Nowe zasady orzekania o niepełnosprawności w 2025 r.

Cele nowych regulacji

Nowelizacja RehZawU ma na celu usprawnienie pracy zespołów orzeczniczych, uporządkowanie procedur związanych z orzekaniem oraz zapewnienie lepszej ochrony danych osobowych osób niepełnosprawnych. Proponowane zmiany wychodzą naprzeciw postulatom zgłaszanym przez same zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności oraz organizacje społeczne, takie jak Unia Metropolii Miast Polskich.

Maksymalne terminy na rozpatrywanie wniosków o orzeczenie

Jedną z kluczowych zmian w nowelizacji RehZawU jest wprowadzenie maksymalnych terminów rozpatrywania wniosków o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Obecne przepisy nie precyzują jasno terminów na rozpatrzenie takich wniosków, co może prowadzić do przewlekłości postępowań. Nowe przepisy wprowadzają maksymalny okres rozpatrywania wniosku w I instancji – 3 miesiące. W przypadku odwołania do II instancji czas ten zostanie skrócony do 2 miesięcy.

Celem tych zmian jest zapewnienie sprawniejszego działania zespołów orzeczniczych oraz skrócenie czasu, w jakim osoby niepełnosprawne muszą oczekiwać na wydanie decyzji. Praktyka pokazuje, iż procedury te często się przedłużają, co wpływa negatywnie na możliwość szybkiego uzyskania wsparcia czy ulg wynikających z posiadania orzeczenia. Nowe przepisy pozwolą na uregulowanie tej kwestii, a także zmniejszą ilość ponagleń kierowanych do wyższych instancji.

Zespoły orzecznicze zostaną również zwolnione z obowiązku wysyłania zawiadomień o wyznaczeniu nowego terminu załatwienia sprawy, jeżeli przekroczony zostanie termin wynikający z KPA. Ma to na celu uproszczenie biurokracji i zmniejszenie ilości formalności.

Skrócenie okresu przechowywania dokumentacji orzeczniczej

Kolejną istotną zmianą w RehZawU jest skrócenie okresu przechowywania dokumentacji dotyczącej postępowań orzeczniczych z 50 do 20 lat. w tej chwili zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności są zobowiązane do przechowywania dokumentacji orzeczniczej przez pół wieku, co generuje duże koszty związane z archiwizacją danych. Wprowadzenie 20-letniego okresu przechowywania dostosowuje przepisy dotyczące orzeczeń o niepełnosprawności do tych, które obowiązują przy przechowywaniu dokumentacji medycznej.

Po upływie 20 lat dokumentacja zostanie przekazana do archiwum państwowego. Zmiana ta pozwoli na bardziej efektywne zarządzanie danymi oraz zmniejszy obciążenie biurokratyczne związane z długotrwałym przechowywaniem akt. Warto zaznaczyć, iż skrócenie okresu przechowywania dokumentacji wynika z praktycznych postulatów zgłaszanych przez same zespoły orzecznicze.

Wyłączenie przepisów Prawa zamówień publicznych przy zatrudnianiu specjalistów

W nowelizacji RehZawU przewidziano także wyłączenie obowiązujących w tej chwili przepisów ustawy z 11.9.2019 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1320; dalej: PrZamPubl) przy powoływaniu specjalistów do zespołów orzeczniczych. Dotychczasowe regulacje w tym zakresie znacznie utrudniały zatrudnianie lekarzy, psychologów czy fizjoterapeutów do pełnienia funkcji orzeczników, co wpływało na efektywność pracy zespołów. Zasady PrZamPubl, choć mające na celu transparentność i konkurencyjność, w praktyce wydłużały procedury rekrutacyjne i komplikowały funkcjonowanie zespołów orzeczniczych.

Wyłączenie tych przepisów pozwoli na szybsze zatrudnianie niezbędnych specjalistów i sprawniejsze funkcjonowanie zespołów, co przełoży się na szybsze wydawanie orzeczeń. Podobne rozwiązanie już wcześniej wprowadzono w ustawie z 11.3.2022 r. o obronie Ojczyzny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 655), co sprawdziło się w praktyce.

Weryfikacja ważności orzeczeń o niepełnosprawności

Jedną z najbardziej oczekiwanych zmian jest wprowadzenie systemu elektronicznej weryfikacji ważności orzeczeń o niepełnosprawności oraz stopniu niepełnosprawności. w tej chwili pracodawcy, instytucje udzielające ulg czy inne podmioty nie mają łatwego dostępu do szybkiej weryfikacji, czy przedstawione orzeczenie jest wciąż aktualne. Wprowadzenie elektronicznego systemu monitoringu pozwoli na natychmiastowe potwierdzenie ważności orzeczenia na podstawie danych zgromadzonych w Krajowym Systemie Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności.

Umożliwi to osobom niepełnosprawnym łatwiejsze korzystanie z ulg i wsparcia, a pracodawcom – sprawdzenie statusu osoby niepełnosprawnej, co jest najważniejsze m.in. przy uzyskiwaniu dofinansowania do wynagrodzeń z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. System będzie udostępniał informacje bezpłatnie na żądanie powiatowych lub wojewódzkich zespołów orzekających, co uprości i przyspieszy weryfikację dokumentów.

Przedłużenie ważności kart parkingowych

Zmiany dotyczą również przedłużenia ważności kart parkingowych w związku z wydłużeniem okresu ważności orzeczeń o niepełnosprawności. Dotychczasowe orzeczenia, zgodnie z art. 6bb ust. 1 RehZawU, zachowują ważność do dnia wydania kolejnego orzeczenia, jednak nie dłużej niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca po dacie określającej ich ważność. Wprowadzenie nowych przepisów pozwoli na automatyczne przedłużenie ważności kart parkingowych, co wyeliminuje konieczność ich częstego odnawiania.

Uregulowanie kwestii posiadania wielu orzeczeń

Nowelizacja RehZawU rozwiązuje problem posiadania przez osoby niepełnosprawne kilku różnych orzeczeń o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z nowymi przepisami, jeśli osoba uzyska nowe orzeczenie uwzględniające zmiany stanu zdrowia, poprzednie orzeczenia zostaną automatycznie uchylone. W praktyce ma to na celu eliminację wątpliwości dotyczących faktycznego stanu zdrowia osoby, a także uproszczenie procesu uzyskiwania legitymacji dokumentującej niepełnosprawność.

Obecnie posiadanie więcej niż jednego orzeczenia może prowadzić do nieporozumień oraz problemów administracyjnych, zwłaszcza w kontekście korzystania z ulg i uprawnień. Nowe przepisy porządkują te kwestie, eliminując potrzebę posługiwania się kilkoma różnymi orzeczeniami.

Wstęp z psem asystującym do miejsc zamieszkania zbiorowego

Jedną z ważnych zmian jest rozszerzenie katalogu miejsc, w których możliwy będzie wstęp osoby niepełnosprawnej z psem asystującym. Dotychczas przepisy ograniczały się do obiektów użyteczności publicznej, takich jak urzędy czy szpitale, natomiast nie obejmowały miejsc zamieszkania zbiorowego, takich jak pensjonaty czy ośrodki wypoczynkowe.

Wprowadzenie nowych przepisów umożliwi osobom z niepełnosprawnościami pełne uczestnictwo w turnusach rehabilitacyjnych oraz innych formach wypoczynku, bez konieczności pozostawiania psa asystującego. To istotny krok w kierunku poprawy dostępności usług dla osób z niepełnosprawnością.

Etap legislacyjny

Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to IV kwartał 2024 r.