Prowadzenie handlu w niedziele lub święta wykroczeniem

Opis stanu faktycznego

Wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z 23.6.2023 r., III W 719/22, Ł.G. został uniewinniony od zarzutu popełnienia wykroczenia z art. 10 ust. 1 ustawy z 10.1.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 449; dalej: OgrHandNiŚU) w związku z art. 151^9b KP i art. 5 OgrHandNiŚU, polegającego na tym, iż działając w imieniu pracodawcy, tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K., powierzył pracownikom wykonywanie handlu w niedziele lipca i sierpnia 2022 r.

Apelację złożył inspektor pracy, wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z 29.9.2023 r., II Ka 723/23, zaskarżony wyrok został utrzymany w mocy.

Od wyroku sądu odwoławczego kasację na niekorzyść Ł.G. wywiódł Prokurator Generalny, zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 109 § 2 KPW oraz art. 107 § 3 KPW.

W konsekwencji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się oczywiście zasadna w rozumieniu art. 535 § 5 KPK, stąd podlegała uwzględnieniu na posiedzeniu bez udziału stron. Wskazany wyrok był wadliwy, gdyż został wydany z rażącym naruszeniem prawa.

Niemożność przypisania obwinionemu zarzuconego mu wykroczenia z art. 10 ust. 1 OgrHandNiŚU, wynikała z faktu, iż powołał się on na wyjątek wskazany w dyspozycji art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU, który stanowi, iż zakaz handlu nie obowiązuje w „placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku”. W placówce handlowej prowadzonej przez obwinionego zorganizowana została działalność w zakresie sportu i wypoczynku, w postaci wypożyczalni sprzętu sportowego i rekreacyjnego, zatem jego zachowanie – w ocenie sądów – nie wyczerpało znamion zarzucanego mu wykroczenia. Ocena zachowania obwinionego wynikała z wykładni powyższego przepisu, w świetle której przyjęte zostało, iż ustawodawca nie wprowadził jasnego ograniczenia, zgodnie z którym w placówce handlowej ma być prowadzona wyłącznie działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku, jak również nie wprowadził wymogu, jak w innych wyłączeniach od zakazu handlu (np. art. 6 ust. 1 pkt 5 OgrHandNiŚU), iż w takiej placówce handlowej działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku musi mieć „przeważający charakter”. Jednocześnie ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „zakładu prowadzącego działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku”. W ocenie sądu I instancji na wszystkie te formy działalności obwiniony przeznaczył jeden wspólny lokal i zasadniczo tę samą infrastrukturę. Choć różna jest skala działalności oraz przestrzeń zajmowana przez każdą z nich, nie ma żadnych podstaw, aby podnosić, iż do obwinionego nie znajdzie zastosowania wyłączenie przewidzianego w art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU. Sąd a quo uznał, iż przepis ten nie przewiduje żadnych kryteriów wielkościowych, powierzchniowych czy też dochodowych. W tym kontekście powołał się zarazem na wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 3.3.2023 r., VII Ka 79/23, Legalis, w uzasadnieniu którego wskazano, iż skoro wszystkie działalności zlokalizowane są w jednym miejscu i ich funkcjonowanie krzyżuje się z funkcjonowaniem pozostałych, nie można traktować ich w tradycyjnych kategoriach przestrzennych, wskazując, która z nich zawiera się w innej.

Wobec braku definicji legalnej Sąd Najwyższy podjął się sprecyzowania jednego z kluczowych zagadnień dla prawidłowego zdekodowania omawianych norm, a mianowicie istoty „zakładu prowadzącego działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku” w znaczeniu nadanym OgrHandNiŚU. W konsekwencji przeprowadzonej wykładni doszedł do konstatacji, iż dana placówka będzie spełniała kryteria takiego zakładu wówczas, gdy zespół wyodrębnionych obiektów materialnych przedsiębiorstwa wiąże się z działalnością kulturalną, sportową, oświatową, turystyczną lub wypoczynkową (zob. wyrok SN z 13.9.2023 r., III KK 155/23, Legalis). Już zatem mając to na względzie należało odmówić racji sądom orzekającym, iż w realiach niniejszej sprawy, w której prowadzenie działalności w zakresie sportu i kultury, mające polegać na oferowaniu na terenie sklepu możliwości przetestowania i wypożyczenia sprzętu sportowo-rekreacyjnego oraz wypożyczenia książek, czyni z tej placówki handlowej „zakład prowadzący działalność w zakresie kultury sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku”. Zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU, placówka handlowa ma się znajdować w takim zakładzie. Rację ma zatem skarżący, iż zakład prowadzący działalność w zakresie kultury musi być jednostką główną, a placówka handlowa powinna się mieścić w ramach tego zakładu.

Słuszny był zarzut kasacji, iż podjęta przez sądy interpretacja prawna nie miała kompleksowego charakteru, co wypaczało nadane przedmiotowej regulacji znaczenie normatywne. Tymczasem wszechstronna analiza prowadziła do jednoznacznego wniosku, iż zwolnione od zakazu handlu w niedziele są placówki handlowe niejako podporządkowane zakładom świadczącym działalność w zakresie m.in. kultury, albowiem placówki takie muszą funkcjonować w tym zakładzie. Prowadzony przez spółkę, której prezesem jest obwiniony Ł.G., wielkopowierzchniowy market nie spełniał tego podstawowego warunku, a mianowicie bycia placówką handlową w zakładzie prowadzącym działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki lub wypoczynku, chociaż na terenie sklepu znalazła się oferta przetestowania i wypożyczenia sprzętu sportowo-rekreacyjnego oraz wypożyczenia książek. Powyższa placówka, w której prowadzony jest handel detaliczny artykułami spożywczymi jest samodzielnym, wyodrębnionym obiektem handlowym, nieusytuowanym na terenie żadnego zakładu i nie wchodzi w skład większego kompleksu świadczącego działalność w zakresie kultury czy też sportu, turystyki, wypoczynku lub oświaty. Jedynie w takim wypadku miałby zastosowanie przepis art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU.

Z przedmiotowej regulacji wynika, iż spod zakazu zwolnione są placówki handlowe w zakładach. Dozwolony jest zatem handel w placówkach umiejscowionych w zakładach o określonym profilu działalności, czyli na ich terenie. Trafne było więc spostrzeżenie, iż rozlokowanie przez obwinionego w różnych miejscach sklepu sprzętu sportowego oraz ustawienie regału z książkami, które można wypożyczyć nie czyniło z tej placówki handlowej ani obiektu sportowego, ani biblioteki lub czytelni, tak samo jak nie zmieniło przeznaczenia tego sklepu, który przez cały czas pozostał sklepem ogólnospożywczym. Aby dana placówka handlowa była zwolniona z zakazu handlu, musi lokalizacyjnie znajdować się na terenie danego zakładu, czyli w jego obrębie, najczęściej mając za zadanie zwiększenie jego użyteczności oraz atrakcyjności. Zakład pozostaje zatem wobec placówki handlowej jednostką główną i niejako nadrzędną, zaś działalność wyodrębnionej na jego terenie placówki handlowej ma charakter uboczny. Sądy obu instancji prezentowały zaś nieuprawniony pogląd prawny czyniący w istocie iluzorycznym zakaz sprecyzowany w art. 10 ust. 1 OgrHandNiŚU, a sprowadzający się do uznania, iż wielobranżowy market, w wyniku opisanych powyżej zabiegów, nabył po drobnej w istocie modyfikacji cechy zakładu prowadzącego działalność w zakresie kultury, sportu, czy też oświaty.

Komentarz