Doliczanie czasu posiadania poprzednika na potrzeby zasiedzenia
Bieg zasiedzenia rozpoczyna się z chwilą samoistnego posiadania rzeczy. Termin zasiedzenia nieruchomości wynosi 20 lub 30 lat. Pierwszy z tych terminów znajduje zastosowanie wówczas, gdy uzyskanie posiadania nastąpiło na zasadzie dobrej wiary. Termin 30-letni odnosi się zaś do samoistnego posiadania w złej wierze. Gdy chodzi o zasiedzenie ruchomości, to ma ono miejsce wówczas, gdy upłyną 3 lata nieprzerwanego samoistnego posiadania w dobrej wierze. W trakcie biegu tych terminów może dojść do przeniesienia posiadania. Czy posiadanie poprzednika może służyć zasiedzeniu rzeczy przez nowego posiadacza?
Zasady doliczania czasu posiadania poprzednika w ogólności
Odpowiedzi na powyższe pytanie dostarcza treść artykułu 176 k.c. Przepis ten stanowi, że: „§ 1. o ile podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny właściciel może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. o ile jednak poprzedni właściciel uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. § 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny właściciel jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza”.
Doliczanie czasu posiadania poprzednika przez nowego posiadacza znajduje zastosowanie z natury rzeczy wówczas, gdy poprzednik nie zdołał nabyć rzeczy przez zasiedzenie. Odnosi sie ono zarówno do nieruchomości, jak i ruchomości. Dopuszczalne jest również tzw. doliczanie łańcuszkowe. Ma ono miejsce wtedy, gdy w trakcie biegu zasiedzenia przeniesienie posiadania nastąpi co najmniej 2 razy. Z istoty powyższego przepisu wynika, iż nie można doliczyć czasu posiadania poprzednika wtedy, gdy nowy właściciel samowolnie objął rzecz posiadanie.
Doliczanie czasu posiadania spadkodawcy
Rozwiązanie przewidziane w art. 176 § 2 k.c. rozszerza możliwość doliczania czasu posiadania poprzednika nie tylko przy przeniesieniu posiadania rzeczy, ale również przy jej przejściu (dziedziczeniu). Przepis ten stanowi swego rodzaju potwierdzenie dziedziczności posiadania i przypisania mu wartości majątkowej. Jego znaczenie praktyczne sprowadza się przede wszystkim do wwiązania spadkobiercy w sytuację prawną spadkodawcy. Oznacza to, iż jeżeli spadkodawca był właścicielem samoistnym rzeczy, to spadkobierca staje się takim właścicielem bez potrzeby faktycznego obejmowania rzeczy we władanie (tak m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 2 lutego 2017 r., I CSK 260/16). Reguła ta ma zastosowanie zarówno przy dziedziczeniu ustawowym, jak i testamentowym.
Doliczanie czasu posiadania spadkodawcy, a kilkoro spadkobierców
W praktyce nierzadko ma miejsce sytuacja, kiedy jest kilku spadkobierców, a tylko jeden z nich faktycznie kontyuuje posiadanie samoistne spadkodawcy. Rodzi to pytanie czy doliczenie czasu posiadania możliwe jest tylko co do owego kontynuatora, czy następuje na rzecz wszystkich spadkobierców?
Choć orzecznictwo i piśmiennictwo nie jest w tej kwestii jednolite, to jednak przeważa stanowisko, iż art. 176 § 2 k.c. stosuje się na korzyść wszystkich spadkobierców. Władanie rzeczą jedynie przez niektórych, w sposób pozbawiający pozostałych posiadania, jest aktem bezprawnym i samowolnyn. Taki zaś akt wyklucza możliwość doliczania posiadania spadkodawcy. Nabycie własności przez wyzuwających może w takich sytuacjach nastąpić dopiero po upływie terminu liczonego od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy; np. orzeczenie Sądu Najwyższego z 14 kwietnia 1949 r., C 319/49).
Wypada wskazać, iż poszczególni spadkobiercy mogą dokonać nieformalnego działu spadku. W jego zaś ramach mogą przenieść posiadanie zasiadywanej rzeczy na jednego ze spadkobierców. Ten ostatni do swojego czasu posiadania będzie mógł zatem zaliczyć posiadanie pozostałych spadkobierców i spadkodawcy.
Uwagi końcowe
Na zakończenie warto mieć na względzie, iż jeżeli nowy właściciel uzyska posiadanie w dobrej wierze, a poprzedni pozostawał w złej wierze, to wówczas termin zasiedzenia poprzednika i następcy musi wynieść łącznie 30 lat. Doliczenie czasu poprzednika posiadającego rzecz w złej wierze jest niemożliwe. Odmienne stanowisko przeczyłoby bowiem istocie zasiadywania rzeczy ruchomej. Ta zaś wymaga, aby w całym okresie zasiadywania rzeczy jej samoistny właściciel pozostawał w dobrej wierze.
Dysponując rzeczą w warunkach posiadania samoistnego warto mieć na względzie historię tego posiadania. Ta nierzadko może bowiem ułatwić uregulowanie stanu prawnego posiadanej rzeczy. Każdy stan faktyczny warto jednak omówić z adwokatem. Błąd w samodzielnej próbie załatwienia sprawy o zasiedzenie może skutkować oddaleniem wniosku o zasiedzenie i bezpowrotną utratą poniesionych kosztów postępowania. Te zaś do niskich nie należą.
