Zmiany 2024 – VAT zależny od wydatków na obronność

Rok 2024 przynosi zmianę VAT w zakresie reguły, która określa czas obowiązywania stawek podatku na poziomie 23% oraz 8%. Mechanizm ten nawiązuje do… wydatków wojskowych.

Podstawowe stawki VAT

Obecne stawki VAT od wielu lat wynoszą 23% i 8%, więc wiele osób może myśleć, iż są to podstawowe stawki VAT.

Prawda jest jednak taka, iż podstawowe stawki VAT to 22 oraz 7% (art. 41 ust. 1 i ust 2 ustawy o VAT). Obowiązywały one od wprowadzenia podatku VAT w Polsce w 1993 roku przez 17 lat, czyli do roku 2010.

Tymczasowe podwyższanie stawek VAT

W roku 2011, w związku z trudną kondycją budżetową państwa, podstawowe stawki VAT 22 oraz 7% zostały powiększone o jeden punkt procentowy, czyli do 23 oraz 8%.

Podwyższone stawki VAT miały obowiązywać przez dwa lata, jednak z upływem coraz to kolejnych lat przedłużano cyklicznie “czasowe obowiązywanie podwyższonych stawek VAT”. Takie przedłużanie trwało do roku 2019.

Do kiedy VAT 23 i 8%?

W roku 2019 w ustawie o VAT wprowadzono mechanizm, który uzależniał wysokość podatku od określonych wielkości ekonomicznych. Ustawodawcy stwierdzili, iż stawki VAT na poziomie 23% oraz 8% zostaną utrzymane, dopóki:

1. państwowy dług publiczny (PDP) pomniejszony o wartość gotówki, jaką Ministerstwo Finansów ma na swoich rachunkach np. ze sprzedaży obligacji, będzie większy niż 43 proc. PKB,
2. różnica między deficytem sektora finansów publicznych a celem deficytu, do którego Polska zobowiązała się zmierzać, będzie większa niż 6 pkt. proc. PKB (cel, o którym mowa to 1 proc. PKB, a różnica, o której mowa, to skumulowana wartość liczona od roku 2015 – w terminologii finansów publicznych nazywana sumą kontrolną).

Powyższe oznacza wynikający wprost z ustawy o VAT zapis, iż powrót do bazowych stawek VAT (22% i 7 %) nastąpi automatycznie, gdy tylko poziom długu publicznego w relacji do PKB spadnie poniżej poziomu 43 procent.

I taki wynik został osiągnięty, chociażby w 2021 r., kiedy dług publiczny spadł poniżej 43 procent PKB, a różnica deficytów spadła poniżej 6%. A zatem stosując przepisy ustawy — już od 2023 r. stawki VAT powinny być na poziomie 22 oraz 7% (od roku następującego po roku, w którym spełniono warunki).

Dlaczego w 2023/2024 VAT to 23% i 8%?

Pomimo spełnienia odpowiednich kryteriów ekonomicznych, dzięki którym VAT miał powrócić od 2023 roku do stawek 22 oraz 7% – wciąż obowiązywały i obowiązują stawki podwyższone.

Utrzymanie stawek VAT na poziomie 23 oraz 8% to efekt dodanego pod koniec roku 2022 artykułu 146ea, który wprost określa, iż stawka podatku VAT na rok 2023 to 23 oraz 8%.

Dodatkowo, na rok 2024 ustalono nową zasadę, co do czasu obowiązywania stawki VAT w wysokości 23% oraz 8%. Znajdziemy ją w art.146ef ustawy, który mówi, iż “W okresie od dnia 1 stycznia 2024 r. do końca roku, w którym suma wydatków wymienionych w art. 40 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. poz. 2305 oraz z 2023 r. poz. 347 i 641) określonych na ten rok w ustawie budżetowej, w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 lipca tego roku, oraz planie finansowym Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych przedłożonym zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny albo projekcie tego planu przedstawionym do zatwierdzenia Ministrowi Obrony Narodowej zgodnie z art. 42 ust. 2 i 3 tej ustawy, o ile plan ten nie został przedłożony zgodnie z art. 42 ust. 4 tej ustawy, po wyłączeniu planowanych przepływów finansowych w ramach tej sumy wydatków, jest wyższa niż 3% wartości produktu krajowego brutto określonego zgodnie z art. 40 ust. 2 tej ustawy — stawka podatku (…) wynosi 23%.

Skracając powyższe wielokrotnie złożone zdanie, powyższy atykuł oznacza, iż dopóki suma wydatków na wojsko będzie wynosić powyżej 3% PKB, dopóty będą obowiązywały stawki VAT na poziomie 23 oraz 8%.

Stawki VAT w ustawie — artykuły

Dla uporządkowania wskazujemy artykuły w ustawie o VAT, które wskazują wysokość podatku w poszczególnych latach

Stawka podatku Czas obowiązywania Kryterium Artykuł w ustawie o VAT

22% i 7%	od 1993 do 2010	bezpośredni zapis w ustawie	Art. 41
23% i 8%	1.01.2011 – 31.12.2018	bezpośredni zapis w ustawie	Art. 146a
23% i 8%	1.01.2019 – 1.01.2022	poziom długu publicznego	Art. 146aa
23% i 8%	2023	bezpośredni zapis w ustawie	Art. 146ea
23% i 8%	od 2024	wielkość wydatków na wojsko	Art. 146ef