1 rok temu
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU) przez odpłatną dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Z kolei zgodnie z art. 8 ust. 1 VATU przez odpłatne świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Również nieodpłatna dostawa towarów lub nieodpłatne świadczenie usług mogą podlegać opodatkowaniu VAT. W przypadku towarów zasada ta obowiązuje o tyle, o ile podatnikowi dokonującemu darowizny przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych (art. 7 ust. 2 VATU). Nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu, jeżeli służy do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika (art. 8 ust. 2 VATU).
Zasada jest więc względnie prosta. Odliczenie podatku naliczonego od nabytego towaru lub usługi z zasady powinno oznaczać konieczność naliczenia podatku na nieodpłatnym wydaniu: co do zasady, bo zdarzają się nadzwyczajne sytuacje, w których sytuacja podatników kształtowana jest korzystniej. Można odliczać VAT naliczony, jednocześnie bez konieczności naliczania podatku należnego na nieodpłatnej czynności. Z uwagi na ograniczenia systemu VAT efekt tego rodzaju osiąga się najczęściej poprzez opodatkowanie nieodpłatnych czynności stawką 0% VAT. Tego rodzaju konstrukcja wykorzystywana jest właśnie w nadzwyczajnych okolicznościach. Tak było dla darowizn na wybrane cele związane z walką z COVID-19 (np. wyroby medyczne czy komputery dla placówek oświatowych). Tak jest też, niestety, w związku z sytuacją wojenną na Ukrainie.
Zgodnie z § 11 rozporządzenia Ministra Finansów z 2.12.2022 r. w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług w roku 2023 (Dz.U. z 2022 r. poz. 2495; dalej: WarObnVATR23) obniżoną do wysokości 0% stawkę podatku stosuje się do nieodpłatnej dostawy towarów i nieodpłatnego świadczenia usług na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Warunkiem jest dokonywanie tych czynności bezpośrednio na rzecz Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 991) oraz jednostek samorządu terytorialnego. Niezbędne jest także zawarcie pisemnej umowy między podatnikiem a ww. instytucją, z której wynika, iż dostarczane towary lub świadczone usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Problem w tym, iż ww. preferencja obowiązywała jedynie do 30.6.2023 r.
Przedłużenie stosowania 0% stawki VAT
Mając na względzie przedłużającą się inwazję Rosji na Ukrainę oraz dużą liczbę uchodźców przebywających w naszym kraju, zdaniem resortu finansów uzasadnione jest przedłużenie do 31.12.2023 r. obowiązywania stawki 0% dla wszelkiego rodzaju świadczeń, które mogą się okazać niezbędne do wsparcia pokrzywdzonych w tym konflikcie, dokonywanych na rzecz wskazanych w rozporządzeniu podmiotów. Pozostałe warunki stosowania preferencji pozostaną niezmienione.
Przewidziane rozwiązanie ma charakter czasowy, stawka VAT w wysokości 0% dla wskazanych transakcji będzie mogła być stosowana do 31.12.2023 r. Oby nie było potrzeby dalszego jej wydłużania. Ale to temat na zupełnie inną historię (formalnie Minister Finansów oczywiście będzie mógł ten termin przedłużać). w tej chwili projekt rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług w 2023 roku (nr z wykazu: 738) jest na etapie opiniowania.
Komentarz
W związku z agresją Rosji i inwazją jej wojsk na terytorium Ukrainy oraz skutkami takiej sytuacji dla całego społeczeństwa ukraińskiego, w tym wobec rzeszy uchodźców z Ukrainy w naszym kraju, a jednocześnie szerokim zakresem pomocy oferowanej ofiarom tego konfliktu zbrojnego przez Polaków i podmioty prowadzące działalność gospodarczą, wprowadzono rozwiązanie o charakterze wspierającym działania podejmowane w ww. obszarze. Projekt jest związany z zaistniałą bardzo trudną sytuacją, która jest wynikiem niespodziewanych zdarzeń, dlatego zawarte w nim niestandardowe rozwiązania nie znajdują wprawdzie uzasadnienia w prawie Unii Europejskiej, ale mają one charakter czasowy i wyjątkowy.
Musimy jednak pamiętać, aby organy podatkowe podchodziły do ww. rozwiązań z wyrozumiałością. Pamiętamy np. o interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 19.8.2020 r., 0113-KDIPT1-1.4012.461.2020.4.MSU, Legalis. Tam podatnik nabył sprzęt pożarniczy celem podarowania go Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej. Zdaniem fiskusa, w momencie zakupu podatnik wiedział, iż towary te zostaną od razu przeznaczone w celu obdarowania dzielnych strażaków. Oznacza to, iż sprzęt pożarniczy nie został zakupiony na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, więc podatnikowi nie przysługiwało odliczenie podatku naliczonego, nie musiał też w konsekwencji opodatkować VAT darowizny. Ale mija się to z celem opisywanej preferencji.
Stosowanie omawianych przepisów w sposób dosłowny oznacza, iż ze stawki 0% VAT skorzystają jedynie podatnicy dokonujący darowizn i nieodpłatnych świadczeń związanych z ich działalnością opodatkowaną, a więc nabytych na potrzeby własnego biznesu, a dopiero później przekazanych stosownej instytucji.
