Jeśli spadkodawca nie napisał testamentu: ma miejsce dziedziczenie zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. I to generalnie nie budzi kontrowersji, ale… tak – zawsze jest jakieś ale. No bo co w sytuacji, gdy dziedziczyć duży majątek po spadkodawcy ma osoba, która temu spadkodawcy wyrządziła dużą krzywdę? Albo – w sytuacji gdy był testament: dziedziczyć miałby ktoś, kto ten testament przerobił? Trudna sytuacja – zwłaszcza dla pozostałych spadkobierców. Trudna sytuacja przede wszystkim biorąc pod uwagę zasady słuszności, prawda?
Czy można coś z tym zrobić? Tak, ale wymaga to odrębnej sprawy sądowej. Osobnej sprawy – rozpatrywanej w trybie procesowym. W takiej sytuacji można wnieść sprawę o:
niegodność dziedziczenia
Przepisy dotyczące niegodności dziedziczenia znajdują się w kodeksie cywilnym – a dokładnie w art. 928. Przepis ten wskazuje pięć przesłanek uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.
Jakie są przesłanki niegodności dziedziczenia?
Kiedyś w kodeksie cywilnym były tylko trzy przesłanki. Dziś jest ich więcej – bo aż pięć. Zacznijmy od tych przesłanek, które były „od zawsze”.
Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
Te przesłanki były w kodeksie od dawna. Ale teraz są jeszcze dwie dalsze przesłanki – moim zdaniem dość istotne:
Chcesz wiedzieć, jakie to przesłanki? Zgadzasz się, iż to właśnie te przesłanki występują najczęściej?
Nowe przesłanki niegodności dziedziczenia to:
(Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli):
Kto może domagać się niegodności dziedziczenia?
Myślałeś, iż tylko inny spadkobierca?
Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes.
Kto najczęściej w praktyce występuje o stwierdzenie?
Tak, zwykle występuje z takim żądaniem inny spadkobierca – chociaż nie jest to jedyna opcja.
W jakim terminie można wystąpić o stwierdzenie, iż spadkobierca jest niegodny dziedziczenia?
Kodeks cywilny dokładnie określa taki termin:
Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Jakie są w praktyce skutki uznania kogoś za niegodnego dziedziczenia?
Czy wiesz, jakie są konsekwencje, gdy „uda się” wygrać taką sprawę?
Spadkobierca uznany za niegodnego dziedziczenia zostaje wyłączony z dziedziczenia. Skutki niegodności dziedziczenia dotyczą jedynie samego niegodnego i nie rozciągają się na jego zstępnych (dzieci, wnuki).
Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
A co gdy spadkodawca przebaczył (przyszłemu) spadkobiercy doznaną krzywdę?
Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, o ile spadkodawca mu przebaczył.
To temat na osobny wpis- ale napiszę tylko iż nie ma przewidzianej w przepisach konkretnej formy tego przebaczenia. Przyjmuje się jednak, iż przebaczenie powinno dotyczyć konkretnego powodu niegodności dziedziczenia. W przepisie tym nie chodzi o jakiekolwiek przebaczenie – jakiejkolwiek winy, ale przebaczenie tego zachowania, które mogłoby doprowadzić do niegodności dziedziczenia). Tak – zgadza się: potrzebne będą dowody i to sąd będzie te dowody oceniał.
Niegodność dziedziczenia w orzecznictwie sądów
Zarówno w przypadku uznania za niegodnego dziedziczenia jak i wydziedziczenia z woli spadkodawcy u podstaw pozbawienia prawa do zachowku w całości są takie jego zachowania wobec niego, które stanowią przejawy szczególnie drastycznego naruszenia obowiązujących norm społecznych dotyczących relacji pomiędzy najbliższymi członkami rodziny.
(wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29 października 2021 r., sygn. akt I ACa 167/20)
Niegodność dziedziczenia może być orzeczona w sytuacjach wyjątkowych, kiedy postępowanie spadkobiercy jest tak dalece naganne, iż uzasadnia odsunięcie go od dziedziczenia po określonym spadkodawcy i traktowanie tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Zachowanie spadkobiercy, choćby sprzeczne z powszechnie przyjętymi obyczajami i z tego względu ocenianie ujemnie, nie może stanowić przyczyny uznania za niegodnego, o ile nie wyczerpuje dyspozycji art. 928 § 1 k.c.
(wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 kwietnia 2021 r. sygn. akt VI ACa 783/19)
Zobaczmy jeszcze, co powiedział Sąd Najwyższy:
Niegodność dziedziczenia występuje w sytuacjach wyjątkowych, kiedy postępowanie spadkobiercy jest tak dalece naganne, iż uzasadnia odsunięcie go od dziedziczenia po określonym spadkodawcy i traktowanie tak, jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 928 § 2 k.c.). Stąd możliwość uznania spadkobiercy za niegodnego występuje w sytuacjach enumeratywnie wymienionych w kodeksie cywilnym (art. 928 § 1). Inne zachowania się spadkobiercy, choćby o ile mogłyby być oceniane ujemnie z punktu widzenia ogólnie przyjętych obyczajów, nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do zastosowania tak daleko idącej sankcji.
(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 1999 r., sygn. akt II CKN 627/98)
To już wszystko jasne, prawda?
Czy takie sprawy zdarzają się w praktyce bardzo często? Bardzo często może nie – ale jest podstawa prawna i jeżeli masz taką sytuację – warto wiedzieć, iż w kodeksie cywilnym jest „coś takiego”.
Masz pytania dotyczące dziedziczenia? Zadaj pytanie w komentarzach!
Potrzebujesz mojej pomocy w sprawie spadkowej? Napisz do mnie wiadomość!
