Adwokat z urzędu i wyboru powinien zarabiać tyle samo

Przepis, który różnicuje zarobki adwokatów i radców prawnych za obronę z urzędu i wyboru, jest niezgodny z konstytucją – uznał we wtorek Trybunał Konstytucyjny. Utrata mocy obowiązującej niekonstytucyjnego przepisu nastąpi po publikacji orzeczenia w Dzienniku Ustaw.

Trybunał postanowił także zwrócić uwagę Ministerstwu Sprawiedliwości na obowiązek usunięcia uchybień w rozporządzeniu z 2016 r., a w konsekwencji – konieczność podwyższenia stawek dla pełnomocników lub obrońców ustanowionych z urzędu do stawek przewidzianych dla tych z wyboru.

Jedna praca, a niższa płaca

Sprawa trafiła do Trybunału na skutek skargi adwokata. Sąd rejonowy wydał wyrok, w którym rozstrzygnął również o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu, zasądzając na rzecz skarżącego odpowiednią kwotę, przewidzianą przez obowiązujące przepisy, za pomoc prawną na etapie postępowania przygotowawczego i na etapie postępowania sądowego.

Na rozstrzygnięcie sądu rejonowego dotyczące kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu adwokat złożył zażalenie. Sąd okręgowy po jego rozpoznaniu utrzymał jednak w mocy postanowienie o kosztach nieopłaconej pomocy z urzędu. Zdaniem adwokata wynagrodzenia za tę samą sprawę zostały uregulowane niesprawiedliwie, tj. jeden adwokat ustanowiony z urzędu otrzymałby wynagrodzenie w kwocie 300 zł i 420,00 zł netto, a adwokat ustanowiony z wyboru mógłby otrzymać nie mniej niż 600 zł i 840 zł netto.

We wtorek skargą zajął się Trybunał Konstytucyjny. W jego ocenie nie ulega wątpliwości, iż w sprawach wymagających profesjonalnej wiedzy prawnej prawidłowe wykonywanie obowiązków przez adwokata (niezależnie od tego, czy jest to pełnomocnik lub obrońca z wyboru czy z urzędu) wymaga dużego nakładu pracy. Nie ma więc mowy o różnicowaniu wynagrodzeń.

Prawnicy z werdyktu są zadowoleni

– Samorząd radców prawnych od lat podnosił kwestię niezasadności różnicowania wynagrodzenia pełnomocników świadczących pomoc prawną z wyboru i urzędu. Najwyższa pora otworzyć poważną dyskusję o uaktualnieniu stawek za czynności radców prawnych i adwokatów, dostosowując ich wysokość do realiów rynkowych. Aktualnie obowiązujące i niezmieniane od lat stawki nie odpowiadają często wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę – mówi „Rzeczpospolitej” po wyroku Włodzimierz Chróścik, prezes Krajowej Rady Radców Prawnych.

Sebastian Kaleta, wiceminister sprawiedliwości odpowiadający za sprawy korporacyjne w Ministerstwie Sprawiedliwości, tuż po wyroku mówił „Rzeczpospolitej” , iż resort będzie szczegółowo analizował uzasadnienie Trybunału Konstytucyjnego. W piśmie do TK minister sprawiedliwości uznał, iż wszystko jest zgodne z prawem.

– jeżeli będą potrzebne zmiany, to je wprowadzimy. Trzeba je jeszcze zbadać pod kątem zdolności budżetowej – mówi Sebastian Kaleta.

To nie jest pierwszy wyrok w podobnej sprawie. Już raz Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się w sprawie obowiązującego rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 22 października 2015 r., w sprawie nieopłaconej pomocy prawnej udzielanej przez adwokatów z urzędu (wyrok TK z 23.4.2020 r., SK 66/19).

Uznał wówczas, iż różnicowanie wynagrodzenia pełnomocników procesowych (tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu o połowę wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru) nie ma konstytucyjnego uzasadnienia.

Część sądów to uwzględnia, dokonując rozproszonej kontroli konstytucyjności obowiązującego rozporządzenia. Ale nie wszystkie.

Sygnatura akt: SK 78/21