Odszkodowanie za naruszenie prawa antymonopolowego? Pomogą decyzje Prezesa UOKiK

2 godzin temu

Konsumenci i przedsiębiorcy poszkodowani przez zmowy rynkowe lub nadużywanie pozycji dominującej mogą ubiegać się o odszkodowanie.
W niedawnym wyroku dotyczącym Google suma odszkodowań wyniosła ponad pół miliarda euro.
Dochodzenie roszczeń ułatwią decyzje Prezesa UOKiK. Do sądu mogą zgłaszać się rolnicy, kierowcy czy klienci klubów fitness.

Wypowiedź Prezesa UOKiK Tomasza Chróstnego

– Praktyki ograniczające konkurencję powodują, iż konsumenci i przedsiębiorcy muszą płacić więcej za produkty. Jednocześnie istnieją przepisy, które pozwalają poszkodowanym na ubieganie się o wysokie odszkodowania. Ułatwiają to decyzje organów antymonopolowych. Pomożemy również w postępowaniu sądowym – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

W listopadzie jeden z niemieckich sądów przyznał przedsiębiorcom poszkodowanym przez Google ponad pół miliarda euro odszkodowań. Z kolei grupa europejskich wydawców, w tym z Polski, złożyła w jednym z holenderskich sądów pozew o wypłatę przez ten amerykański koncern odszkodowań przekraczających dwa miliardy euro. To jedynie najnowsze z wielu postępowań inicjowanych na świecie przed sądami przez pokrzywdzonych naruszeniami prawa konkurencji.

Ubieganie się o odszkodowanie jest również możliwe na podstawie decyzji wydanych przez Prezesa UOKiK stwierdzających naruszenie prawa konkurencji, czyli zmów rynkowych lub nadużywania pozycji dominującej.

Kto może dostać odszkodowanie?

Każdy poszkodowany przedsiębiorca i konsument może otrzymać odszkodowanie za poniesione straty od przedsiębiorcy, np. spółki naruszającej prawo antymonopolowe. Poszkodowani mogą ubiegać się o odszkodowanie w postępowaniu grupowym, co minimalizuje ich zaangażowanie w sprawie sądowej.

Od niedawna jest łatwiej

Od września 2025 r. otrzymanie odszkodowania jest prostsze. Trybunał Sprawiedliwości (TSUE) wydał wyrok potwierdzający korzystną dla poszkodowanych interpretację prawa unijnego. Sprawa dotyczyła odszkodowań od spółki Nissan Iberia w związku z decyzją wydaną przez hiszpańskiego odpowiednika UOKiK – CNMC (Comisión Nacional de los Mercados y la Competencia). TSUE orzekł, iż termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych za naruszenie prawa konkurencji zaczyna biec dopiero od dnia, w którym decyzja organu ochrony konkurencji stanie się prawomocna. Orzeczenie zapadło w odpowiedzi na pytanie sądu cywilnego w Hiszpanii. W efekcie poszkodowani mają więcej czasu w przygotowanie pozwu i wniesienie powództwa do sądu, niż gdyby bieg terminu przedawnienia był liczony od momentu poinformowania przez organ ochrony konkurencji na swojej stronie internetowej o wydaniu decyzji, która nie pozostało prawomocna.

Nie jest to pierwsze orzeczenie TSUE dotyczące tzw. private enforcement (prywatnego dochodzenia roszczeń za naruszenia prawa). W sprawie kartelu ciężarówek, który działał w Unii Europejskiej w latach 1997-2011, Trybunał uznał, iż miejscem powstania szkody jest rynek tego państwa UE, na który naruszenie faktycznie oddziaływało. Przykładowo, jeżeli zmowa dotyczyła cen, szkoda powstaje tam, gdzie ceny zostały zniekształcone. Oznacza to, iż polski poszkodowany będzie zwykle uprawniony do dochodzenia odszkodowania w Polsce, przed polskim sądem, choćby o ile samą zmowę zawarto za granicą, np. przedstawiciele dwóch zagranicznych korporacji spotkali się w Niemczech i zmówili się, iż podniosą ceny polskim konsumentom. Co więcej, poszkodowany będzie mógł dochodzić odszkodowania od każdej z tych zmawiających się korporacji, choćby jeżeli towar kupił nie bezpośrednio u nich, ale przykładowo u ich polskiego dystrybutora.

Decyzje UOKiK pomogą uzyskać odszkodowanie

Odszkodowania od przedsiębiorców naruszających prawo antymonopolowe można dochodzić niezależnie od tego, czy Prezes UOKiK, Komisja Europejska albo inny organ ochrony konkurencji wydały decyzję stwierdzającą naruszenie. Możliwe jest to w ramach tzw. samodzielnego postępowania sądowego (stand-alone).

Postępowanie sądowe jest jednak prostsze, o ile jakiś organ wydał już decyzję stwierdzającą naruszenie (tzw. postępowania następcze, follow-on). Wtedy poszkodowani nie muszą już wykazywać, iż do naruszenia w ogóle doszło, a jedynie skoncentrować się na wykazaniu zasadności wypłaty odszkodowania. Ustalenia prawomocnej decyzji Prezesa UOKiK wiążą sąd w postępowaniu o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. W przypadku nieprawomocnej decyzji Prezes UOKiK może przedstawić sądowi np. istotny pogląd w sprawie.

W ostatnich latach Prezes UOKiK wydał wiele decyzji, które mogą być istotne dla konsumentów i przedsiębiorców zainteresowanych otrzymaniem odszkodowania. Przykładem jest rynek motoryzacyjny i rozstrzygnięcia dotyczące zmów przy sprzedaży samochodów KIA i ciężarówek Iveco i DAF oraz maszyn rolniczych Claas, New Holland, Case i Steyr.

– Przyjmuje się, iż w przypadku kartelu kupujący mogą płacić za produkty przeciętnie 10-15 proc. więcej niż w warunkach uczciwej konkurencji, co stanowi dla nabywcy roszczenie, o które mogą walczyć w sądzie – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Chociaż decyzje w tych sprawach nie są jeszcze prawomocne, to można inicjować postępowania odszkodowawcze przed sądami cywilnymi jeszcze przed ich uprawomocnieniem. Możliwe jest też zawieranie ugód w zakresie odszkodowań, o ile zgodzą się na to przedsiębiorcy, którzy dopuścili się naruszenia.

Warto również zwrócić uwagę na decyzje, które uprawomocniły się w ostatnim czasie. Dotyczy to m.in. sprawy kartelu producentów płyt drewnopochodnych. Płyty tego rodzaju wykorzystywane są przy produkcji mebli, co oznacza, iż poszkodowanymi działaniami tego kartelu mogli być zarówno przedsiębiorcy produkujący takie meble, jak i konsumenci kupujący je.

W 2025 r. uprawomocniła się również decyzja w sprawie zmowy na rynku klubów fitness. Dotyczyła ona m.in. sieci Zdrofit, Calypso, Fitness Platinium, Fabryka Formy i Fitness Academy. Adresatem decyzji był również Benefit Systems, operator programu Multisport.

– Kierowcy, rolnicy, czy właściciele firm transportowych mogą ubiegać się o odszkodowania od firm, przez które przepłacali za kupione pojazdy. Pozwy składać mogą również podmioty, które kupiły płyty drewnopochodne objęte zmową, a także klienci klubów fitness. Służymy pomocą prawną w tym zakresie – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Odszkodowania może przyznać tylko sąd

W Polsce, podobnie jak w innych państwach, jedynie sąd cywilny może przyznać poszkodowanym odszkodowanie. Taki podział zadań między sądami a organami ochrony konkurencji jest korzystny dla konsumentów i gospodarki. Prezes UOKiK jest przede wszystkim odpowiedzialny za wykrycie naruszenia i zgromadzenie dowodów na nie, np. w ramach przeprowadzenia przeszukania u podejrzanych o zmowę przedsiębiorców. Gdy dowody są już zgromadzone, a naruszenie udowodnione w postępowaniu administracyjnym, poszkodowani mogą zainicjować postępowanie cywilne przed sądem w sprawie odszkodowania. W tym czasie UOKiK może przekierować swoje zasoby na wykrycie kolejnych zmów lub innych naruszeń prawa.

Prezes UOKiK może wspomóc poszkodowanych w postępowaniu sądowym. Może m.in. udostępnić dowody naruszenia lub wskazać sądowi cywilnemu na istotne fakty. Kwestiom tym poświęcona jest publikacja UOKiK „Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji”.

Warto również pamiętać, iż do wypłaty odszkodowania może dojść w ramach ugody. Pozwala to przedsiębiorcom na uniknięcie wieloletnich sporów sądowych z poszkodowanymi i uregulowanie ewentualnych roszczeń między poszkodowanymi a przedsiębiorcą w drodze uzgodnień.