Nadchodzą zmiany w systemie kontroli inwestycji zagranicznych

Kontrole inwestycji zagranicznych mają zapewniać adekwatny poziom bezpieczeństwa gospodarczego UE. Przepisy, które wprowadzono w 2019 roku okazują się niewystarczające w tym zakresie. Na horyzoncie jest już jednak projekt, który ma pomóc to zmienić. Czego dokładnie dotyczy i kiedy wejdzie w życie? Odpowiadamy.

Dotychczasowe przepisy

Infrastruktura krytyczna, technologie krytyczne, szczególnie chronione dane (w tym dane osobowe) czy wolność i pluralizm mediów to sektory gospodarki strategiczne dla bezpieczeństwa oraz porządku publicznego Unii Europejskiej. Podlegają one ochronie przed wrogimi przejęciami i inwestycjami, które doprowadziłyby do utraty kontroli nad nimi przez europejskich przedsiębiorców.

Od 2020 roku Prezes UOKiK ma uprawienia kontrolne, które pozwalają mu sprzeciwić się wybranym inwestycjom zagrażającym interesom Polski i Unii Europejskiej. Jest to konsekwencja wprowadzenia regulacji na szczeblu unijnym[1].

Z biegiem czasu mechanizmy wprowadzone przez rozporządzenie okazały się jednak niewystarczające dla ochrony rynku państw UE. Wynikało to przede wszystkim ze zmian geopolitycznych oraz dynamicznego rozwoju nowych technologii czy AI. W związku z tym, na początku 2024 r. Komisja Europejska przedstawiła propozycję wprowadzenia nowej regulacji.

Co się zmieni w kontrolach inwestycji zagranicznych?

Przepisy dotyczące kontroli inwestycji zagranicznych stanowią jeden z elementów obszernego pakietu regulacji, którego celem jest zwiększenie bezpieczeństwa gospodarczego UE. Ich głównym zadaniem jest wprowadzenie w państwach członkowskich jednolitych mechanizmów, które umożliwiłyby ocenę planowanych transakcji oraz pozwoliłyby na efektywniejszą współpracę w ramach unii.

Co przewiduje projekt i jakie szykują się zmiany w systemie kontroli inwestycji zagranicznych? Zwracamy uwagę na 6 kluczowych kwestii:

1. Wprowadzenie mechanizmów kontrolnych ma mieć charakter obligatoryjny (odmiennie niż dotychczas), a kryteria ustalenia prawdopodobieństwa negatywnego wpływu inwestycji na bezpieczeństwo lub porządek publiczny na terenie UE zostaną zharmonizowane. W toku procedur państwa członkowskie będą mogły się komunikować i przedstawiać sobie informacje, które mogą mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia postępowania w sprawie kontroli niektórych inwestycji.

• Proponowane zmiany zakładają, iż rozszerzony zostanie krąg podmiotów, których inwestycje zostaną objęte kontrolą. Nowe regulacje będą dotyczyć inwestorów, m. in. ze Stanów Zjednoczonych, Kanady czy Korei Południowej.

• Obok dotychczasowych sektorów, w rozszerzonym katalogu kluczowych obszarów gospodarki, wymienione są także następujące obszary:
  1. bezpieczeństwo;
  2. integralność;
  3. funkcjonowanie fizycznej i wirtualnej infrastruktury krytycznej;
  4. dostępność kluczowych technologii;
  5. ochrona informacji szczególnie chronionych, w tym danych osobowych;
  6. wolność i pluralizm mediów.

• Wprowadzona zostanie możliwość udzielenia warunkowej zgody na dokonanie inwestycji – analogicznie, jak w przypadku zgody Prezesa UOKiK na dokonanie koncentracji. Obecne przepisy nie przewidują takiego rozwiązania.

• Nowe rozporządzenie pozwoli państwom członkowskim na wszczęcie kontroli następczej inwestycji zagranicznych, które nie podlegają obowiązkowi uzyskania zezwolenia. Taką kontrolą będzie można przeprowadzić w razie zaistnienia okoliczności, które zdaniem organu kontrolnego mogą wpłynąć na bezpieczeństwo lub porządek publiczny. Uprawnienie powinno przysługiwać organowi co najmniej przez 15 miesięcy po zrealizowaniu inwestycji.

• Rozszerzony zostanie katalog podmiotów, które będą mogły złożyć do sądu skargę na decyzję Prezesa UOKiK. Obok zainteresowanego inwestora zagranicznego, uprawnione będą także jego spółki zależne czy podmiot, którego dotyczy inwestycja (podmiot objęty ochroną).

• Państwa członkowskie będą zobowiązane zgłaszać informacje o wszelkich inwestycjach zagranicznych, które spełniają wymogi określone w rozporządzeniu. Dodatkowo będą musiały prowadzić sprawozdawczość roczną na poziomie unijnym. Działania te trzeba będzie realizować za pośrednictwem przeznaczonego do tego mechanizmu.

Skutki nowych regulacji

Proponowane zmiany niewątpliwie uszczelnią i wprowadzą spójność do systemu kontroli, co zwiększy bezpieczeństwo gospodarcze UE. Z drugiej strony spodziewanym skutkiem będzie znaczący wpływ zmian na decyzje inwestorów zagranicznych, dla których formalna ścieżka inwestycji ulegnie wydłużeniu.

Są to jednak odległe plany, ponieważ projekt nowego rozporządzenia unijnego musi przejść przez zwykłą procedurę ustawodawczą oraz zostać zatwierdzony zarówno przez Parlament Europejski, jak i Radę UE.

Zmiany w kontrolach inwestycji zagranicznych – od kiedy?

Unijne przepisy zasadniczo zaczynają obowiązywać po 15 miesiącach od wejścia rozporządzenia w życie. Nowego systemu kontroli inwestycji zagranicznych można się więc spodziewać najwcześniej w 2026 r.

Będziemy Państwa informować o wszelkich zmianach i aktualizacjach w tym obszarze. A w przypadku pytań dotyczących tego tematu lub innych zagadnień z obszaru ochrony konkurencji – zapraszamy do kontaktu.

[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/452 z dnia 19 marca 2019 r. ustanawiające ramy monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Unii Europejskiej (dalej: Rozporządzenie).