie analizy przebiegu ww. procesu, jak i po wejściu ustawy w życie.