Alimenty w 2 tygodnie, czyli alimenty natychmiastowe

W poprzedniej (VIII) kadencji Sejmu w marcu 2018 r. Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało znaczącą zmianę ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359) – dalej: k. r. o. oraz innych ustaw, takich jak m.in. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, t. j., Dz. U. z 2019 r., poz. 1460 z późn. zm., dalej k.p.c. W tym celu ministerstwo przygotowało projekt nowelizacji, który w dniu 27 lutego 2019 r. trafił do Sejmu (druk sejmowy 3254). Po pierwszym czytaniu w Sejmie projekt trafił do Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach, która 2 lipca 2019 r. przyjęła go z poprawkami – dalej: projekt nowelizacji k. r. o. i k. p. c. (druk sejmowy 3564).

Alimenty natychmiastowe, to projekt resortu sprawiedliwości. Ministerialna propozycja polegała na ustaleniu minimalnej kwoty alimentów, która przysługiwałaby uprawnionemu jeszcze zanim ostateczna kwota alimentów zostałaby zasądzona a czas rozpoznawania sprawy przez sąd nie przekroczyłby dwóch tygodni. Takie rozwiązanie funkcjonuje między innymi w Niemczech.

Stan prac legislacyjnych

Mimo poparcia projektu przez adekwatnie wszystkie ugrupowania na scenie politycznej, Sejm obecnej (IX) kadencji nie kontynuował prac nad projektem zaproponowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości w poprzedniej (XIII) kadencji. Taki stan wynika z zasady dyskontynuacji obowiązującej w polskim prawie konstytucyjnym, która oznacza przerwanie osobowej ciągłości parlamentu oraz materialnej ciągłości jego prac po rozpoczęciu się nowej kadencji parlamentu. Zgodnie z zasadą dyskontynuacji po wyborach parlamentarnych, które miały miejsce jesienią 2019 roku, nowo wybrany Sejm nie miał obowiązku kontynuowania prac rozpoczętych w czasie poprzedniej kadencji. W celu zainicjowania prac nad projektem nowelizacji k. r. o. i k. p. c. konieczne jest więc rozpoczęcie jego ścieżki legislacyjnej od początku.

Resort sprawiedliwości zapewnia, iż prace nad projektem nowelizacji k. r. o. i k. p. c. są dalej prowadzone. Docelowo ministerstwo planowało skierować projekt do ponownej konsultacji jeszcze w 2020r. I choć to nie nastąpiło, to z uwagi na zapewnienia resortu o chęci jak najszybszego wprowadzenia alimentów natychmiastowych do polskiego porządku prawnego, warto szerzej przybliżyć założenia tej instytucji.

AKTUALIZACJA – NA KOŃCU ARTYKUŁU LINK DO OMÓWIENIA NOWEGO PROJEKTU

Projektowane minimum formalności

Celem wprowadzenia alimentów natychmiastowych, czyli zryczałtowanego świadczenia alimentacyjnego przyznawanego z budżetu państwa w sposób uproszczony, jest zapewnienie szybszego uzyskania świadczenia alimentacyjnego i zabezpieczenie podstawowych potrzeb uprawnionego do pobierania alimentów.

Głównym założeniem, które Ministerstwo Sprawiedliwości przyjęło podczas prac nad projektem wprowadzającym alimenty natychmiastowe, było maksymalne przyspieszenie procedury ich uzyskania przez jej znaczne odformalizowanie.

W myśl art. 1 pkt 2 projektu nowelizacji k. r. o. i k. p. c., jeżeli przed wejściem ustawy nie wytoczono innego powództwa o świadczenia alimentacyjne, dziecku przysługiwać będą natychmiastowe świadczenia alimentacyjne płatne co miesiąc. Zgodnie z art. 2 pkt 9 projektu nowelizacji k. r. o. i k. p. c. ubiegający się o przyznanie świadczenia będzie musiał złożyć pozew przeciwko osobie, na której ciąży obowiązek dostarczania środków utrzymania na rzecz powoda, a która nie wywiązuje się z tego obowiązku.

W celu ułatwienia procedury ubiegania się o alimenty natychmiastowe, pozew zgodnie z projektem będzie składany na formularzu urzędowym. Na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie sąd rozpozna sprawę̨ w alimentacyjnym postepowaniu nakazowym, o ile okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie będą potwierdzone. W celu potwierdzenia tych okoliczności powód lub jego przedstawiciel powinien dołączyć do pozwu:

1. oświadczenie o uzyskiwanych dochodach,
2. oświadczenie o kosztach utrzymania
3. oświadczenie liczbie dzieci, pochodzących od tych samych rodziców, uprawnionych do świadczeń alimentacyjnych,
4. oświadczenie, iż pozwany, na którym ciąży obowiązek dostarczania środków utrzymania na rzecz powoda, nie wywiązuje się z niego
5. oświadczenie o niewszczęciu przez rodziców małoletniego powoda sprawy o rozwód lub o separację.

Wszystkie ww. oświadczenia powód złoży pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń określonej w art. 233 § 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1444).

Ponadto w myśl art. 2 pkt 9 projektu nowelizacji k. r. o. i k. p. c. powód powinien wskazać w pozwie dowody na poparcie swoich twierdzeń. Jednakże jedynym z dowodów, które rodzic miałby dołączać do pozwu jest akt urodzenia powoda, a więc de facto poza odpisem aktu urodzenia dziecka do pozwu nie trzeba byłoby dołączać żadnych innych dowodów.

Zryczałtowane alimenty

W myśl art. 1 pkt 5 projektu nowelizacji k. r. o. i k. p. c. wysokość alimentów ustalana będzie przy zastosowaniu algorytmu uwzględniającego minimalne wynagrodzenie ustalane na kolejny rok, a także wskaźnik dzietności. Kwoty alimentów będą obliczane z zastosowaniem poniższych formuł:

1. 1 dziecko – 38% kwoty przeliczeniowej
2. 2 dzieci – 34,5% kwoty przeliczeniowej na każde z dwojga dzieci pochodzących od tych samych rodziców
3. 3 dzieci – 31% kwoty przeliczeniowej na każde z trojga dzieci pochodzących od tych samych rodziców
4. 4 dzieci – 27,5% kwoty przeliczeniowej na każde z czworga dzieci pochodzących od tych samych rodziców
5. 5 dzieci lub więcej – 24% kwoty przeliczeniowej na każde z pięciorga i więcej dzieci pochodzących od tych samych rodziców.

Minister Sprawiedliwości ogłosi, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie do dnia 30 listopada każdego roku wysokość kwoty przeliczeniowej oraz wysokość natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych na następny rok kalendarzowy. Świadczenia alimentacyjne będą ulegały zmianie z mocy prawa od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym Ministra Sprawiedliwości ogłosił aktualną kwotę przeliczeniową.

Kwota przeliczeniowa w myśl art. 1 pkt 2 projektu nowelizacji k. r. o. i k. p. c. oznacza dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego zgodnie z ustawą z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2018 r. poz. 2177) na następny rok, podzieloną przez sumę liczby 2 i współczynnika dzietności ogłaszanego przez Główny Urząd Statystyczny za rok poprzedni.

Do czasu ustalenia wysokości kwoty przeliczeniowej oraz wysokości natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych w obwieszczeniu Ministra Sprawiedliwości, wysokość natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych zgodnie z projektem nowelizacji k. r. o. i k. p. c. kształtowałyby się następująco:

• 496 zł w przypadku jednego dziecka,
• 450 zł na każde z dwojga dzieci pochodzących od tych samych rodziców,
• 404 zł na każde z trojga dzieci pochodzących od tych samych rodziców,
• 359 zł na każde z czworga dzieci pochodzących do tych samych rodziców,
• 313 zł na każde z pięciorga i więcej dzieci pochodzących od tych samych rodziców.

Zgodnie z przewidywaniami Rzecznika Praw Dziecka, gdyby alimenty natychmiastowe zostały wprowadzone i obliczane na podstawie zawartego w projekcie algorytmu, to ich wysokość w 2020 r. wyniosłaby około 570 zł na jedno dziecko, 1040 zł na dwoje dzieci, a 1360 zł – na troje. Dla porównania średnia wysokość alimentów zasądzonych w 2016 r. wyniosła 577 zł, a w pierwszej połowie 2017 r. – 590 zł.

Wprowadzenie zryczałtowanych ustandaryzowanych ustawą kwot świadczeń alimentacyjnych stanowi rozwiązanie nieznane dotąd w polskim porządku prawnym. Zaproponowany w projekcie algorytm obliczania wysokości alimentów uwzględnia zmieniającą się sytuację gospodarczą i realną siłę nabywczą pieniądza. Celem wprowadzenia takiego mechanizmu jest zapobiegnięcie spadkowi rzeczywistej wartości alimentów natychmiastowych, którego doświadczają m.in. beneficjenci świadczeń niewaloryzowanych, takich jak na przykład 500+. Ponadto w przypadku wprowadzenia instytucji alimentów natychmiastowych, ich wysokość może jednocześnie wyznaczać obiektywnie określoną minimalną wysokość alimentów w innych postępowaniach.

Wyrok w dwa tygodnie

Zgodnie z projektem nowelizacji k. r. o. i k. p. c. sąd dokona rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni od dnia wniesienia pozwu. W przypadku uwzględnienia powództwa sąd wyda alimentacyjny nakaz zapłaty. W przypadku, gdy strona żąda zasądzenie natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych za okres przed dniem wniesienia pozwu lub kwoty odmiennej od ustawowej wysokości natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych lub w razie braku innych podstaw do wydania alimentacyjnego nakazu zapłaty przewodniczący wyznaczy rozprawę, chyba iż sprawa może być rozpoznana na posiedzeniu niejawnym

Wydając alimentacyjny nakaz zapłaty, sąd orzekałby, iż pozwany ma w określonych terminach płacić na rzecz uprawnionego natychmiastowe świadczenia alimentacyjne oraz zapłacić koszty postępowania albo wnieść zarzuty w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu.

Alimentacyjny nakaz zapłaty stawałby się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. W przypadku wniesienia zarzutów sąd mógłby (ale nie musiał!) na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu.

Co istotne, o ile doręczenie alimentacyjnego nakazu zapłaty nie może nastąpić dlatego, iż miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu tego nakazu nie mogło nastąpić w kraju, sąd z urzędu uchylałby alimentacyjny nakaz zapłaty do czasu jego prawidłowego doręczenia.

Środki obrony pozwanego

Ponadto zgodnie z projektem nowelizacji k. r. o. i k. p. c. pozwany mógłby wnieść pismo zawierające zarzuty. Należy je wnieść do sądu, który wydał alimentacyjny nakaz zapłaty. W piśmie pozwany powinien wskazać, czy zaskarża ten nakaz w całości czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy oraz okoliczności faktyczne i dowody. Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba iż strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła ich w zarzutach bez swojej winy lub iż uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo iż występują inne wyjątkowe okoliczności.

W razie prawidłowego wniesienia zarzutów przewodniczący wyznacza rozprawę, zarządza doręczenie ich powodowi oraz wzywa powoda do złożenia w terminie 7 dni dowodów na poparcie oświadczeń zawartych w pozwie.

Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym alimentacyjny nakaz zapłaty w całości lub w części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też postanowieniem uchyla alimentacyjny nakaz zapłaty i pozew odrzuca lub postępowanie umarza.

Alimentacyjny nakaz zapłaty – skutki

Alimentacyjny nakaz zapłaty, przeciwko któremu w całości lub w części nie wniesiono skutecznie zarzutów wywiera te same skutki, co prawomocny wyrok. Powód zyska możliwość skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego.

Co istotne, uzyskanie alimentów natychmiastowych nie uniemożliwi uprawnionemu starania się o wyższe alimenty na podstawie art. 135 k. r. o.

Do kiedy będą przysługiwały alimenty natychmiastowe?

Zgodnie z art. art. 1 pkt 1 projektu nowelizacji k. r. o. i k. p. c. obowiązek świadczeń alimentacyjnych, a zatem i alimenty natychmiastowe, mają wygasać z dniem osiągnięcia przez uprawnione dziecko wieku 25 lat. Sąd może jednak przedłużyć. obowiązek świadczeń alimentacyjnych na żądanie uprawnionego w przypadku zaistnienia wyjątkowych okoliczności, z powodu których osoba pobierająca alimenty przez cały czas nie będzie w stanie utrzymać się samodzielnie – np. na skutek niepełnosprawności.

Należy podkreślić, iż proponowany w projekcie nowelizacji k. r. o. i k. p. c. moment wygaśnięcia świadczenia alimentacyjnego znacząco się różni od obowiązującej rzeczywistości prawnej. w tej chwili polskie prawo nie przyjmuje żadnego wieku dziecka za cezurę, po przekroczeniu której wygasa obowiązek alimentacyjny. Zgodnie bowiem z art. art. 133 § 1 k. r. o. rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie pozostało w stanie utrzymafć się samodzielnie, chyba iż dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Jak najszybciej uzyskać alimenty obecnie?

Dopóki prace nad projektem wprowadzającym alimenty natychmiastowe nie zostaną zakończone, aby możliwie gwałtownie uzyskać świadczenia alimentacyjne, należy złożyć pozew o alimenty w Sądzie Rejonowym adekwatnym dla miejsca zamieszkania pozwanego lub dziecka. Wybór należy do osoby składającej pozew, czyli powoda.

Zalecane jest, aby już w pozwie złożyć wniosek o udzielenie przez sąd odpowiedniego zabezpieczenia – czyli postanowienia tymczasowego, na czas trwania sprawy, które może polega w takim przypadku na zobowiązaniu pozwanego do zapłaty okresowo określonej sumy pieniężnej. Aby sąd uwzględnił wniosek o zabezpieczenie alimentów, należy uprawdopodobnić wszelkie okoliczności uzasadniające ten wniosek.

W celu ulepszenia procedury uzyskania alimentów wskazane jest skorzystanie z porady profesjonalnego pełnomocnika – radcy prawnego lub adwokata. Profesjonalny pełnomocnik prawidłowo sporządzi pozew o alimenty (o ile będzie to możliwe, to z przyspieszającym uzyskanie pierwszego świadczenia wnioskiem o zabezpieczenie), a także oszacuje maksymalną możliwą do uzyskania kwotę alimentów.

Wiedza i doświadczenie profesjonalnego pełnomocnika czyli radcy prawnego albo adwokata, zwykle przyczyniają się do przyspieszenia uzyskania świadczenia alimentacyjnego, pozwy przez nich sporządzone rzadziej i w mniejszym zakresie wymagają dodatkowych, czasochłonnych uzupełnień. Warto zaufać komuś dla kogo to nie jest pierwsza czy druga sprawa o alimenty, a jednak ma tych spraw kilkanaście, kilkadziesiąt, a może choćby kilkaset na swoim koncie. Radcowie prawni i adwokaci to zwykle całkiem bystrzy ludzie, którzy zwykle wyciągają z każdej kolejnej sprawy dodatkowe wnioski, co zwykle pomaga ich następnym klientom.

Piotr Kłodziński
Radca Prawny Warszawa
Kancelaria Prawna Warszawa

AKTUALIZACJA 2021 – DOBRE WIADOMOŚCI W SPRAWIE ALIMENTÓW NATYCHMIASTOWYCH, CZYLI JAK PRZEKONALIŚMY MINISTERSTWO SPRAWIEDLIWOŚCI DO PRZEDSTAWIENIA NOWEGO PROJEKTU I JEGO ZAŁOŻENIA

NASZA KANCELARIA POMAGA OSOBOM WYSTĘPUJĄCYM O ALIMENTY W PRZYGOTOWANIU PISM I PRZED SĄDEM REPREZENTUJE UCZESTNIKÓW TAKICH SPORÓW.

MAJĄ PAŃSTWO DODATKOWE PYTANIA?

JEŻELI TAK, TO ZAPRASZAMY DO DODAWANIA KOMENTARZY PONIŻEJ LUB DO KONTAKTU Z AUTOREM POPRZEZ [email protected]L