Czy w testamencie można nie uwzględnić swoich dzieci, ale za to „przepisać” wszystko na „na wnuczka”? Mowa oczywiście o prawdziwym wnuczku.
Coraz częściej spotykam się z pytaniem, czy można „pominąć” własne dzieci i przekazać cały majątek wnukom. Zwykle za takim zamiarem stoją konkretne powody: emocjonalne, wychowawcze, rodzinne albo obawa, iż majątek będzie lepiej wykorzystany przez młodsze pokolenie. Rozumiem te dylematy — to nie są łatwe decyzje, a prawo spadkowe w tym zakresie bywa pełne pułapek. Dlatego wyjaśnię krok po kroku, jak wygląda aktualny stan prawny, jakie możliwości rzeczywiście istnieją i jakie przeszkody trzeba wziąć pod uwagę, zwłaszcza gdy spadkobiercą ma być małoletni wnuk.
Znowu będzie historia. Napisała do mnie jedna z czytelniczek – pani Zosia:
„Mam troje dzieci, najstarszy syn mieszka w Londynie i dobrze sobie radzi, pozostałe dzieci prowadzą swoje firmy, a przede wszystkim mają swoje mieszkania. Chciałabym przepisać wszystko na wnuka – on się jeszcze uczy i jeszcze będzie się jakiś czas uczył. Dzieci dobrze sobie radzą, a ja chciałabym jakoś zabezpieczyć młodszego wnuczka aby dać mu dobry start w dorosłość. Mogę napisać testament tylko na jego rzecz?”
Czy mogę w testamencie pominąć dzieci i powołać do dziedziczenia wnuki?
Tak — polskie prawo przewiduje swobodę testowania, a więc możesz w testamencie powołać do dziedziczenia dowolną osobę, w tym wnuki. Testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, dlatego jeżeli wskażesz w nim wnuki, to co do zasady to one będą spadkobiercami.
Czy małoletnie dziecko może dziedziczyć? Tak, może.
Chcesz wskazać w testamencie wnuka jako spadkobiercę? Możesz, ale… Jest pewien aspekt, o którym musisz pamiętać. Tak, ten aspekt nazywa się… „zachowek”.
Przepisy prawa spadkowego przewidują coś takiego, jak zachowek.
Kto ma prawo do zachowku, gdy testament jest na wnuka?
pani Zofia jest wdową i ma troje dzieci. Chce jako jedynego spadkobiercę wskazać młodszego wnuka – aby pomóc mu się usamodzielnić i „wejść w dorosłość”.
Czy to możliwe? Tak. Czy to zawsze jest dobre rozwiązanie? Prawie tak… to zależy. Bo jest coś, o czym trzeba wiedzieć.
Istotną kwestią, na którą ja zawsze zwracam uwagę są relacje w rodzinie. jeżeli są dobre – można wszystko wcześniej omówić i zaplanować.
Jeśli relacje są dobre – możliwe będzie zawarcie ugody – ustalenie kwoty i terminu płatności zachowku. Zakładając, iż uprawniony będzie w ogóle domagać się zachowku.
Ale może być tak, iż relacje są średnie i od razu po sprawie o stwierdzenie nabycia spadku dzieci babci – pominięte w testamencie – wystąpią do sądu o zapłatę zachowku.
Bo tak właśnie – w sytuacji gdy babcia wskaże wnuka jako spadkobiercę: możliwość domagania się zachowku będą mieć jej dzieci (w praktyce ciocia i/lub wujek wnuka – spadkobiercy)
Myślisz, iż chodzi o symboliczne kwoty? Nie, chodzi o całkiem spore kwoty.
Sprawa o zachowek o zapłacenie konkretnej kwoty pieniędzy.
I jeżeli sprawa taka trafi do sądu: będą kolejne – całkiem wysokie koszty.
I zdarza się tak, iż ten wnuk (ok, załóżmy dla uproszczenia, iż jest już dorosły) musi… sprzedać mieszkanie, gdyż nie ma możliwości aby bez sprzedaży mieszkania zapłacić zachowek uprawnionym do zachowku.
Kwoty zapłacone tytułem zachowku, koszty związane ze sprawą sądową, koszty związane z notarialną sprzedażą mieszkania… i dla spadkobiercy może zostać mniej niż myślisz.
Dziedziczenie przez małoletniego wnuka – kto zarządza majątkiem dziecka i jakie mogą powstać problemy?
Małoletni może odziedziczyć np. mieszkania, ale nie może sam dysponować odziedziczonym majątkiem. I to pewnie wyda Ci się oczywiste, iż nastolatek nie może sam sprzedać mieszkania.
Ale… czy wiesz, iż choćby rodzice tego nastolatka nie sprzedadzą mieszkania bez zgody sądu?
Chodzi o to, iż przepisy przewidują tzw. czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. I sprzedaż nieruchomości to właśnie taka czynność. Myślisz, iż to tylko formalność? No to nie do końca. Faktycznie sądy często zgadzają się na dokonanie takiej czynności prawnej jeżeli chodzi o rozporządzenia majątkiem dziecka, ale nie jest tak iż sąd zawsze wyda orzeczenie, jakiego oczekujesz. No i niestety-wydanie orzeczenia przez sąd może trochę potrwać. A koszty związane z utrzymaniem mieszkania musi ktoś ponosić…
Problemem jest też sytuacja, kiedy w skład spadku wchodzi udział w nieruchomości, nie zaś cała nieruchomość.
Pozostali spadkobiercy (współwłaściciele) mają wtedy pewien problem – sprzedaż mieszkania może zostać zablokowana na długie miesiące.
(a jak już wspomniałam- koszty utrzymania musi ktoś ponosić)
Czy można coś zrobić, aby tym majątkiem dziecka zarządzał ktoś inny?
Może być tak, iż chcesz aby dziedziczył Twój wnuk, ale nie masz zaufania do jego rodziców? Tak też się zdarza.
Można tak zrobić, aby majątkiem odziedziczonym przez dziecko zarządzała inna osoba.
Podstawa prawna znajduje się nie w kodeksie cywilnym, a w kodeksie rodzinnym.
A czy wnuk może dziedziczyć po babci na podstawie ustawy?
Może wyda Ci się to dziwnym pytaniem, ale… tak. Są sytuacje, kiedy to będzie możliwe.
Może tak być, iż np. syn babci, a ojciec tego wnuka umrze wcześniej – przed babcią. Wtedy ten wnuk będzie dziedziczył po babci właśnie „w miejsce’ swojego ojca.
I tak – jeżeli jest małoletni to może to oznaczać problemy np. w przypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość.
Planowanie spadkowe
Ważna sprawa! Dlatego też od lat prowadzę ten blog! czy można coś zrobić, aby świadomie zaplanować dziedziczenie i nie skłócić rodziny?
Przemyślany testament to ważna kwestia, ale testament nie jest jedyną możliwością, jaką przewiduje prawo spadkowe.
Jest np. możliwość zrzeczenia się dziedziczenia albo nawet… zrzeczenia się prawa do zachowku.
Zainteresowany? Zaglądaj regularnie na blog. O wielu tych kwestiach już pisałam, ale będę wracać do tych zagadnień.
Podsumowanie:
- w testamencie można wskazać dowolną osobę jako spadkodawcę
- jeśli decydujesz się napisać testament: zastanów się, czy jest ktoś, kto miałby prawo do zachowku
- małoletni wnuk może odziedziczyć mieszkanie, ale bez zgody sądu go nie sprzeda
- oprócz testamentu prawo spadkowe przewiduje wiele innych możliwości – np. umowę o zrzeczenie się dziedziczenia
- warto rozmawiać w rodzinie o przekazaniu majątku
Masz pytania? Zostaw w komentarzach. A może chcesz podzielić się swoim doświadczeniem jeżeli chodzi o planowanie dziedziczenia?
A jeżeli potrzebujesz mojej pomocy w sprawie spadkowej- napisz do mnie wiadomość.
