W 2024 r. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o kryptoaktywach[1]. Projekt ten jest efektem uchwalenia unijnego Rozporządzenia 2023/1114[2] (dalej jako: „Rozporządzenie 2023/1114”) i ma na celu zapewnienie jego stosowania w prawie polskim. Wprowadzenie nowych regulacji wynika z potrzeby stworzenia ram prawnych dla prawidłowego funkcjonowania rynku kryptoaktywów.
Zgodnie z art. 1 Projektu, ustawa określa organizację i wykonywanie nadzoru nad: oferującymi, osobami ubiegającymi się o dopuszczenie kryptoaktywów do obrotu, emitentami tokenów powiązanych z aktywami i tokenów będących e-pieniądzem oraz dostawcami usług w zakresie kryptoaktywów, zwanego dalej „nadzorem nad rynkiem kryptoaktywów”.
Przedmiot regulacji
Przedmiotowe regulacje, z uwagi na fakt, iż ich podstawą jest unijny akt w formie rozporządzenia, dotyczą przede wszystkim specyficznej dla systemu prawa krajowego (polskiego) kwestii nadzoru nad rynkiem kryptoaktywów. Zgodnie z Projektem nadzór wykonywany będzie przez Komisję Nadzoru Finansowego (dalej jako: „KNF”; por. art. 20).
Projekt aktu prawnego, oprócz wspomnianych zasad nadzoru, reguluje też inne, istotne dla tego rynku kwestie, np. dotyczące tajemnicy zawodowej dostawców usług w zakresie kryptoaktywów.
Kryptoaktywa – pojęcie
Jak się wyjaśnia w literaturze przedmiotu, „kryptoaktywa stanowią rodzaj aktywów cyfrowych, które zależą głównie od kryptografii i technologii rozproszonego rejestru (DLT – Distributed Ledger Technology). Niektóre kryptoaktywa można zaklasyfikować jako instrumenty finansowe zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniającą dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE (Dz. Urz. UE L 173 z 12.06.2014, str. 349, z późn. zm.) lub jako pieniądz elektroniczny zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/110/WE z dnia 16 września 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością, zmieniającą dyrektywy 2005/60/WE i 2006/48/WE oraz uchylającą dyrektywę 2000/46/WE (Dz. Urz. UE L 267 z 10.10.2009, str. 7, z późn. zm.)”[3].
Cel Projektu
Celem Projektu ustawy jest, jak już wspomniano, zapewnienie stosowania przepisów Rozporządzenia 2023/1114, które ustanawia ramy emisji kryptoaktywów i świadczenia związanych z nimi usług, a także wprowadza przepisy dotyczące ochrony klientów i inwestorów oraz integralności rynku kryptoaktywów.
Nadzór nad rynkiem
Aby osiągnąć cel nowych przepisów, niezbędne jest zatem zapewnienie skutecznego nadzoru nad rynkiem kryptoaktywów i ochrony inwestorów przez działania Komisji Nadzoru Finansowego i zaopatrzenie tego organu w odpowiednie do tego środki nadzorcze.
Projekt przewiduje więc wprowadzenie nowych rozwiązań w obszarze sektora rynku kryptoaktywów, które mają na celu realizację zadań określonych w Rozporządzeniu 2023/1114, w szczególności w zakresie skutecznego nadzoru nad tym rynkiem i ochrony inwestorów. Ich podjęcie służy rozwojowi tego rynku w perspektywie wieloletniej oraz bezpieczeństwu klientów.
Istotne regulacje w projekcie
Istotne regulacje przewidziane w projektowanych przepisach, to:
– wskazanie KNF jako organu adekwatnego w zakresie stosowania Rozporządzenia 2023/1114 oraz określenie mechanizmów służących skutecznemu wykonywaniu nadzoru przez ten organ i realizacji postanowień przedmiotowego rozporządzenia;
– określenie obowiązków emitentów tokenów powiązanych z aktywami i tokenów powiązanych z e-pieniądzem oraz dostawców usług w zakresie kryptoaktywów, w tym zobowiązanie ww. emitentów do przekazywania KNF informacji dotyczących ich działalności, które podlegają ocenie nadzorcy[4];
– przyznanie KNF środków nadzorczych w przypadku naruszenia przepisów;
– wprowadzenie możliwości nakładania sankcji administracyjnych przez KNF na podmioty działające na rynku kryptoaktywów;
– umożliwienie zastosowania odpowiedzialności karnej wobec podmiotów nadzorowanych przez KNF w celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu kryptoaktywami;
– ustanowienie regulacji dotyczących tajemnicy zawodowej[5];
– wprowadzenie możliwości składania oświadczeń woli w postaci elektronicznej w odniesieniu do usług dotyczących kryptoaktywów.
Tajemnica zawodowa
Projekt określa m.in. zasady ochrony tajemnicy zawodowej. Obejmie ona wszelkie informacje dotyczące chronionych prawem interesów podmiotów, na rzecz których są świadczone usługi w zakresie kryptoaktywów. Zgodnie z art. 9 Projektu ustawy tajemnica zawodowa będzie obejmować informacje dotyczące chronionych prawem interesów podmiotów, na rzecz których są świadczone usługi w zakresie kryptoaktywów, uzyskane w związku z czynnościami służbowymi, np.:
- dane identyfikujące stronę umowy lub innej czynności prawnej;
- treść umowy lub przedmiot innej czynności prawnej;
- dane o sytuacji majątkowej strony umowy, w tym liczba i oznaczenie przechowywanych kryptoaktywów.
Obowiązki informacyjne
W Projekcie (rozdział 3.) sprecyzowano też zasady odpowiedzialności cywilnej za informacje podane w dokumencie informacyjnym dotyczącym kryptoaktywa. Jak się wskazuje, omawiana regulacja w praktyce oznaczać będzie rozszerzenie odpowiedzialności za treść dokumentów informacyjnych na różnego rodzaju firmy konsultingowe czy kancelarie prawne.
Natomiast, jak wspomniano, dokumenty związane z dokonywaniem czynności dotyczących usług w zakresie kryptoaktywów mogą być sporządzane w postaci elektronicznej. Dokumenty sporządzone w postaci elektronicznej powinny być w sposób należyty utworzone, utrwalone, przekazane, przechowywane i zabezpieczone (art. 3 ust. 1 Projektu). Zawarte w dokumentach oświadczenia woli złożone w postaci elektronicznej spełniają wymóg formy pisemnej także w przypadku, gdy forma ta została zastrzeżona pod rygorem nieważności.
Zgodnie z art. 18 Projektu, odpowiedzialność za treść informacji ponosi również podmiot sporządzający lub biorący udział w sporządzeniu informacji w zakresie, w jakim ją sporządził lub brał udział w jej sporządzeniu.
Nadzór nad rynkiem kryptoaktywów
W Projekcie następuje przyznanie Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) kompetencji nadzorczych względem podmiotów działających na rynku kryptoaktywów, zwłaszcza kompetencji do przeprowadzania kontroli. Zgodnie z treścią Projektu podmiot kontrolowany może podlegać karze pieniężnej w wysokości do 20.000.000 zł, o ile będzie uniemożliwiał lub utrudniał rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli KNF (art. 26).
Blokada adresu, rachunków i transakcji
Projekt określa też zasady dokonywania blokad adresów rozproszonego rejestru oraz blokad rachunków kryptoaktywów, które będą mogły być ustanawiane w wypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa wymienionego w rozdziale 6 projektowanej ustawy.
Rejestr domen i adresów IP
Nowym rozwiązaniem przewidzianym w Projekcie będzie utworzenie rejestru domen internetowych oraz adresów IP. Taki rejestr ma obejmować podmioty prowadzące działalność w zakresie kryptoaktywów bez wymaganego zezwolenia, a także podmioty w inny sposób naruszające przepisy Rozporządzenia 2023/1114, o ile brak będzie innych skutecznych środków prowadzących do zaprzestania naruszenia tych przepisów w rozsądnym terminie (art. 31 oraz 32 Projektu ustawy).
Koszty nadzoru nad rynkiem kryptoaktówów
Projektowana ustawa wprowadza opłaty za nadzór nad rynkiem kryptoaktywów, w tym opłaty za udzielenie zezwolenia (art. 40 i n.).
Środki nadzorcze i sankcje administracyjne
W Projekcie ustanowiono też szereg środków nadzorczych i kar administracyjnych związanych z nieprzestrzeganiem przepisów Rozporządzenia 2023/1114 lub aktów delegowanych. Należy do nich m.in.:
– zalecenie zaprzestania naruszania obowiązków,
– nałożenie obowiązku zmiany treści, formy lub uzupełnienia dokumentu informacyjnego,
– nałożenie obowiązku zmiany treści materiałów marketingowych,
– nakazanie wstrzymania lub zakazanie rozpoczęcia oferty publicznej kryptoaktywów.
Maksymalne progi kar pieniężnych ustalonych w Projekcie są wysokie i będą zależeć od wagi naruszonego obowiązku oraz charakteru podmiotu.
Przepisy karne
Przepisy określają nie tylko katalog sankcji administracyjnych, ale także karnych, nakładanych na podmioty funkcjonujące na rynku kryptoaktywów.
Wśród nowych typów czynów zabronionych znajdują się m.in. podawanie w dokumencie informacyjnym danych nieprawdziwych lub zatajanie danych prawdziwych, jak również prowadzenie działalności związanej ze świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów bez zezwolenia.
Kiedy ustawa wejdzie w życie
Według informacji prasowych zakończył się etap uzgodnień i konsultacji nad Projektem. Pierwotnie planowano, iż ustawa wejdzie w życie w III kwartale 2024 r.
[1] Dalej jako: „Projekt”, https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-kryptoaktywach.
[2] Zob. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 2023/1113 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych i niektórych kryptoaktywów oraz zmiany dyrektywy (UE) 2015/849 oraz rozporządzenia 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 1095/2010 oraz dyrektyw 2013/36/UE i (UE) 2019/1937.
[3] Por. https://pracodawcy.pl/projekt-ustawy-o-kryptoaktywach/.
[4] Zob. ww.
[5] Czyli tajemnicy obejmującej informacje uzyskane w związku ze świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów.
