2 godzin temu
Najważniejsze zmiany
- Wprowadzenie zakazu opuszczania terytorium Unii Europejskiej.
- Samodzielne stosowanie środków dotyczących dokumentów – zatrzymania, odmowy wydania lub unieważnienia paszportu, bez konieczności łączenia ich z zakazem opuszczania kraju.
- Poddanie sądowej kontroli ograniczeń paszportowych pod względem merytorycznym.
- Zmiany w ustawie o dokumentach paszportowych w zakresie administracyjnego trybu odmowy wydania lub unieważnienia paszportu.
Cele projektu
Przepis 277 § 1 KPK pozwala na zastosowanie wobec oskarżonego zakazu opuszczania kraju, który może być połączony z zatrzymaniem mu paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu. Praktyka wykazała jednak liczne ograniczenia w stosowaniu tego środka zapobiegawczego, w szczególności poprzez:
- brak możliwości samodzielnego zastosowania środka w postaci zatrzymania lub zakazu wydania dokumentu paszportowego;
- brak możliwości unieważnienia dokumentu paszportowego;
- nieefektywność stosowania środków zapobiegawczych w przypadku osób, które już opuściły kraj;
- nieuwzględnienia sytuacji osób pracujących lub zamieszkałych w UE, które tracą źródło dochodu lub więzi rodzinne w wyniku zakazu opuszczania Polski.
Projektodawcy zwracają też uwagę, iż obecne przepisy umożliwiają prokuratorowi wnioskowanie o odmowę wydania lub unieważnienie paszportu w trybie administracyjnym. Osoba, wobec której zastosowano ten tryb ma możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego. Skarga taka podlega jednak badaniu wyłącznie pod względem formalnym – sąd nie ocenia przyczyn, dla których prokurator wystąpił z wnioskiem, a jedynie czy został on złożony przez uprawniony podmiot w ramach postępowania przygotowawczego, co stanowi wyraz braku gwarancji procesowych dla oskarżonego.
Zmiany w ustawie o dokumentach paszportowych
Nowelizacja przewiduje zmiany w ustawie z 27.1.2022 r. o dokumentach paszportowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1063), obejmujące m.in.:
- modyfikację katalogu organów uprawnionych do wnioskowania o odmowę lub unieważnienie dokumentu (będą to m.in. sądy prowadzące postępowania karne, cywilne lub w sprawach nieletnich oraz organy postępowania przygotowawczego lub wykonawczego);
- wprowadzenie obowiązku przekazywania informacji o zastosowanych środkach zapobiegawczych dotyczących paszportów do centralnego rejestru.
Etap legislacyjny
Planowany termin przyjęcia przez Radę Ministrów – I kwartał 2026 r.
Projekt stanowi odpowiedź zarówno na potrzeby osób korzystających ze swobody przemieszczania się w Unii Europejskiej, jak i na oczekiwania wymiaru sprawiedliwości. Zgodnie z proponowanymi zmianami, organ procesowy zyska możliwość orzeczenia zakazu opuszczania terytorium Unii Europejskiej, a nie tylko Polski. Dla wielu osób pracujących lub zamieszkałych za granicą rozwiązanie to oznacza ograniczenie dolegliwości środka zapobiegawczego przy jednoczesnym zachowaniu jego skuteczności procesowej.
Wprowadzenie możliwości samodzielnego stosowania środków dotyczących dokumentów paszportowych – zatrzymania, odmowy wydania lub unieważnienia paszportu – bez konieczności łączenia ich z zakazem opuszczania kraju lub Unii Europejskiej, stanowi istotne usprawnienie dla organów ścigania i sądów. Dotychczas, w sytuacjach, gdy oskarżony opuścił już terytorium Polski, brak było podstaw prawnych do skutecznego zastosowania ograniczeń paszportowych. Nowe przepisy mają wyeliminować tę lukę i zwiększyć efektywność środków zapobiegawczych.
