Bon senioralny – nowe wsparcie dla rodzin i seniorów

Kontekst i potrzeba zmian

Obecnie w polskim systemie prawnym istnieją różne formy wsparcia osób starszych, w tym usługi opiekuńcze świadczone w ramach pomocy społecznej czy pielęgniarska domowa opieka długoterminowa w systemie ochrony zdrowia. Jednak wiele rodzin, które przede wszystkim nie spełniają kryteriów dochodowych do otrzymania pomocy, pozostaje bez realnego wsparcia. Dodatkowo, wciąż brakuje wystarczającej liczby opiekunów dla seniorów, co ogranicza dostęp do wskazanych usług.

Cele bonu senioralnego

Projekt ustawy opiera się na kilku kluczowych założeniach:

1. wsparcie rodzin aktywnych zawodowo – umożliwienie im zapewnienia opieki nad osobami w wieku 75 lat lub więcej, wobec których mają obowiązek alimentacyjny,
2. rozszerzenie wachlarza usług społecznych – wprowadzenie nowych usług wsparcia uzupełniających istniejące już świadczenia w ramach systemów pomocy społecznej i ochrony zdrowia,
3. zwiększenie dostępności usług – projektowane rozwiązanie skierowane jest do osób, które nie kwalifikują się do usług opiekuńczych w ramach pomocy społecznej,
4. zwiększenie podaży opiekunów – rozwój rynku usług opiekuńczych i zwiększenie liczby osób świadczących takie usługi,
5. aktywizacja lokalnych społeczności – rozwój nowych miejsc pracy, zwłaszcza na obszarach wiejskich.

Kryteria przyznawania bonu

Bon senioralny przysługiwać będzie osobom, które ukończyły 75 lat, posiadają zidentyfikowany poziom niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego oraz spełniają kryterium dochodowe. Maksymalna średnia miesięczna wysokość emerytury lub renty brutto, uprawniająca do otrzymania bonu, wynosić będzie:

Wyłączenia

Bony senioralne nie będą przysługiwać osobom, które korzystają z następujących świadczeń:

1. świadczenia uzupełniającego, określonego w ustawie z 31.7.2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1649);
2. świadczenia wspierającego, określonego w ustawie z 7.7.2023 r. o świadczeniu wspierającym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429);
3. usługi opiekuńczej w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia i w rodzinnych domach pomocy, określonej w ustawie z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1283; dalej: PomSpołU);
4. usługi sąsiedzkiej, określonej w PomSpołU;
5. specjalistycznej usługi opiekuńczej w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia, o których mowa w PomSpołU;
6. domu pomocy społecznej, określonego w PomSpołU;
7. całodobowej opieki stacjonarnej świadczonej w zakładach opiekuńczo-leczniczych, lub pielęgnacyjno-opiekuńczych;
8. innej instytucji zapewniającej opiekę całodzienną lub całodobową.

Funkcjonowanie bonu senioralnego w praktyce

Maksymalna miesięczna kwota bonu senioralnego będzie wynosiła 2 150 zł brutto. Bon senioralny nie będzie jednak przekazywany w formie środków pieniężnych, ale poprzez dostęp do usług wsparcia dostosowanych do indywidualnych potrzeb. Usługi wsparcia mają obejmować:

Na dziś nie do końca wiadomo, co dokładnie kryje się pod wskazanymi pojęciami, gdyż szczegółowy sposób realizacji usług wsparcia w ramach bonu senioralnego, w tym standardy oraz sposób ich wykonania, mają dopiero zostać określone w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów.

Poziom niezaspokojonych potrzeb zostanie oceniony na podstawie specjalnej skali, uwzględniającej zakres trudności w wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego. Skala ta obejmuje cztery poziomy, a w zależności od uzyskanej liczby punktów seniorzy będą mogli korzystać z usług wsparcia w wymiarze do 12, 13-24, 25-36 lub 37-50 godzin miesięcznie.

Realizacja programu odbywać się będzie na poziomie gmin – jako ich zadanie własne – które mogą realizować usługi samodzielnie lub poprzez zlecanie ich organizacjom pozarządowym czy podmiotom ekonomii społecznej.

Osobą uprawnioną do złożenia wniosku o bon będzie zstępny seniora, na którym ciąży względem niego obowiązek alimentacyjny.

Etap legislacyjny

Projekt ustawy o bonie senioralnym jest dopiero opracowywany przez rząd i występuje pod numerem UA3. w tej chwili znajduje się na etapie opiniowania, a planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów i skierowania go do Sejmu to II kwartał 2025 r.

Podsumowanie

Bon senioralny to istotne narzędzie wspierające politykę senioralną i umożliwiające rodzinom pogodzenie obowiązków zawodowych z troską o bliskich. Dzięki temu rozwiązaniu osoby starsze mają zyskać lepszy dostęp do szeroko pojętych usług opiekuńczych, a ich rodziny – większą elastyczność w organizacji codziennych obowiązków i życia zawodowego. Program ten ma wpisywać się w szerszą strategię poprawy jakości życia seniorów w Polsce.