Dodatek dopełniający do renty socjalnej w 2025 r.

Etap legislacyjny

Prezydent podpisał ustawę z 27.9.2024 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1615; dalej: ZmRentaSocU24). Ustawa wejdzie w życie 1.1.2025 r.

Potrzeba zmian

Potrzeba zmian w systemie wsparcia finansowego osób niepełnosprawnych wynika z niedostosowania dotychczasowych rozwiązań do aktualnych i rzeczywistych kosztów życia osoby z niepełnosprawnością, które obejmują m.in.: opiekę medyczną, systematyczną rehabilitację, sprzęt rehabilitacyjny, specjalistyczne żywienie, itp.

Pierwotnie planowano wprowadzenie ustawowego mechanizmu uzależniającego i zrównującego wysokość dotychczas istniejącego świadczenia, tj. renty socjalnej z kwotą minimalnego wynagrodzenia za pracę. Niemniej jednak ostatecznie przyjęte rozwiązanie przybrało inny kształt, mianowicie od 1.1.2025 r. istniały będą dwa świadczenia:

Dotychczasowy stan prawny

ZmRentaSocU24 zmienia dotychczasowy zakres przedmiotowy ustawy z 27.6.2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2194; dalej: RentaSocU). Na gruncie wprowadzonych zmian zostanie on rozszerzony o zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty nowego świadczenia, tj. dodatku dopełniającego (art. 1 pkt 1 ZmRentaSocU24). Dotychczasowy stan prawny nie przewidywał przedmiotowego świadczenia, a RentaSocU dotyczyła wyłącznie renty socjalnej.

Dodatek do renty socjalnej 2025

Ustawodawca uregulował zasady przyznawania nowego dodatku do renty socjalnej, jakim jest dodatek dopełniający. Dodatek ten będzie przysługiwał osobom uprawnionym do renty socjalnej, które spełniają jednocześnie dodatkowy warunek, tj. posiadają orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji (art. 1 pkt 2 i 3 ZmRentaSocU24). Nowe świadczenie będzie więc dotyczyło – według danych przedstawionych przez ustawodawcę – około 30 proc. osób uprawnionych do renty socjalnej.

Ustawodawca przewidział wnioskowy tryb przyznawania prawa do dodatku dopełniającego i wskazał obligatoryjne elementy wniosku o dodatek oraz załączniki do niego. Analogiczny tryb ubiegania się o świadczenie obowiązuje w przypadku renty socjalnej (art. 11 RentaSocU).

Wysokość dodatku dopełniającego

Ustawodawca określił wprost wysokość dodatku dopełniającego i wskazał, że będzie on przysługiwał w kwocie 2520 zł (art. 1 pkt 3 ZmRentaSocU24). Wysokości tego świadczenia nie uzależniono więc od żadnego wskaźnika, np. płacy minimalnej czy innego świadczenia, jak ma to miejsce w przypadku renty socjalnej. Zgodnie z art. 6 ust. 1 RentaSocU renta ta wynosi 100% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251). Jednocześnie przewidziano coroczną waloryzację ww. dodatku od 1 marca (art. 1 pkt 2-3 ZmRentaSocU24). Podwyższenie kwoty dodatku w związku z waloryzacją będzie następowało z urzędu, bez konieczności wydawania decyzji.

Wprowadzenie dodatku dopełniającego ma istotne znaczenie praktyczne dla sytuacji finansowej osób do niego uprawnionych. Świadczenie to będzie bowiem wyższe od samej renty socjalnej. Renta ta wynosi w tej chwili 1780,96 zł brutto. Kwota ta będzie obowiązywała do waloryzacji, która nastąpi z 1.3.2025 r.

Reguły przejściowe

Kwestie o istotnym znaczeniu praktycznym z punktu widzenia beneficjenta dodatku dopełniającego ustawodawca rozstrzygnął w przepisach przejściowych, w których wskazano, że:

1. przyznanie dodatku dopełniającego, osobie pobierającej rentę socjalną, która w dniu wejścia w życie ZmRentaSocU24 (1.1.2025 r.) ma orzeczoną niezdolność do samodzielnej egzystencji, będzie następowało z urzędu i nie będzie wymagało wydania decyzji. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekaże natomiast takiej osobie „informację o przyznaniu dodatku dopełniającego”, a także udostępni tą informację na jej profilu informacyjnym utworzonym w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS (art. 10 ust. 1 i 2 ZmRentaSocU24);
2. z kolei w przypadku odmiennym, tj. gdy osoba pobierająca rentę socjalną nie ma w dniu wejścia w życie ZmRentaSocU24 (1.1.2025 r.) orzeczonej niezdolności do samodzielnej egzystencji, dodatek dopełniający będzie przysługiwał na jej wniosek, o ile osoba ta uzyska wymagane orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji (art. 10 ust. 3 i 4 ZmRentaSocU24);
3. pierwsza wypłata dodatku dopełniającego nastąpi w maju 2025 r. w terminach płatności rent socjalnych (w wyrównaniem od 1.1.2025 r.). W przypadku osób pobierających rentę socjalną, które uzyskają orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji po dniu wejścia w życie ZmRentaSocU24 (1.1.2025 r.), wypłata dodatku dopełniającego nastąpi zaś w terminie płatności renty socjalnej, nie wcześniej niż od maja 2025 r., z wyrównaniem od miesiąca złożenia wniosku (art. 11 ust. 1-3 ZmRentaSocU24).

Dodatek dopełniający a świadczenie uzupełniające

Ustawodawca przewidział także, w przepisach o charakterze przejściowym, rozwiązanie sytuacji zbiegu prawa do świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z 31.7.2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 256),z prawem do dodatku dopełniającego. W przypadku wypłaty dodatku dopełniającego, z wyrównaniem osobie, której za okres wyrównania wypłacono świadczenie uzupełniające, dodatek dopełniający będzie wypłacany po potrąceniu kwoty wypłaconego świadczenia uzupełniającego (art. 11 ust. 4 ZmRentaSocU24).

Zmiany dostosowujące

Konsekwencją ww. zmian legislacyjnych, przewidujących wprowadzenie do polskiego systemu świadczeń socjalnych nowego świadczenia, tj. dodatku dopełniającego jest konieczność przyjęcia zmian (jedynie o charakterze porządkującym i dostosowującym), zapewniających spójność systemu prawnego, w następujących aktach prawnych: