Wymiar kary w warunkach powrotności do przestępstwa

Opis stanu faktycznego

Sąd Rejonowy w D. wyrokiem z 17.6.2020 r., II K 27/18 uznał P.P. za winnego czterech przestępstw, za które orzekł karę łączną 4 lat więzienia i karę łączną grzywny w wymiarze 70 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 40 złotych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł m.in. obrońca P.P. Zaskarżył go w całości, podnosząc zarzuty obrazy przepisów postępowania, mającej wpływ na treść wyroku, tj. art. 7 KPK i art. 410 KPK, a także zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. Zarzuty apelacji obrońcy P.P. nie dotyczyły kwestii przypisania oskarżonemu sprawstwa w warunkach powrotu do przestępstwa.

Po przeprowadzeniu postępowania odwoławczego, Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 28.4.2021 r., VII Ka 86/21, zaskarżony wyrok w zakresie orzeczonej kary utrzymał w mocy.

Kasację od powyższego wyroku, w trybie art. 521 § 1 KPK, na korzyść skazanego P.P., wniósł Prokurator Generalny, zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK, polegające na nieprzeprowadzeniu prawidłowej kontroli odwoławczej orzeczenia Sądu I instancji poza granicami zarzutów podniesionych w apelacji złożonej przez obrońcę oskarżonego. W konsekwencji Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.

Rację ma Prokurator Generalny, iż Sąd Okręgowy w K. dopuścił się rażącego naruszenia przepisów wskazanych w zarzucie kasacji. Brak przeprowadzenia postępowania odwoławczego poza granicami zarzutów podniesionych w środku odwoławczym doprowadził do niezasadnego prawomocnego przypisania P.P. sprawstwa czynów w warunkach powrotu do przestępstwa.

Zgodnie z art. 64 § 1 KK, o ile sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę więzienia popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary, umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Sąd Rejonowy orzekając w tej sprawie przypisał P.P. sprawstwo w warunkach powrotu do przestępstwa. Jak wynika z opisów czynów, podstawę do przypisania tzw. recydywy stanowiły wcześniejsze skazania P.P. następującymi wyrokami: Sądu Rejonowego w K. z 26.7.1993 r., IV KK 1213/92, m.in. za czyn z art. 208 KK69 na karę 2 lat pozbawienia wolności, którą skazany odbywał od 23.5.1997 r. do 23.5.1999 r.; Sądu Rejonowego w C. z 28.12.1994 r., II K 553/94, m.in. za czyn z art. 208 KK69 na karę 2 lat więzienia i Sądu Rejonowego w M. z 26.6.1995 r., II K 452/94, za czyn z art. 203 § 1 KK69 na karę roku pozbawienia wolności, które to kary jednostkowe zostały następnie objęte wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w M. z 10.10.1995 r., II K 572/95, którym orzeczono wobec P.P. karę łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, którą skazany odbywał w okresie od 1.8.1994 r. do 9.11.1995 r. i od 23.5.1999 r. do 8.9.1999 r., kiedy to skazany został warunkowo zwolniony z odbycia reszty kary więzienia z okresem próby wynoszącym 4 lata i warunkowego zwolnienia nie odwołano. Oznacza to, iż kara łączna orzeczona wyrokiem Sądu Rejonowego w M. w sprawie II K 572/95 została wykonana 8.9.1999 r. (art. 82 § 1 KK).

Wskazać jednakże należy, iż sytuacja oskarżonego P.P. uległa istotnej zmianie i w czasie orzekania Sądu Rejonowego w D. w omawianej sprawie zdezaktualizowały się przesłanki uprawniające do przyjęcia, iż zarzucanych mu czynów, o których wyżej, dopuścił się on w warunkach powrotu do przestępstwa, określonych w art. 64 § 1 KK. Przyjęte w tym zakresie za podstawę recydywy wcześniejsze prawomocne skazania P.P., zarówno wyrokiem Sądu Rejonowego w K. wydanym w sprawie IV K 1213/92, jak i wyrokami objętymi wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w M. wydanym w sprawie II K 572/95, uległy bowiem zatarciu z mocy prawa. Skoro P.P. zakończył wykonywanie kar więzienia będących podstawą do przyjęcia działania w warunkach tzw. recydywy 8.9.1999 r., to, zgodnie z art. 107 § 1 KK, dziesięcioletni okres do zatarcia tych skazań upłynął 8.9.2009 r.

Zaznaczyć należy, iż w tym dziesięcioletnim okresie P.P. został ponownie czterokrotnie skazany: wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z 27.3.2002 r., XVI K 210/00, na karę roku i 10 miesięcy więzienia oraz grzywnę; wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z 26.1.2004 r., III K 630/03 na karę grzywny; wyrokiem Sądu Rejonowego w J. z 7.4.2005 r., III K 12/05, na karę roku więzienia z warunkowym zawieszeniem wykonania na okres 3 lat próby oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 6.9.2005 r., II K 34/02, na karę 2 lat więzienia z warunkowym zawieszeniem na okres 4 lat próby oraz grzywnę. Jednakże i w tych sprawach doszło do zatarcia skazania. W sprawie XVI K 210/00 grzywna została wykonana 23.7.2003 r., a postanowieniem z 31.1.2006 r. wykonanie orzeczonej kary więzienia warunkowo zawieszono na okres 4 lat próby. W związku z upływem okresu próby i okresu 6 miesięcy po jego zakończeniu, zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 76 § 1 KK, 22.9.2010 r. skazanie to uległo zatarciu z mocy prawa. Podobnie również w takim samym trybie doszło do zatarcia skazania w sprawie II K 12/05, 14.10.2008 r. Również w sprawie II K 34/02, wobec wykonania 19.2.2007 r. grzywny, skazanie uległo zatarciu z mocy prawa wraz z upływem 4 letniego okresu próby i dalszych 6 miesięcy, tj. 17.7.2010 r. Z kolei w sprawie II K 630/03, w której P.P. został skazany na karę grzywny, wobec jej wykonania 6.7.2005 r, wskazany w art. 107 § 4 KK pięcioletni okres skutkujący zatarciem skazania upłynął 6.7.2010 r.

W świetle powyższego, mając na uwadze treść art. 108 KK, tj. zasadę jednoczesności zatarcia wszystkich skazań, 22.9.2010 r., tj. z dniem zatarcia skazania w sprawie XVI K 210/00, doszło do zatarcia z mocy prawa wszystkich wcześniejszych skazań P.P., w tym w sprawach IV K 1213/92, II K 452/94 i II K 572/95.

Zgodnie natomiast z art. 106 KK, z chwilą zatarcia skazania uznaje się je za niebyłe, co oznacza, iż od tego momentu wynikające z tegoż skazania skutki przestają działać na przyszłość. P.P. od daty zatarcia skazań, tj. od 22.9.2010 r. przywrócony zatem został status osoby niekaranej, czego odzwierciedleniem w aktach sprawy były sukcesywnie uzyskiwane przez Sąd informacje z Krajowego Rejestru Karnego, z których wynikało, iż ww. nie figuruje w Kartotece Karnej KRK. W niniejszej zatem sprawie, w dacie orzekania Sądu Rejonowego w D., tj. 17.6.2020 r., brak było podstaw do uznania, iż zostały spełnione warunki do przyjęcia, iż zarzucanych mu i przypisanych następnie w wyroku czynów P.P. dopuścił się w warunkach powrotu do przestępstwa, o których mowa w art. 64 § 1 KK. o ile w chwili orzekania poprzednie skazanie, zgodnie z art. 106 KK, uległo zatarciu, to nie może ono uzasadniać przyjęcia tzw. recydywy choćby wówczas, gdy kolejne przestępstwo zostało popełnione przed upływem terminu przewidzianego dla zatarcia poprzedniego skazania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29.4.2021 r., IV KK 84/20, Legalis oraz uchwała Sądu Najwyższego z 15.12.1987 r., VI KZP 39/87, Legalis).

Komentarz