Nowe zasady ustalania dodatków funkcyjnych dla sędziów

Podstawa prawna i zakres zmian

Projektowane rozporządzenie stanowi realizację kompetencji wynikającej z art. 91 § 8 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 334), zgodnie z którą Minister Sprawiedliwości określa w drodze rozporządzenia funkcje, z tytułu których sędziom przysługują dodatki funkcyjne oraz sposób ustalania tych dodatków. Zakres delegacji obejmuje również możliwość dostosowywania wysokości dodatków w zależności od rodzaju funkcji, wielkości jednostki organizacyjnej oraz zakresu obowiązków.

Zmiany obejmują trzy zasadnicze elementy:

1. dodanie nowego § 4b w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 7.3.2018 r. w sprawie funkcji oraz sposobu ustalania dodatków funkcyjnych przysługujących sędziom (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 632; dalej: DodFunkcSędzR), wprowadzającego nowy dodatek funkcyjny;
2. modyfikację § 5 ust. 2 DodFunkcSędzR, wyłączającą nowy dodatek spod ograniczenia zbiegu;
3. zmianę treści załącznika do DodFunkcSędzR – wykazu funkcji i odpowiadających im mnożników.

Przekrojowa korekta mnożników – racjonalizacja polityki budżetowej

Projekt zakłada dostosowanie większości obowiązujących mnożników do aktualnych warunków ekonomicznych i potrzeb systemu wymiaru sprawiedliwości. Wysokość dodatków funkcyjnych – zgodnie z § 2 ust. 1 DodFunkcSędzR – ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego, tj. przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego w Monitorze Polskim przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (w drugim kwartale 2024 r. przeciętne wynagrodzenie wyniosło 8038,41 zł).

Celem zmiany jest redystrybucja środków w ramach budżetu sądownictwa, która pozwoli na ich efektywniejsze wykorzystanie w obliczu nowych wyzwań o charakterze geopolitycznym i organizacyjnym. Jak wskazano w uzasadnieniu, dotychczasowy wzrost kwoty bazowej wynagrodzeń sędziowskich przełożył się na znaczny wzrost całkowitych wydatków na dodatki funkcyjne. Uzasadnia to rewizję mnożników w odniesieniu do większości funkcji wskazanych w załączniku do DodFunkcSędzR.

Jednocześnie zaznaczono, iż dla kilku funkcji – takich jak Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych (poz. 3 w załączniku do DodFunkcSędzR) oraz Zastępca Rzecznika (poz. 6 w załączniku do DodFunkcSędzR) – mnożniki pozostają bez zmian, odpowiednio na poziomie 0,1 i 0,1, z uwagi na ich ustalenie już na minimalnym poziomie oraz niskie obciążenie dodatkowymi obowiązkami. Podobnie utrzymano mnożnik w wysokości 0,2 w odniesieniu do sędziego wyznaczonego do dokonania oceny kwalifikacji kandydata na wolne stanowisko sędziowskie (poz. 14 w załączniku do DodFunkcSędzR), mając na względzie jego incydentalny charakter oraz istotne znaczenie zadania.

Nowy dodatek funkcyjny za kontrolę kancelarii komorniczej

Zakres obowiązków i przesłanki wprowadzenia dodatku

Nowelizacja wprowadza nowy dodatek funkcyjny dla sędziego wyznaczonego do przeprowadzenia kontroli kancelarii komorniczej. Czynność ta, zgodnie z art. 176 ust. 1 ustawy z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1458, dalej: KomSądU), realizowana jest przez prezesa sądu rejonowego lub wyznaczonego sędziego wykazującego szczególną znajomość postępowania egzekucyjnego. Kontrole powinny odbywać się nie rzadziej niż raz na dwa lata, przy czym zgodnie z art. 177 KomSądU możliwe jest ich odroczenie do trzech lat w uzasadnionych przypadkach.

Czynność kontrolna obejmuje:

Sędziowie wykonujący te zadania nie są zwalniani z orzekania, co powoduje istotne zwiększenie nakładu pracy. Uzasadnia to przyznanie im dodatkowego, finansowego wynagrodzenia.

Charakter i wysokość dodatku

Dodatek przewidziany w nowym § 4b DodFunkcSędzR ma charakter jednorazowy – ma być wypłacany za każdorazowe przeprowadzenie kontroli. Wysokość dodatku wyniesie 0,2 mnożnika podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, co w przeliczeniu na przeciętne wynagrodzenie z drugiego kwartału 2024 r. daje kwotę 1608 zł brutto.

Dodatek nie będzie przysługiwał sędziom wizytatorom wyznaczonym do tej czynności na podstawie art. 176 ust. 6 KomSądU, ponieważ pobierają oni comiesięczny dodatek funkcyjny z tytułu pełnienia funkcji wizytatora. Projektodawca przywołuje tu analogię do regulacji dotyczącej dodatku za ocenę kandydatów – ten również nie przysługuje wizytatorowi.

Skala i skutki finansowe

Według danych Krajowej Rady Komorniczej, na koniec 2024 r. funkcjonowały w Polsce 2384 kancelarie komornicze. Zakładając, iż kontrole realizowane są co dwa lata, rocznie powinno mieć miejsce ok. 1192 kontroli. Przekłada się to na orientacyjny roczny koszt z budżetu państwa wynoszący 1 916 736 zł.

Zasady zbiegu dodatków

Dotychczasowe brzmienie § 5 ust. 1 DodFunkcSędzR ograniczało możliwość łączenia dodatków funkcyjnych w przypadku pełnienia więcej niż jednej funkcji. Projektowana zmiana § 5 ust. 2 DodFunkcSędzR wyłącza spod stosowania tego przepisu dodatki przewidziane w § 4a i § 4b DodFunkcSędzR – tj. dodatki jednorazowe za ocenę kwalifikacyjną oraz za przeprowadzenie kontroli kancelarii komorniczej.

Uzasadnieniem dla tego rozwiązania jest specyfika dodatków jednorazowych – mają one rekompensować konkretną, dodatkową czynność, niezależnie od pełnionej przez sędziego innej funkcji, za którą pobiera stały dodatek. W przeciwnym razie mogłoby dojść do sytuacji, w której sędzia wykonałby czynność kontrolną lub ocenę bez otrzymania odpowiedniego wynagrodzenia – co byłoby sprzeczne z zasadą adekwatności wynagrodzenia do zakresu obowiązków.

Etap legislacyjny i planowany termin wejścia w życie

Projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniający rozporządzenie w sprawie funkcji oraz sposobu ustalania dodatków funkcyjnych przysługujących sędziom podlega w tej chwili opiniowaniu. Przewidziany termin jego wejścia w życie to pierwszy dzień miesiąca następującego po upływie miesiąca od ogłoszenia.