Ekonomia platform – chiński punkt widzenia

Słyszeliście może Państwo termin ekonomia platform (ang. Platform Economy)? Mianem tym określa się działalność gospodarczą i społeczną, którą umożliwiają wszelkiego rodzaju platformy internetowe. Najpopularniejsze z nich to oczywiście platformy transakcyjne takie jak Amazon, Airbnb czy Alibaba, lub Pinduoduo. Niezwykle popularnymi, ale niemal zupełnie u nas nieznanymi są platformy/aplikacje WeChat lub Alipay – na Zachodzie nie ma w tej chwili tak zintegrowanych platform – ekosystemów.

Wszyscy żyjemy w świecie, który częściowo jest cyfrowy, a proces jego cyfryzacji nabiera tempa (choć jest ono różne w różnych zakątkach świata). Mamy coraz szerszy dostęp do usług (zarówno prywatnych jak i państwowych) poprzez komputery i telefony. Przed nami kolejne rewolucje cyfrowe: 5G, Internet Rzeczy, Rewolucja Przemysłowa 4.0 i wiele innych. Rosnący udział technik cyfrowych w życiu codziennym obywateli i firm zaczyna wywierać coraz większy wpływ na ekonomię. Postępująca digitalizacja niesie z sobą potencjalne korzyści, ale i wyzwania. Rodzi się wiele pytań – między innymi o rolę gigantów technologicznych na rynkach międzynarodowych, udział państwa w tych procesach, konsekwencje przechowywania danych („ropy naftowej” ery cyfrowej) poza granicami kraju, itd. itp.

Poniżej chciałbym Państwu przedstawić chiński punkt widzenia na ekonomię platform.

Po przeczytaniu poniższego tekstu zachęcam również do zadania sobie pytania: które z poruszonych poniżej kwestii pojawiły się ostatnio w polskiej (lub europejskiej) przestrzeni publicznej jako tematy do dyskusji, przemyślenia, uporządkowania, ustalenia ram, itp.?

Chińczycy, jak w zdecydowanej większości spraw, podeszli do tematu pragmatycznie i systemowo. W czerwcu 2021 roku Uniwersytet Pekiński powołał specjalny zespół ds. studiów nad ekonomią platform i jej praktycznym wdrażaniem. W jego skład wchodzi 20 specjalistów w różnych dziedzinach z różnych uczelni. W listopadzie przedstawiono pierwsze wyniki prac tego zespołu. Najważniejsze jej tezy prezentujemy Państwu poniżej.

Definicja ekonomii platform

Ekonomia platform to nowy model ekonomiczny, który bazuje na infrastrukturach sieciowych takich jak usługi w chmurze, Internet i terminale (komputery, tablety, telefony, itp.) i wykorzystuje technologie cyfrowe (sztuczna inteligencja, analizy big data, blockchain) do przeprowadzania transakcji, przesyłania treści i zarządzania procesami.

Dwa główne rodzaje platform

• Promujące transakcje: platformy e-commerce, płatnicze, car sharing, dostawy jedzenia zamawianego online, etc.;
• Transmitujące treści: dostarczające treści takie jak wiadomości, filmy, muzyka, opinie i idee oraz serwisy społecznościowe;

Należy się spodziewać się rozwoju już istniejących platform i powstawania nowych, szczególnie w takich obszarach jak edukacja, opieka medyczna, kultura, meble i transport.

Wraz z rozwojem 5G i Internetu Rzeczy pojawią się również różnorodne platformy dedykowane dla biznesu (logistyka, łańcuchy dostaw, itp.).

Chiny wprowadziły dodatkową klasyfikację i pojęcie super platform. Mianem tym określa się platformy, których wartość rynkowa przekracza 1 bilion (tysiąc miliardów) juanów (ok. 630 miliardów PLN). w tej chwili zalicza się do nich Alibaba, Tencent, ByteDance, Meituan i Pinduoduo.

Chińska ekonomia platform ma następujące przewagi konkurencyjne

• Ogromny rynek;
• Brak nadmiernych regulacji prawnych;
• Własny ekosystem platform;

Najważniejsze elementy definiujące ekonomię platform

• Ekonomia skali – dodanie nowej usługi na już istniejącej platformie to znikomy koszt. To pozwala platformom na łatwiejszy wzrost przy mniejszych kosztach własnych;
• Ekonomia zasięgu – dobrze zbudowana platforma może prowadzić wiele różnorodnych działalności gospodarczych, na przykład e-commerce i płatności;
• Efekt sieciowy – to ekonomia skali po stronie klienta. Im więcej konsumentów tym większa wartość platformy w przeliczeniu na klienta. Im więcej klientów tym więcej lepszych usług i tym większa innowacyjność w ich oferowaniu;
• Bilateralny (multilateralny) rynek – platformy z definicji muszą służyć jednocześnie kilku podmiotom na rynku. Na przykład platforma dostawcza musi zgrać działania pomiędzy restauracjami, kurierami i klientami;
• Analizy big data – Platformy cyfrowe pokonują ograniczenia lokalizacyjne, czasowe i branżowe. Dzięki temu gromadzą ogromne ilości danych i wykorzystują je do ulepszania swoich usług;

Czynniki wpływające na przyspieszenie rozwoju ekonomicznego

Trzy wzrosty:

• Zwiększenie skali;
• Zwiększenie efektywności;
• Zwiększenie doświadczenia ;

Trzy spadki

• Spadek kosztów;
• Zmniejszone ryzyko;
• Mniejsza ilość kontaktów bezpośrednich;

Efektem jest lepsze zarządzanie społeczeństwem, wzrost gospodarczy, nowe miejsca pracy, rozwój innowacyjności.

Główna platforma Alibaby zatrudnia 54 miliony pracowników, Didi zatrudnia 14 milionów kierowców, Meituan ma 3 miliony kurierów.

Trzy przykłady korzyści wynikających z ekonomii platform

• Większa ilość uczestników transakcji cyfrowych. Poniższe mapki przedstawiają wzrost liczby osób mających dostęp do usług cyfrowych. Kolor czerwony oznacza największą liczbę, potem mamy kolejno kolory pomarańczowy, żółty i zielony (najmniejsza liczba). Rozwój platform spowodował, iż praktycznie rzecz biorąc każdy, kto ma w ręku telefona, ma równy dostęp do wszelkiego rodzaju usług cyfrowych (płatności, pożyczki, kredyty, inwestowanie);

• Lepsze zarządzanie rykiem kredytowym wykorzystujące technologie firm z branży fintech. W oparciu o analizę big data platformy mogą oferować usługi pożyczkowe dla osób nieposiadających historii kredytowej albo bez konta w banku;
• Zwiększenie stabilności makroekonomicznej. Poniższy wykres pokazuje zmiany indeksów PPI (kolor czerwony) i CPI (kolor niebieski);

PPI (Producer Price Index) to indeks cen obejmujących surowce (węgiel, gaz, ropę, stal, itp.). Z definicji podlega on stałym fluktuacjom związanym ze zmianami cen surowców na rynkach światowych. Jednakże jeżeli spojrzy się na CPI (Consumer Price Index) to widać, iż podlega on niemal identycznym fluktuacjom do roku 2013, a potem wyraźnie się stabilizuje. Co takiego wydarzyło się w 2013 roku? Otóż by to początek gwałtownego rozwoju rynków cyfrowych i platform. Zjawisko to przyspieszyło integrację rynków lokalnych i ogólnokrajowych i doprowadziło do stabilizacji CPI. Na przykład firma oferująca używane samochody na swojej platformie daje użytkownikom dostęp do wszystkich ofert na terenie całego kraju – użytkownik może wybrać najtańszy model znajdujący się w dowolnym miejscu w Chinach. To z czasem prowadzi do wyrównania cen.

Wyzwania związane z ekonomią platform

• Rola rządu – platformy rozbijają tradycyjny model podziału na regulatorów, rynek i przedsiębiorców. Często pełnią te trzy role jednocześnie. Może to prowadzić do konfliktu interesów. Rodzi się pytanie czy platformy w uczciwy sposób na przykład wyceniają swoje usługi i towary, i czy nie manipulują efektami wyszukiwania. Rolą rządu jest czuwać nad tym by nie dochodziło do takich sytuacji.
• Utrzymanie innowacyjności – Po osiągnięciu pewnego poziomu rozwoju w platformach pojawia się pokusa wykupywania nowych innowacyjnych podmiotów na rynku, ale nie po to by ulepszać swoje usługi, ale by pozbyć się potencjalnej konkurencji. Pojawia się zatem pytanie, jak zapewnić stały rozwój innowacyjności w platformach?
• Dystrybucja przychodów – Platformy tworzą nowe miejsca pracy i jest to zjawisko pozytywne. Jednakże tworząc miejsca pracy online prowadzą jednocześnie do likwidacji pewnej ilości miejsc pracy offline. Pojawia się też pytanie czy nowe miejsca pracy online gwarantują zarobek, ubezpieczenie i warunki pracy takie same jak na likwidowanych miejscach pracy? Oddzielną kwestią jest akumulacja bogactwa w platformach wynikająca z ekonomii skali i ekonomii zasięgu. To zaś rodzi pytanie, czy ekonomia platform prowadzi do bardziej czy mniej sprawiedliwej dystrybucji przychodów?
• Uczciwa konkurencja – Platformy oferują nowe możliwości biznesowe firmom. Jednocześnie zaciekle konkurują z innymi platformami. Może dochodzić do sytuacji, w których będą one wykorzystywały ekonomię skali lub zasięgu do kształtowania rynku na swoją korzyść ze szkodą dla innych jego uczestników (np. zakaz sprzedaży produktów przez producenta na innych platformach).
• Algorytmy – Może dochodzić do wykorzystywania algorytmów do nadmiernej kontroli pracowników (kurierzy) i klientów (narzucanie wyborów, oferowanie wyższych cen niż innym klientom na te same produkty, itp.). Big data w połączeniu z algorytmami może prowadzić do asymetrii w dostępie do informacji. Platformy „wiedzą więcej” i mogą to chcieć wykorzystywać przeciwko innym uczestnikom rynku.
• Wyzwania międzynarodowe – w tej chwili na rynku krajowym Chiny zbudowały własny ekosystem i jej platformy są w zasadzie niezależne od rynków międzynarodowych. Jednakże wcześniej czy później jej platformy będą musiały konkurować na rynkach międzynarodowych. To zaś wymaga większej innowacyjności i rozwoju technologicznego oraz odpowiednich uregulowań prawnych.
• Monopole i możliwość konkurowania – najważniejsze pytanie to jak definiować monopol? Standardowa ocena udziału procentowego w rynku nie bardzo ma sens bowiem platformy opierają się na ekonomii skali, ekonomii zasięgu i efekcie sieciowym. Duży udział w rynku to istota platformy. Zatem według Chińczyków lepiej skupić się na umiejętności konkurowania (contestability). Kluczowym elementem staje się zatem poziom „kosztów utopionych” (kosztów poniesionych, które nie mogą zostać odzyskane a ich ponoszenie nie może być wstrzymane w momencie zaprzestania np. świadczenia inwestycji lub usługi, która tych kosztów wymaga) na wejściu i wyjściu z inwestycji w platformę. Rolą rządu jest zapewnienie poprzez odpowiednie przepisy, iż poziom tych kosztów jest odpowiednio niski i nie blokuje konkurencyjności.

Rekomendacje zespołu

• Kluczem do ulepszenia procesu zarządzania ekonomią platform jest zachowanie równowagi między regulacjami prawnymi, pobudzaniem innowacyjności, zachowaniem zasad uczciwej konkurencji, ochroną interesów konsumentów i nakłanianie platform do dzielenia się swoimi zyskami.
• Monopole nie są w tej chwili poważnym problemem w chińskiej ekonomii platform.
• Przepisy powinny się w tej chwili koncentrować na regulowaniu zachowania się platform.
• Zarządzanie powinno być systemem holistycznym obejmującym kwestie prawne, nadzorcze i samodyscypliny.
• Przepisy powinny nadążać i być dostosowywane do zmieniającej się sytuacji;
• Platformy cyfrowe są specjalnym typem przedsiębiorstw. Powinny zatem brać pod uwagę nie tylko cele ekonomiczne ale również i społeczne;

Redakcja: Leszek Ślazyk

e-mail: [email protected]

© 2010 – 2022 www.chiny24.com