2 godzin temu
- W dotychczasowym stanie prawnym asesorzy mogli rozpoznawać jedynie sprawy o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku.
- Sędziowie orzekający w wydziałach rodzinnych i nieletnich są szczególnie obciążeni pracą, a opisywane zmiany znacząco odciążą ich referaty.
- Prace nad ustawą przebiegły bardzo sprawnie – od ich rozpoczęcia w Sejmie 3.9.2025 r. do podpisania przez Prezydenta RP 18.11.2025 r.
Szersze uprawnienia orzecznicze asesorów
Nowelizacja ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 334; dalej: PrUSP) uchyla art. 2 § 1a pkt 3 PrUSP. Oznacza to, iż asesorzy zyskają uprawnienia do orzekania w sprawach wskazanych w art. 12 § 1 pkt. 3 PrUSP:
- z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego,
- dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich,
- leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych,
- należących do sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw.
W dotychczasowym stanie prawnym aplikanci sędziowscy nie mogli obejmować stanowisk asesorskich w wydziałach rodzinnych i nieletnich, niezależnie od ich zainteresowań. Długa i wymagająca droga zawodowa daje podstawę do tego, by poszerzyć ich zakres orzekania. Ważne jest także zasilanie wspomnianych wydziałów nową, wykwalifikowaną kadrą orzeczniczą, i tym samym odciążać referaty sędziowskie. w tej chwili bowiem kadra sędziowska jest budowana w oparciu o sędziów przenoszonych z innych wydziałów lub wykonujących zawód sędziego w ramach innej ścieżki dostępu niż po ukończeniu aplikacji sędziowskiej.
Przeniesienie asesora sądowego
Prezes sądu rejonowego, w terminie roku od dnia wejścia w życie nowelizacji, będzie mógł przenieść asesora sądowego (za jego zgodą) do wydziału rodzinnego i nieletnich. Skorzystanie z takiego uprawnienia nie będzie jednak wykluczać możliwości zmiany zakresu jego obowiązków, które będą skutkować przeniesieniem go do innego wydziału.
Dzięki tej regulacji chętni asesorzy uzyskają możliwość przeniesienia do wydziałów rodzinnych i nieletnich, niezależnie od ogólnych zasad przenoszenia asesorów sądowych między wydziałami, co wzmocni je kadrowo, jeżeli tylko prezes sądu uzna takie działanie za konieczne.
Tło wprowadzanych zmian
Wydziały rodzinne i nieletnich i orzekający w nich sędziowie są szczególnie obciążeni pracą. Zgodnie z informacjami zawartymi w Ocenie Skutków Regulacji, w 2024 r. sędzia załatwił średnio 1534,4 spraw. Dla porównania w wydziale cywilnym ta liczba wynosiła 596,3 spraw, zaś w wydziale karnym – 988,4.
Wzrósł także średni czas trwania postępowania w wydziałach rodzinnych i nieletnich. W 2024 r. wydłużył się on do 5 miesięcy i 6 dni, znane są jednak przypadki czasu trwania spraw choćby do trzech lat.
O ile nie jest do końca możliwe oszacowanie liczby asesorów, którzy mogliby zostać przeniesieni do wydziałów rodzinnych i nieletnich, jako iż może się to odbywać wyłącznie za ich zgodą, o tyle zakłada się, iż ze względu na zapaść kadrową może to być choćby 1/5 etatów asesorskich.
Etap legislacyjny
Ustawa z 9.10.2025 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych wejdzie w życie w terminie 14 dni od daty jej ogłoszenia.
