Środki na rachunku VAT a upadłość spółki – wyrok NSA

1 dzień temu

Środki na rachunku VAT a upadłość spółki – wyrok NSA z 7 lutego 2025 r.

Środki na rachunku VAT a upadłość spółki to problem, który coraz częściej dotyczy wierzycieli i zarządów spółek. Dlatego wyrok NSA z 7 lutego 2025 r. precyzuje, kiedy środki na rachunku VAT mogą pozostać poza masą upadłości. Wskazuje także, jakie ma to znaczenie dla finansowania postępowania upadłościowego.

Wniosek syndyka o środki na rachunku VAT w upadłości spółki

Syndyk, działając na podstawie art. 108b ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT), zwrócił się do Naczelnika Urzędu Skarbowego z wnioskiem o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT. W związku z tym wniosek był związany z ogłoszeniem upadłości dłużnika oraz brakiem środków na bieżące koszty postępowania upadłościowego. Chodziło o możliwość wykorzystania środków z rachunku VAT do pokrycia tych kosztów i zasilenia masy upadłości.

Odmowa przekazania środków z rachunku VAT i wyrok WSA

Natomiast organ pierwszej instancji odmówił zgody na przekazanie środków z rachunku VAT na rachunek bankowy. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej ponadto utrzymał w mocy to rozstrzygnięcie. Następnie, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uchylił obie decyzje organu pierwszej instancji. W rezultacie na tym etapie po stronie syndyka pojawiła się szansa na wykorzystanie środków z rachunku VAT na potrzeby postępowania upadłościowego.

Stanowisko NSA: środki na rachunku VAT a upadłość spółki

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 lutego 2025 r. (sygn. akt 1775/21) zajął odmienne stanowisko niż sąd pierwszej instancji. NSA wskazał w uzasadnieniu, iż przepisy dotyczące mechanizmu podzielnej płatności nie odnoszą się do Prawa upadłościowego. Ponadto sąd podkreślił, iż mechanizm podzielonej płatności, ukształtowany w art. 108a ustawy o VAT, ma zabezpieczać interesy państwa.
Mechanizm ten ma gwarantować, iż kwota podatku należna od dostawcy towaru rzeczywiście zostanie uiszczona. Natomiast ekonomicznie ciężar tego podatku ponosi nabywca. Jako zobowiązanie podatkowe podatek ten ciąży jednak na dostawcy jako podatniku w znaczeniu prawnym.Obowiązek ten powstaje w momencie przekazania nabywcy prawa do dysponowania towarem jak właściciel.

Ogłoszenie upadłości podatnika (dostawcy) niczego zaś nie zmienia w tym względzie.
Podsumowując, NSA zaznaczył, iż mechanizm podzielnej płatności w pierwszej kolejności zabezpiecza interes fiskusa, a nie masy upadłości ani wierzycieli.

Mechanizm podzielnej płatności jako lex specialis w stosunku do Prawa upadłościowego

Opis przepisów

W szczególności NSA wskazał, iż ustawodawca w art. 108b ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT wprowadził bezwzględny zakaz przekazywania środków zgromadzonych na rachunku VAT. Zakaz ten obowiązuje w przypadku posiadania przez podatnika zaległości z tytułu podatków i należności, o których mowa w art. 62b ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe. W rezultacie przepisy te nie przewidują żadnych wyjątków dotyczących masy upadłościowej.

Wniosek i skutki dla środków na rachunku VAT a upadłości spółki

W konsekwencji regulacja zawarta w art. 108b ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT w zw. z art. 62b ust. 2 pkt 2 lit. a Prawa bankowego stanowi podatkowy lex specialis w stosunku do ogólnych zasad przewidzianych w Prawie upadłościowym.
Uwzględniając zasadę lex posterior derogat legi priori, regulacje dotyczące mechanizmu podzielnej płatności zatem nie przewidują wyłączeń z uwagi na istotę, cele i zasady Prawa upadłościowego. W efekcie, przy istniejących zaległościach podatkowych, środki zgromadzone na rachunku VAT pozostają poza zasięgiem masy upadłości – choćby po ogłoszeniu upadłości dłużnika.

Wnioski praktyczne dla wierzycieli i zarządów spółek

Z wyroku NSA wynikają następujące wnioski:

Po pierwsze, środki zgromadzone na rachunku VAT nie powinny być traktowane jako oczywiste źródło finansowania kosztów postępowania upadłościowego,
Po drugie, o ile po stronie dłużnika występują zaległości podatkowe, o których mowa w art. 62b Prawa bankowego, środki z rachunku VAT w praktyce pozostają zarezerwowane dla fiskusa,
Po trzecie, przy sporządzaniu planów finansowania postępowania oraz przy kalkulacji potencjalnego poziomu zaspokojenia wierzycieli należy wyraźnie odróżniać środki „klasyczne” wchodzące do masy upadłości od środków na rachunku VAT,
W szczególności w sprawach, w których istotną pozycją są środki zgromadzone na rachunku VAT, wyrok NSA wyznacza niekorzystny dla masy upadłości kierunek interpretacyjny, który trzeba uwzględniać przy ocenie ryzyka i planowaniu działań.

Zobacz także powiązane artykuły: „Syndycy dostaną większe uprawnienia„, „Jak zarządzać firmą w trakcie restrukturyzacji?„, „Wierzyciel musi pilnować spłat!„.

Jak kancelaria może pomóc w sprawach dotyczących rachunku VAT i upadłości spółki

Kancelaria Prokurent od ponad 35 lat doradza przedsiębiorcom i wierzycielom w sprawach gospodarczych, podatkowych i upadłościowych. Ponadto sprawami zajmuje się zespół adwokatów i radców prawnych z doświadczeniem w tych obszarach. Zakres działań dostosowujemy do sytuacji konkretnej spółki.

Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe – wsparcie dla zarządów i wierzycieli

(adwokat, syndyk – Marcin Bandurski)

Pomagamy m.in. w:

analizie sytuacji spółki pod kątem zadłużenia i ryzyka niewypłacalności,
ocenie, czy i kiedy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości,
doradztwie przy wyborze między restrukturyzacją a upadłością, także przy środkach na rachunku VAT,
przygotowaniu wniosków w postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych,
reprezentacji przed sądem,
ustaleniu działań mających chronić majątek spółki i zwiększać poziom zaspokojenia wierzycieli.

Prawo podatkowe w postępowaniu upadłościowym i restrukturyzacyjnym

(adwokat – Paulina Andrzejak)

Pomagamy m.in. w:

analizie dokumentów i rozliczeń podatkowych,
interpretacji przepisów podatkowych w postępowaniach upadłościowych i restrukturyzacyjnych,
przygotowaniu pism i wniosków do organów podatkowych,
reprezentacji w postępowaniach podatkowych i sądowoadministracyjnych,
doradztwie dla syndyków w bieżących sprawach podatkowych w toku postępowania upadłościowego.

Eksperci przygotowujący artykuł

Skontaktuj się z nami

Chcesz dowiedzieć się, jakie działania będą najlepsze w Twojej sytuacji?
Wypełnij krótki formularz kontaktowy poniżej — odezwiemy się i bezpłatnie przedstawimy możliwe scenariusze działania oraz zakres wsparcia.

Idź do oryginalnego materiału