Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy zmieniającej zasady ustalania wysokości emerytur dla wybranej grupy świadczeniobiorców. Inicjatywa ta jest odpowiedzią na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r., który zakwestionował konstytucyjność art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie jego stosowania wobec osób, które złożyły wnioski przed 6 czerwca 2012 r. Proponowane przepisy mają na celu ograniczenie skutków wcześniejszego, niekorzystnego mechanizmu ustalania świadczeń, choć nie obejmują one pełnej rekompensaty.
Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego wyższe emerytury dla niektórych
Dotychczasowe brzmienie art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1631, dalej: „ustawa emerytalna”) przewidywało, że osobom korzystającym z wcześniejszych form emerytur lub emerytur częściowych, przy ustalaniu ostatecznej emerytury powszechnej nie uwzględnia się waloryzacji składek oraz kapitału początkowego za okres pomiędzy przyznaniem wcześniejszego świadczenia a osiągnięciem wieku emerytalnego. Skutkowało to trwałym obniżeniem wysokości świadczenia końcowego.
Trybunał Konstytucyjny uznał ten mechanizm za sprzeczny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji RP – w zakresie, w jakim dotyczył osób, które złożyły wnioski o przyznanie świadczenia przed 6 czerwca 2012 r. Projektowana ustawa ma na celu wykonanie tego wyroku.
Kogo obejmą nowe przepisy?
Projekt ustawy (UD204), ogłoszony przez Radę Ministrów 5 czerwca 2025 r., skierowany jest do:
- kobiet urodzonych w latach 1954–1959,
- mężczyzn urodzonych w latach 1949–1952 oraz w 1954 r.,
pod warunkiem że:
- przed 6 czerwca 2012 r. złożyli wniosek o emeryturę na podstawie przepisów m.in. art. 46, 50, 50a, 50e, 184 ustawy emerytalnej lub art. 88 i 88a Karty Nauczyciela,
- a prawo do emerytury w rozumieniu art. 24 ustawy emerytalnej zostało im przyznane po 31 grudnia 2012 r.
Przeliczenie emerytury – nowe zasady
Projekt zakłada wyłączenie zastosowania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej wobec wskazanej grupy emerytów. W praktyce oznacza to możliwość przeliczenia emerytury tak, jakby mechanizm potrącenia (nieuwzględniający waloryzacji) nie obowiązywał.
Mechanizm przeliczenia przewiduje:
- z urzędu – dla osób, które wcześniej złożyły wniosek,
- na wniosek – jeśli zostanie on złożony do 31 grudnia 2026 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie zobowiązany do wydania decyzji w terminie 6 miesięcy w sprawach z urzędu. Dla wniosków indywidualnych zastosowanie znajdą ogólne terminy z art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej.
Co istotne, wysokość nowo wyliczonego świadczenia nie może być niższa od dotychczas pobieranego. Ustawodawca dopuścił jednak możliwość odliczenia od kwoty wyrównania świadczeń już wypłaconych w okresie przejściowym – tj. między 1 czerwca 2026 r. a datą nowej decyzji.
Źródło: Shutterstock
Brak wyrównania i ograniczenia zastosowania
Choć projekt stanowi odpowiedź na wyrok TK, nie przewiduje on wypłaty wyrównania za okresy wcześniejsze. Przeliczenie będzie działać wyłącznie na przyszłość. Projektodawca zastrzegł także, że art. 25 ust. 1b pozostaje w mocy wobec innych grup świadczeniobiorców – jego stosowanie nie zostało całkowicie uchylone.
Renty rodzinne również do przeliczenia
Nowelizacja obejmuje również wysokość rent rodzinnych przysługujących po osobach, których świadczenia podlegają przeliczeniu. Mechanizm ustalania nowej podstawy renty rodzinnej będzie analogiczny jak w przypadku emerytury.
Obowiązki ZUS i ograniczenia procesowe
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zostanie zobligowany do:
- opublikowania informacji o zasadach przeliczenia na stronie internetowej i w Biuletynie Informacji Publicznej,
- zawieszenia postępowań administracyjnych dotyczących wysokości emerytury w przypadku równoległego trwania innych postępowań dotyczących prawa do świadczenia.
W takich przypadkach przeliczenie będzie możliwe dopiero po zakończeniu sporu. Nowe postępowania, nieprzewidziane w ustawie, nie będą mogły być wszczynane.