Ułatwienia prawne dla kobiet po stracie ciąży

Zasiłek macierzyński

Obecny stan prawny

W obecnym stanie prawnym, zgodnie z art. 180¹ § 1 ustawy z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 277), w razie urodzenia martwego dziecka pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

Dokumentem niezbędnym do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego jest odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, co wynika z § 9 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 616; dalej: InfOkolZasR).

W przypadku martwego urodzenia nie jest sporządzany akt zgonu, ale akt urodzenia z adnotacją, iż dziecko urodziło się martwe – art. 52 ust. 2 ustawy z 28.11.2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 594).

Wobec powyższego, podstawą do skorzystania z urlopu macierzyńskiego oraz wypłaty zasiłku macierzyńskiego w przypadku martwego urodzenia dziecka jest akt urodzenia z adnotacją, iż dziecko urodziło się martwe.

Akt urodzenia sporządzany jest w oparciu o kartę urodzenia lub kartę martwego urodzenia. Karta martwego urodzenia zawiera dane wymagane w karcie urodzenia oraz informację, iż dziecko urodziło się martwe. Kartę martwego urodzenia przekazuje się kierownikowi urzędu stanu cywilnego w terminie jednego dnia od dnia jej sporządzenia. o ile nie jest możliwe ustalenie płci dziecka, karty martwego urodzenia nie przekazuje się.

Wskazać można zatem następującą sekwencję zdarzeń – martwe urodzenie – możliwość określenia płci dziecka – wydanie karty martwego urodzenia – sporządzenie aktu urodzenia z adnotacją, iż dziecko urodziło się martwe – prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni po porodzie.

Problem pojawia się w sytuacji, w której poronienie nastąpiło na etapie ciąży, w której płci nie można określić bez dodatkowych badań. W takiej sytuacji nie jest wydawana karta martwego urodzenia, a co za tym idzie – nie ma możliwości wystawienia aktu stanu cywilnego i skorzystania przez matkę z uprawnień urlopowych i zasiłkowych.

Określenie płci dziecka w takiej sytuacji jest możliwe w drodze kosztownych i długotrwałych badań genetycznych. Niekiedy osoby uprawnione decydowały się na takie badanie właśnie dla celów rejestracji martwego urodzenia. Nie jest to jednak świadczenie finansowane ze środków publicznych, więc jest dodatkowo płatne (koszt takiego badania to 400-700 złotych). Często także czas oczekiwania na wynik badania uniemożliwiła fizyczne skorzystanie z urlopu macierzyńskiego.

Kierunek zmian

Zmiana dotyczy treści rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków.

Polega na nowelizacji zapisu § 9 pkt 2 InfOkolZasR, zgodnie z którym po nowelizacji dokumentem niezbędnym do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego jest:

Zasiłek macierzyński przysługiwać będzie za okres od dnia porodu albo martwego urodzenia bez względu na czas trwania ciąży.

Wobec powyższego, w sytuacji braku możliwości wystawienia aktu urodzenia (z adnotacją o martwym urodzeniu), wystarczającym dokumentem będzie zaświadczenie lekarza (posiadającego tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii lub lekarza w trakcie odbywania specjalizacji w tej dziedzinie), lub położnej o martwym urodzeniu. To pozwoli kobiecie skorzystać z urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni oraz 100% zasiłku macierzyńskiego, bez konieczności przeprowadzania badań genetycznych.

Innymi słowy – każda kobieta (podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu, nie tylko pozostająca w stosunku pracy), która dozna martwego urodzenia dziecka, po przedstawieniu aktu urodzenia lub zaświadczenia lekarza i położnej o martwym urodzeniu, będzie miała prawo do urlopu i zasiłku.

Nadal możliwe będzie wykonanie badań genetycznych – nic się w tym zakresie nie zmienia, ale będzie to decyzja uprawnionego, a nie wymóg do uzyskania aktu stanu cywilnego.

Analogiczna regulacja wprowadzona została także w przypadku urodzenia dziecka podczas pobytu za granicą.

Zasiłek pogrzebowy

Obecny stan prawny

Z powyższą zmianą koresponduje również oczekująca na wejście w życie nowelizacja rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno–rentowe w zakresie dokumentów załączanych do wniosku o zasiłek pogrzebowy.

Zgodnie z obecnym brzmieniem § 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno–rentowe (Dz.U. 2011 Nr 237, poz. 1412), do wniosku należy załączyć odpis skrócony aktu zgonu albo odpis zupełny aktu urodzenia dziecka z adnotacją, iż dziecko urodziło się martwe.

Procedura uzyskiwania aktu urodzenia dziecka z adnotacją, iż urodziło się martwe, została opisana powyżej. W przypadku, w którym płeć jest możliwa do ustalenia i została wystawiona karta martwego urodzenia, a dalej – akt urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu, w sytuacji pokrycia kosztów pogrzebu takiego dziecka przysługuje zasiłek pogrzebowy.

Natomiast w sytuacji braku możliwości ustalenia płci, a co za tym idzie – braku możliwości uzyskania dalszych dokumentów, nie było możliwości uzyskania zasiłku pogrzebowego, pomimo iż była możliwość pochówku dziecka na podstawie karty zgonu.

Kierunek zmian

Zmiany mają na celu zrównanie uprawnień rodziców dzieci martwo urodzonych w dostępie do zasiłku pogrzebowego z tytułu poniesienia kosztów pogrzebu, bez względu na kryterium możliwości ustalenia płci takich dzieci.

Na skutek nowelizacji, dokumentem wymaganym do załączenia do wniosku o zasiłek pogrzebowy będzie odpis skrócony aktu zgonu albo odpis zupełny aktu urodzenia dziecka z adnotacją, iż dziecko urodziło się martwe, a w przypadku, w którym nie został sporządzony akt urodzenia dziecka – karta zgonu albo zaświadczenie lekarza albo położnej o martwym urodzeniu, bez względu na czas trwania ciąży, wydane na podstawie dokumentacji medycznej potwierdzającej ciążę.

Wobec tego, możliwe będzie uzyskanie zasiłku pogrzebowego z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu niezależnie od tygodnia ciąży, będzie przysługiwało bez konieczności przeprowadzania badań genetycznych.

Etap legislacyjny

Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 21.7.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2025 r. poz. 968) wchodzi w życie 6.8.2025 r.

Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 21.7.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz.U. z 2025 r. poz. 969) wchodzi w życie 6.08.2025 r.