3 lat temu
– Czy tym reforma dojdzie do skutku? Opis jak chyba przekonaliśmy Ministerstwo Sprawiedliwości do wznowienia prac legislacyjnych!
W marcu 2018 r. Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało zmiany w zakresie ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359) dalej: k.r.o., jak również innych ustaw, m.in. ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1575). Rządowy projekt wpłynął do Sejmu 27 lutego 2019 r. (druk nr 3254). Zgodnie z założeniem projektu, celem zmian miała być ochrona praw małoletnich dzieci, przed zachowaniami, które naruszają ich dobro. Dokonana ocena dotychczasowych uregulowań, doprowadziła do wniosku, iż pozycja małoletnich wymaga wzmocnienia – zarówno w sferze prawa materialnego, jak i formalnego.
Powyżej wspomniany projekt trafił pod obrady Sejmu, jednakże z uwagi na dyskontynuację prac parlamentu ówczesnej kadencji nie został uchwalony. Co do projektu, Komisja Nadzwyczajna do spraw zmian w kodyfikacjach, w sprawozdaniu o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (druki nr 3254 i 3254-A), po rozpatrzeniu projektu wniosła o jego uchwalenie. Zasada ta (dyskontynuacji), która dotyczy prac ciała ustawodawczego jest uznawana za oczywistą zwyczajową zasadę ogólną. Oznacza to nic innego, jak okoliczność, iż wszystkie sprawy, co do których nie zamknięto prac parlamentarnych, nie są w żadnej formie przekazywane nowemu parlamentowi.
Jednym z podstawowych założeń projektu jest zagwarantowanie małoletnim środków utrzymania, poprzez wprowadzenie instytucji natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych. Istotne jest osiągnięcie kompromisu między koniecznością zapewnienia małoletnim zaspokojenia ich potrzeb, które będą odpowiednie do ich wieku i uwarunkowań z tym związanych, a umożliwieniem zobowiązanemu wywiązywania się ze wskazanych zobowiązań.
Zgodnie z art. 128 k.r.o. treścią obowiązku alimentacyjnego jest dostarczanie środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania osobie uprawnionej. W przepisie tym chodzi o świadczenie pieniężne. Należy podkreślić, iż obowiązek alimentacyjny ma silne uzasadnienie aksjologiczne, z uwagi na ochronę jednostek, jak i całego społeczeństwa. Ich istnienie oraz zakres, regulowane są przez normy bezwzględnie obowiązujące. Z kolei z tym przepisem wiąże się kolejny, tj. art. 135 § 1 k.r.o., zgodnie z którym zakres tych świadczeń alimentacyjnych jest zależny zarówno od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, jak i zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Stanowi to o pewnej elastyczności, która pozwala na uwzględnienie rozmaitych czynników, które leżą po stronie uprawnionego i zobowiązanego.
Z uwagi na brak informacji w zakresie kontynuacji prac nad projektem wprowadzającym alimenty natychmiastowe, na podstawie art. 2 ust. 1 i art. 10 ust 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2020 poz. 2176), skierowaliśmy do Ministerstwa Sprawiedliwości prośbę o udostępnienie informacji publicznej dotyczącej wskazanego rządowego projektu, w zakresie alimentów natychmiastowych. Oczekiwana informacja dotyczyć miała przebiegu prac nad przygotowaniem regulacji dotyczących alimentów natychmiastowych, okoliczności czy Sejm obecnej (IX) kadencji będzie kontynuował prace nad projektem zaproponowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości w poprzedniej kadencji, czy projekt zostanie poddany ponownej konsultacji w bieżącym roku oraz w jakim terminie można spodziewać się rozpoczęcia procesu legislacyjnego w tym przedmiocie. Z odpowiedzi uzyskanej z Ministerstwa Sprawiedliwości w dniu 6 maja 2021 r. wskazano: „Odpowiadając na pytanie o kontynuację prac nad instytucją alimentów natychmiastowych, uprzejmie informuję, iż w Ministerstwie Sprawiedliwości ponownie podjęto prace zmierzające do nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w tym również w obszarze realizacji obowiązku alimentacyjnego. realizowane są jednocześnie prace analityczne zmierzające do oceny, czy dotychczas proponowane rozwiązanie nie powinno przybrać innej, być może prostszej postaci. Projekt wymaga przy tym ponownego wpisania do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. Po uzyskaniu takiego wpisu opracowany projekt zostanie skierowany do uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania, co planowane pozostało w roku 2021.
Z kolei we wtorek, tj. 11 maja 2021 r. Ministerstwo Sprawiedliwości dzięki sporządzaniu nam odpowiedzi przypominało sobie o projekcie czekającym w szufladzie
i przedstawiło założenia projektu reformy prawa rodzinnego, powracając do tematu po blisko 2 latach. Minister Zbigniew Ziobro podkreślił, iż proponowana formuła nie wyklucza możliwości ubiegania się o alimenty zgodnie z dotychczas obowiązującymi regułami. Podstawowym założeniem ma być przełom w sytuacji dziecka, by nie ponosiło ono negatywnych konsekwencji rozstania rodziców. Przyznanie natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych miałoby odbywać się w ciągu kilkunastu dni, w nakazowym postępowaniu alimentacyjnym. Postępowanie takie umożliwiłoby odciążenie sądów co do konieczności rozstrzygania w przedmiocie wniosków o zabezpieczenie, bowiem zgodnie z projektem alimentacyjnym, nakaz zapłaty byłby natychmiast wykonalny.
Czyżby więcej niż 500+?
Procedura ubiegania się o alimenty przewiduje istotne uproszczenie. Uprawniony mógłby złożyć pozew na gotowym formularzu, a poza odpisem aktu urodzenia dziecka, nie ma konieczności dołączania innych dowodów. Wysokość alimentów zależna będzie od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, jak również od liczby dzieci w rodzinie. Przy jednym dziecku wysokość alimentów natychmiastowych stanowiłaby 21 % minimalnego wynagrodzenia, przy dwojgu dzieci – 19 %, przy trojgu – 17 %, przy czworgu – 15% i przy pięciorgu i większej liczbie dzieci w rodzinie – 13 %. Zgodnie z informacją resortu sprawiedliwości, na dzień dzisiejszy alimenty natychmiastowe wynosiłyby netto:
– przy jednym dziecku – 588 zł,
– przy dwójce dzieci – 532 zł na każde dziecko,
– przy trójce dzieci – 476 zł na każde dziecko,
– przy czwórce dzieci – 420 zł na każde dziecko,
– przy piątce i większej liczbie dzieci – 364 zł na każde dziecko.
Co istotne, proponowana instytucja nie zawiera zróżnicowania kwoty alimentów ze względu na wiek uprawnionego małoletniego. Wysokość alimentów natychmiastowych byłaby jednakowa bez względu na dodatkowe okoliczności, tj. wiek czy stan zdrowia. Uproszczenie polegałoby na tym, by sądy mogły przyznawać z góry określoną kwotę alimentów w terminie 2 tygodni od momentu wystąpienia z wnioskiem. Projekt z założenia ma minimalizować ryzyko, iż w związku z długimi postępowaniami, dziecko nie będzie miało środków niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb. Propozycja reformy prawa rodzinnego w zakresie wprowadzenia alimentów natychmiastowych nie wyklucza również dochodzenia na dotychczasowych zasadach podwyższenia alimentów, na drodze procesowej.
Projekt zakłada także wygaśnięcie alimentów na dziecko w momencie ukończenia przez nie 25. roku życia, co nie dotyczy oczywiście dzieci posiadających orzeczenie o niepełnosprawności. Jednakże w razie wystąpienia wyjątkowych okoliczności, które wskazują, iż dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, sąd na żądanie uprawnionego przedłuży obowiązywanie świadczenia alimentacyjnego. W ocenie twórców projektu, wiek 25 lat traktować należy jako umożliwiający samodzielne utrzymanie. Póki co brak jest w prawie takiej regulacji, każdorazowo to zobowiązany powinien sam wnosić o uchylenie alimentów, ze względu na to iż dziecko jest się w stanie samo utrzymać.
Projekt zakłada także obowiązek dokonania badania kodu genetycznego celem ustalenia lub zaprzeczenia pochodzenia dziecka. Badanie to niemalże ze 100-procentową pewnością pozwala na dokonanie ustalenia. Projekt przewiduje również wprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego, które poprzedzałoby sprawy o rozwód i separację małżonków, którzy posiadają małoletnie dzieci. Postępowanie to miałoby dążyć do pojednania małżonków, a w sytuacji, gdy okaże się to niemożliwe, wówczas ma doprowadzić do tego, aby rozwód czy też separacja przebiegły w miarę możliwości sprawnie, przy szczególnym uwzględnieniu dobra małoletnich dzieci. Postępowanie takie wydaje się być korzystne również z uwagi na propozycję, by było ono bezpłatne. Główną rolę mają odgrywać mediatorzy, których zadaniem będzie ustalenie kluczowych warunków rozwodu, jak również kwestii opieki nad dziećmi czy właśnie wysokości alimentów. Ma to również przyspieszyć postępowania. Co więcej, w zakresie rodzinnego postępowania informacyjnego wskazano jedno zastrzeżenie. Nie będzie ono przeprowadzane w sprawie, w której małżonek znęca się nad rodziną.
Podsumowanie
Projekt nowelizacji przepisów prawa rodzinnego wydaje się celowy z uwagi na ochronę najmłodszych, a zarazem najsłabszych członków rodziny. W czasie epidemii COVID-19, sytuacja społeczno – gospodarcza wpłynęła na wszystkie dziedziny życia, nie omijając tym samym sfery rodzinnej. Sytuacja finansowa i życiowa wielu rodzin ulegała znaczącemu pogorszeniu, z uwagi na obowiązujące obostrzenia i ograniczenie aktywności – zarówno ogólnospołecznej, jak również – niestety – zawodowej. Dla wielu rodzin, które podjęły decyzję o rozstaniu, owa instytucja alimentów natychmiastowych, zabezpieczyłaby małoletnich przed utratą środków umożliwiających zaspokojenie minimalnych, egzystencjalnych potrzeb. Dopóki jednak proces legislacyjny nie zostanie zakończony, aktualnie pierwszym krokiem do uzyskania alimentów jest złożenie pozwu we adekwatnym Sądzie Rejonowym, najlepiej wraz z wnioskiem o zabezpieczenie alimentów na czas trwania postępowania sądowego.
W tej sytuacji zgodnie z art. 32 Kodeksu postępowania cywilnego występuje adekwatność przemienna. Co to oznacza w praktyce? Powód czyli osoba wnosząca o alimenty dokonuje wyboru sądu – pomiędzy sądem adekwatnym ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego, a sądem adekwatnym z uwagi na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej, czyli dziecka. By procedura uzyskania niezbędnych alimentów przebiegła możliwie maksymalnie sprawnie, celowe wydaje się zlecenie prowadzenia sprawy profesjonalnemu pełnomocnikowi. Nie ulega wątpliwości, iż prawidłowo sporządzony pozew i wnioski, jak również odpowiednie przygotowanie do sprawy stanowią najważniejszy sposób, na uzyskanie możliwie korzystnego dla dziecka orzeczenia.
Piotr Kłodziński wraz z apl. Agatą Michalską
Radca Prawny Warszawa
Kancelaria Prawna Warszawa
Nasza kancelaria pomaga osobom występującym o alimenty w przygotowaniu odpowiednich wniosków do sadu i przed sądem reprezentuje uczestników takich sporów. Więcej: [email protected]
