Co zmieni nowelizacja prawa restrukturyzacyjnego i upadłościowego?

Po długich oczekiwaniach do sejmu w końcu trafił projekt nowelizacji prawa restrukturyzacyjnego[1]. Ma on dostosować w tej chwili obowiązujące przepisy do wymagań wprowadzonych tzw. Dyrektywą Drugiej Szansy[2]. Celem jest zwiększenie skuteczności i przewidywalności postępowań restrukturyzacyjnych w Polsce. Przedstawiamy 5 najważniejszych zmian zawartych w projekcie.

Wprowadzenie testu zaspokojenia

Jedną z kluczowych zmian w prawie restrukturyzacyjnym ma być obowiązek sporządzania tzw. testu zaspokojenia. Ma on umożliwiać ocenę, czy wierzyciele zostaną lepiej zaspokojeni w drodze restrukturyzacji, czy też w postępowaniu upadłościowym. Test zaspokojenia musi zawierać:

• wycenę majątku w różnych scenariuszach (kontynuacja działalności vs. upadłość);
• symulację poziomu zaspokojenia wierzycieli w upadłości;
• ocenę ekonomiczną opłacalności układu.

To narzędzie wzmacnia przejrzystość i racjonalność decyzji podejmowanych przez wierzycieli oraz sądy, a także pozwala na skuteczne stosowanie zasady ochrony .

Obowiązkowy podział wierzycieli na grupy

Obecnie podział wierzycieli na oddzielne grupy i głosowanie grupami jest wyjątkiem od ogólnej reguły stanowiącej, iż wszystkie wierzytelności uczestniczące w układzie głosują łącznie. Ta reguła wynika z przyjęcia, iż wszyscy wierzyciele powinni być traktowani jednakowo.

Projekt nowelizacji prawa restrukturyzacyjnego zakłada obligatoryjny podział wierzycieli na grupy, które wyodrębnią m.in. wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo oraz pracowników. Jednocześnie podział na inne grupy (podział fakultatywny) musi być dokonany według obiektywnych kryteriów ekonomicznych i prawnych.

Podział będzie podlegał ocenie sądu przy zatwierdzaniu układu i może mieć wpływ na możliwość zastosowania mechanizmu cramdown, o którym poniżej. Ponadto w większości postępowań przewiduje się możliwość zatwierdzenia przez sąd podziału na grupy jeszcze przed głosowaniem nad układem.

Mechanizm cramdown

Projekt zmian w prawie restrukturyzacyjnym proponuje również wprowadzenie tzw. mechanizmu cramdown. Ma on umożliwić zatwierdzenie układu, mimo braku wymaganej większości głosów we wszystkich grupach wierzycieli. W szczególności chodzi o 2 sytuacje.

Pierwsza z nich zakłada, iż większość grup wierzycieli głosowała za układem, w tym co najmniej jedna grupa wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo lub wierzycieli o wyższym stopniu zaspokojenia od wierzycieli kat. II[3] z regulacji prawa upadłościowego. Przy czym za przyjęciem układu głosowali wierzyciele, mający łącznie co najmniej połowę sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom.

Jeśli ten warunek nie zostanie spełniony, to mechanizm cramdown będzie można zastosować również, gdy za przyjęciem układu zagłosuje co najmniej jedna grupa wierzycieli, którzy w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego otrzymaliby jakiekolwiek zaspokojenie przy zastosowaniu wyceny zakładającej kontynuację działalności przedsiębiorstwa dłużnika. Przy czym za przyjęciem układu powinni zagłosować wierzyciele mający łącznie co najmniej połowę sumy wierzytelności, które przysługują głosującym wierzycielom.

Wprowadzenie mechanizmu cramdown ma szczególne znaczenie w przypadkach, gdy pojedyncze grupy wierzycieli mogą blokować układ korzystny dla ogółu uczestników postępowania.

Zmiana kryterium odmowy zatwierdzenia układu

Na mocy aktualnie obowiązujących przepisów sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeżeli jego warunki są „rażąco krzywdzące” dla wierzycieli. Takie określenie pozostawia dużą swobodę interpretacyjną.

Zmiany w prawie restrukturyzacyjnym mają wprowadzić bardziej jasne i obiektywne kryterium – tzw. kryterium ochrony najlepszych interesów wierzycieli. Na jego podstawie sąd musi odmówić zatwierdzenia układu, jeżeli wierzyciel, który przeciwko niemu głosował, podniesie uzasadniony zarzut, iż w wyniku jego realizacji znajdzie się w gorszej sytuacji niż w przypadku:

• upadłości dłużnika;
• prowadzenia egzekucji (w sytuacji gdy nie było możliwe ogłoszenie upadłości zgodnie z przepisami prawa upadłościowego);
• w którym nie dochodzi do zawarcia układu i jednocześnie nie jest ogłaszana upadłość.

Wierzytelności zabezpieczone rzeczowo objęte układem z mocy prawa

Nowelizacja prawa restrukturyzacyjnego zakłada fundamentalną zmianę w zakresie traktowania wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo (np. hipoteką czy zastawem). Zgodnie z projektem tego rodzaju wierzytelności mają być objęte układem z mocy prawa, bez konieczności uzyskiwania zgody wierzyciela. Oznacza to, iż ich uczestnictwo w układzie nie będzie już miało fakultatywnego charakteru, jak do tej pory. Obejmą one, m.in.:

• obowiązek zapewnienia takim wierzycielom stopnia zaspokojenia nie gorszego niż w postępowaniu upadłościowym (chyba iż wyrażą na to zgodę);
• zakaz zmiany sposobu zaspokojenia na inny niż przewidziany w umowie ustanawiającej zabezpieczenie bez ich zgody.

Zmiany te mają na celu zwiększenie skuteczności restrukturyzacji i ograniczenie możliwości korzystania z pierwszeństwa przed wykonaniem układu przez pojedynczych, uprzywilejowanych wierzycieli.

Co jeszcze zmieni nowelizacja prawa restrukturyzacyjnego?

Wspomniane zmiany są kluczowe, ale nie jedyne. Projekt zakłada również usunięcie aktualnych wątpliwości oraz niespójności w postępowaniu o zatwierdzenie układu (m.in. ustanawia jasny zakaz ogłoszenia upadłości w czasie trwania postępowania). Wprowadza on także liczne mechanizmy usprawniające procedurę restrukturyzacji (m.in. ustala konkretne terminy dla zarządców / nadzorców na przygotowanie kluczowych dokumentów).

Nowelizacja prawa restrukturyzacyjnego jest istotnym krokiem w stronę zwiększenia efektywności i transparentności postępowań. Całościowo zmiany należy ocenić pozytywnie – mogą one zwiększyć przewidywalność postępowań, skrócić ich czas i ograniczyć pole do nadużyć. Pozostaje teraz czekać na faktyczne wdrożenie zmian i skuteczne stosowanie ich w praktyce, bo choć reforma wygląda na dobrze przemyślaną, to o jej sukcesie przesądzi dopiero praktyka sądów i doradców restrukturyzacyjnych.

Będziemy śledzić losy nowelizacji i informować Państwa o wszelkich zmianach. W razie jakichkolwiek pytań zachęcamy do kontaktu.

***

[1] https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/druk.xsp?nr=1263

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132.

[3] Kategoria II wierzytelności w prawie upadłościowym to kategoria podstawowa – obejmuje wierzytelności nieuwzględnione w pozostałych kategoriach, przykładowo wierzytelności z tytułu umów sprzedaży, najmu czy dostawy, koszty procesu czy egzekucji, należności podatkowe czy częściowo także należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (art. 342 ust. 1 pkt 2 prawa upadłościowego).