Podstawa wyjścia przez Sąd Najwyższy poza granice zaskarżenia

Opis stanu faktycznego

Postanowieniem z 11.9.2012 r. Prokurator Rejonowy w K. wszczął śledztwo w sprawie doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Centrali Zaopatrzenia Górnictwa S.A. w K., 26.1.2009 r. w K. w kwocie 366.000 zł, podczas transakcji sprzedaży samochodu osobowego przez wprowadzenie w błąd co do stanu technicznego pojazdu, tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 KK w zb. z art. 294 § 1 KK.

Postanowieniem z 29.3.2013 r. Prokurator Rejonowy w K. umorzył śledztwo na podstawie art. 17 § 1 KPK. Zażalenie złożyła pokrzywdzona spółka.

Postanowieniem z 24.6.2013 r. SO w K. uchylił zaskarżone postanowienie i skierował sprawę do Prokuratury Rejonowej w K. celem uzupełnienia materiału dowodowego o enumeratywnie wymienione w tym postanowieniu czynności. Prokurator ponownie umorzył śledztwo i pouczył pokrzywdzoną spółkę o trybie i sposobie wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia. Zawiadomienie o umorzeniu postępowania pokrzywdzona spółka otrzymała 11.12.2013 r., pełnomocnik pokrzywdzonej spółki – 20.12.2013 r.

20.1.2014 r. Centrala Zaopatrzenia Górnictwa S.A. w K. wniosła subsydiarny akt oskarżenia przeciwko R.W. i M.K. o czyn z art. 286 § 1 KK w zb. z art. 294 § 1 KK. Wyrokiem z 21.12.2017 r. oskarżeni zostali uniewinnieni od zarzucanego im występku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł oskarżyciel subsydiarny, zarzucając mu błąd w ustaleniach faktycznych oraz obrazę prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 7 KPK, art. 2 § 2 KPK, art. 424 §1 KPK w zw. z art. 2 § 2 KPK.

Wyrokiem z 27.9.2018 r. Sąd Apelacyjny w K. uchylił zaskarżony wyrok SO w K. i sprawę przekazał temuż Sądowi do ponownego rozpoznania. SO w K. ponownie uniewinnił skazanych od zarzucanego im czynu.

Od powyższego wyroku apelację złożyła ponownie pokrzywdzona spółka, zarzucając mu obrazę art. 7 KPK oraz błąd w ustaleniach faktycznych. SA w K. ponownie uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania SO w K.

Wyrokiem z 21.7.2021 r., XVI K 161/20, SO w K. uznał skazanych R.W. i M.K. winnymi występku z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 294 § 1 KK i wymierzył każdemu z nich karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym jej wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 2 lata.

Apelacje od powyższego wyroku wywiódł obrońca skazanych, zarzucając wyrokowi obrazę przepisów postępowania a mianowicie: art. 14 § 1 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt. 9 KPK, w zw. z art. 399 § 1 KPK, w zw. z art. 6 KPK, art. 193 § 1 KPK w zw. z art. 2 § 1 pkt. 2 KPK, w zw. z art. 6 KPK, a także art. 7 KPK. Zarzucił także obrazę prawa materialnego, a to: art. 294 § 1 KK w zw. z art. 115 § 1 KK. W związku z tak postawionymi zarzutami skarżący w stosunku do obu skazanych wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i uniewinnienie ich od zarzucanego im czynu.

Wyrokiem z 16.12.2021 r., II AKa 467/21, Legalis, SA w K. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Od wyroku SA w K. kasację wniósł obrońca skazanego M.K., zarzucając powyższemu wyrokowi rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie: art. 29 § 1 KPK w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Wskazując na powyższe zarzuty, wniósł o uchylenie wyroku SA w K. w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Odpowiedź na kasację obrońcy skazanego złożył prokurator i wniósł o uznanie kasacji za oczywiście bezzasadną oraz jej oddalenie.

Pismem z 15.6.2022 r. obrońca wskazał na kolejną ewentualnie bezwzględną przesłankę odwoławczą, wynikającą z treści art. 439 § 1 pkt. 9 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt. 9 KPK, w zw. z art. 55 § 1 KPK, polegającą na przekroczeniu terminu do wniesienia przez pokrzywdzoną spółkę subsydiarnego aktu oskarżenia.

Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego SN uchylił zaskarżony wyrok i utrzymany nim w mocy wyrok SO w K. oraz umorzył postępowanie.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza określona w art. 439 § 1 pkt. 9 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt. 9 KPK. Mimo iż ten zarzut nie został podniesiony w kasacji, a pismo obrońcy należy potraktować jako sygnalizację, to jednakże przepis art. 536 KPK obliguje SN do wyjścia poza granice zaskarżenia w wypadkach określonych w art. 439 KPK. Tym samym choćby w sytuacji, gdy w kasacji nie podniesiono zarzutu zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej, rozpoznający tę skargę SN zobligowany jest do sprawdzenia, czy w danej sprawie przyczyna ta nie zachodzi. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Zgodnie z treścią art. 55 § 1 KPK pokrzywdzony może w terminie miesiąca od powiadomienia go o ponownym postanowieniu prokuratora o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania wnieść do sądu akt oskarżenia. Ustawodawca określił przy tym, jakie kryteria muszą zostać spełnione dla skutecznego wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia.

W niniejszej sprawie subsydiarny akt oskarżenia sporządzony i podpisany został przez pełnomocnika pokrzywdzonej spółki i został wniesiony po upływie miesiąca od daty doręczenia pokrzywdzonemu powiadomienia o powtórnym umorzeniu postępowania.

W tym miejscu należało wskazać, iż skoro zawiadomienie o ponownym umorzeniu postępowania przygotowawczego zostało doręczone pokrzywdzonej spółce 11.12.2013 r., to termin do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia upływał 13.1.2014 r. (11 i 12.1.2014 r. były odpowiednio sobotą i niedzielą). Tym samym subsydiarny akt oskarżenia nadany pocztą 20.1.2014 r. wniesiony został po zakreślonym ustawowo terminie. Brak jest bowiem podstaw do przyjęcia, iż termin do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia może ulec wydłużeniu z uwagi na późniejsze doręczenie pełnomocnikowi zawiadomienia o ponownym umorzeniu postępowania przygotowawczego. Prekluzyjność danego terminu jest równoznaczna z jego brakiem przywrócenia bez względu na to, czy do niezachowania go doszło z przyczyn zawinionych, czy też niezawinionych przez osobę uprawnioną do określonego działania.

Wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia w okolicznościach, gdy nie zostały spełnione warunki określone wart. 55 § 1 KPK, jest równoznaczne z brakiem skargi uprawnionego oskarżyciela.

Rozpoznając zatem sprawę przeciwko M.K. i R.W. przez poszczególne składy orzekające zarówno SO, jak i SA w K. i ostatecznie zakończone zaskarżonym wyrokiem SA w K., rażąco naruszyły normę tego przepisu, co skutkowało zaistnieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej, określonej w art. 439 § 1 pkt. 9 KPK w zw. z art 17 § 1 pkt. 9 KPK, wyłączającej prowadzenie postępowania sądowego.

Korzystając z uprawnień określonych w treści przepisu art. 436 KPK, stosowanego odpowiednio w oparciu o przepis art. 518 KPK, SN uznał, iż przywołane wyżej okoliczności, podlegające uwzględnieniu z urzędu, są wystarczające do wydania wyroku w niniejszej sprawie, w związku z powyższym rozpoznanie zarzutów ujętych w kasacji z uwagi na treść rozstrzygnięcia byłoby bezprzedmiotowe.

Komentarz