Charakter prawny zatarcia skazania

1 rok temu

Opis stanu faktycznego

A.S. został skazany wyrokiem SR w P. z 6.4.2022 r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, obok której wymierzono środki karne z art. 42 § 4 i 43a § 2 KK, za to, iż 29.8.2021 r. prowadził drogą publiczną samochód osobowy, znajdując się w stanie nietrzeźwości, będąc uprzednio prawomocnie skazanym za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, tj. czyn z art. 178a § 4 KK w zw. z art. 178a § 1 KK.

Po rozpoznaniu apelacji wniesionej przez oskarżonego wyrok ten został utrzymany w mocy wyrokiem SO w O.

Obrońca skazanego wniósł kasację od wyroku Sądu odwoławczego, zaskarżając go w całości. Wyrokowi zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 178a § 4 KK i art. 178a § 1 KK.

Podnosząc powyższe zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej uwzględnienie.

Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońcę SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SO w O. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja była oczywiście zasadna w zakresie, w jakim zarzucała zaniechanie dokonania korekty kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżonemu czynu na art. 178a § 1 KK, dlatego podlegała rozpoznaniu i uwzględnieniu na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.

Mimo nietrafnego sformułowania zarzutów kasacji, w szczególności pierwszego, w którym obrońca zarzucił naruszenie przez Sąd odwoławczy prawa materialnego, a mianowicie art. 178a § 4 KK, podczas gdy Sąd ad quem tego przepisu bezpośrednio nie stosował, należy przyznać rację skarżącemu, iż w tej sprawie w postępowaniu odwoławczym doszło do rażącego i mającego istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku naruszenia prawa. Sąd odwoławczy zignorował bowiem fakt, iż 22.5.2022 r. nastąpiło zatarcie skazania przez SR w P. Było to trzecie i zarazem ostatnie skazanie A.S. za jazdę w stanie nietrzeźwości. Stosownie do treści art. 108 KK, statuującego zasadę jednoczesności zatarcia skazań, z chwilą upływu okresu wymaganego do zatarcia tego skazania zatarciu uległy także wcześniejsze skazania w sprawach SR w P. W rezultacie w chwili wydania wyroku przez Sąd II instancji, A.S. w świetle prawa nie był osobą uprzednio prawomocnie skazaną za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Przestały istnieć podstawy do przypisywania mu odpowiedzialności karnej za czyn z art. 178a § 4 KK.

Warto zwrócić uwagę, iż kwestia zatarcia wcześniejszych skazań oskarżonego była przedmiotem analizy Sądu odwoławczego w związku z treścią apelacji wniesionej przez A.S. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, iż oskarżony był skazany:

Wyrokiem SR w P. z 13.6.2014 r. za przestępstwo z art. 178a § 1 KK, i wymierzono mu karę 60 stawek dziennych grzywny po 20 zł każda. Na podstawie art. 42 § 2 KK orzeczono środek kamy w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 4 lat. Z materiałów zawartych w aktach sprawy wynika, iż orzeczoną tym wyrokiem karę grzywny A.S. uiścił do 14.7.2015 r., zakaz prowadzenia pojazdów upłynął zaś 13.1.2018 r.;
Wyrokiem SR w P. z 10.6.2015 r. za przestępstwo z art. 178a § 4 KK w zw. z art. 178a § 1 KK, i wymierzono mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby 4 lat oraz 50 stawek dziennych grzywny po 10 zł każda. Na podstawie art. 42 § 2 KK Sąd orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 4 lat. Z materiałów zawartych w aktach sprawy wynika, iż orzeczona tym wyrokiem grzywna została uiszczona przez A.S. 27.4.2017 r., orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych upłynął zaś 18.6.2018 r.;
Wyrokiem nakazowym SR w P. z 5.2.2018 r. za przestępstwo z art. 244 KK, i wymierzono mu karę 6 miesięcy ograniczenia wolności, polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Na podstawie art. 42 § 1a pkt. 2 KK orzeczono wobec A.S. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres roku. Z akt sprawy wynika, iż orzeczoną karę ograniczenia wolności oskarżony wykonał do 22.5.2019 r., natomiast zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych upłynął 3.3.2019 r. Skazanie na karę ograniczenia wolności uległo zatarciu 22.5.2022 r., tj. z upływem 3 lat od wykonania tej kary, a zgodnie z zasadą jednoczesności zatarcia skazań w dacie tej zatarciu uległy też skazania w pozostałych sprawach.

SO uznał jednocześnie, iż skoro oskarżony w niniejszej sprawie popełnił czyn 29.8.2021 r., czyli będąc osobą karaną, a wyrok Sądu I instancji zapadł 6.4.2022 r., czyli jeszcze przed zatarciem skazań, to kwalifikacja prawna jego zachowania z art. 178a § 4 KK jest poprawna i nie wymaga modyfikacji w postępowaniu odwoławczym.

Istotnie w chwili popełnienia czynu oraz wydania nieprawomocnego wyroku oskarżony był osobą trzykrotnie karaną za jazdę z stanie nietrzeźwości. Niemniej w momencie zapadnięcia wyroku Sądu odwoławczego jego sytuacja procesowa przedstawiała się odmienne, w związku z upływem terminu do zatarcia skazania 22.5.2022 r. SO w O. powinien był z urzędu wziąć tę okoliczność pod uwagę i, uwzględniając powyższe, zmodyfikować odpowiednio kwalifikację prawną przypisanego oskarżonemu czynu. Skoro zgodnie z art. 106 KK z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, to z oczywistych względów zatarte skazanie za czyn z art. 178a § 1 KK nie może stanowić podstawy skazania sprawcy za przestępstwo zakwalifikowane z art. 178a § 4 KK (por. m.in. wyrok SN z 18.7.2019 r., IV KK 240/18, Legalis, oraz wyrok SN z 30.12.2020 r., V KK 504/20, Legalis).

Dokonując kontroli instancyjnej, Sąd odwoławczy może, a w takiej sytuacji, jaka miała miejsce w niniejszej sprawie wręcz powinien, wykroczyć poza zakres zaskarżenia, tak aby utrzymanie w mocy kontrolowanego orzeczenia nie było rażąco niesprawiedliwe. Taką ingerencję w treść wyroku Sądu I instancji umożliwia mu przepis art. 440 KPK. To właśnie naruszenie normy zawartej w tym przepisie skarżący powinien był zarzucić Sądowi II instancji w przedmiotowej kasacji. Dostrzegając zmianę sytuacji prawnej oskarżonego, SO miał obowiązek traktować go jak osobę niekaraną i zmienić kwalifikację przypisanego mu czynu na art. 178a § 1 KK (por. wyrok SN z 20.10.2020 r., III KK 95/20, Legalis). W chwili wydania wyroku Sądu II instancji poprzednie skazania A.S. uległy bowiem zatarciu, a poddany osądowi w tej sprawie czyn został popełniony w czasie, kiedy ostatni z orzeczonych wobec niego zakazów prowadzenia pojazdów mechanicznych już nie obowiązywał. Nie było więc żadnych przeszkód do przyjęcia łagodniejszej kwalifikacji prawnej. Zmiany wymagało również orzeczenie o środkach karnych, których stosowanie zależy od podstawy skazania.

Komentarz

Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, iż wskutek pominięcia przez Sąd odwoławczy faktu zmiany sytuacji prawnej A.S. w okresie między wydaniem wyroku Sądu I instancji a zapadnięciem orzeczenia Sądu odwoławczego, co znalazło wyraz w braku ingerencji w treść orzeczenia SR, doszło do naruszenia prawa materialnego przez utrzymanie w mocy skazania oskarżonego za czyn, którego w dacie wydania prawomocnego wyroku nie można było mu już przypisać. Uchybienie zaistniałe w postępowaniu przed Sądem II instancji miało więc charakter rażący i wywarło istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji musiało skutkować uchyleniem wyroku SO w O. i przekazaniem sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd ten weźmie pod uwagę obecny status oskarżonego jako osoby niekaranej i odpowiednio skoryguje podstawę prawną skazania, dokonując przy tym niezbędnych rozstrzygnięć w zakresie orzeczenia o karze i środkach karnych.

Idź do oryginalnego materiału