Czas adekwatny na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości

Niewłaściwe prowadzenie spółki, sytuacja rynkowa – wiele czynników może doprowadzić do niewypłacalności Spółki.

Z punktu widzenia osób odpowiedzialnych za złożenia wniosku o ogłoszenia upadłości nasuwa się pytanie:

Kiedy więc powinno nastąpić złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości?

W odpowiedzi na to pytanie możemy posiłkować się wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 maja 2018 r., sygn. akt V AGa 142/18.

Opis stanu faktycznego

Powódka (…) domagała się solidarnie od członków zarządu spółki z. o. o. w J zapłaty 295.485,34 zł z odsetkami ustawowymi. Wcześniej uzyskała 2 tytuły wykonawcze przeciwko pozwanej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w J. na podstawie, której toczyła się egzekucja, umorzona wobec bezskuteczności ponieważ spółka nie miała pieniędzy na spłatę.

Na wniosek pozwanej sp. z o. o., Sąd ogłosił jej upadłość.

W odpowiedzi na pozew pozwani członkowie zarządu wnieśli o oddalenie zarzutów.

Pozwany twierdził, że:

– L.S W okresie, w którym pełnił funkcję prezesa zarządu spółki nie było przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości.

– We adekwatnym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości – w dniu 24 sierpnia 2011 r., a wcześniejsze niezgłoszenie wniosku nastąpiło nie z jego winy. Przedtem, 11 lipca 2011 r. prezes zarządu członkowie zarządu sporządzili świadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego.

– Był w niej określony wewnętrzny podział zadań, a on nie zajmował się sprawami finansowymi. Przyznał, iż po odwołaniu prezesa zarządu L. S. 30 grudnia 2010 r. został powołany do pełnienia funkcji członka zarządu, zapewniany o braku zaległości spółki wobec instytucji publicznoprawnych, przy czym 27 lipca 2011 r. złożył zawiadomienie o rezygnacji z tej funkcji.

Jako podstawę roszczenia powódka wskazała przepis art. 299 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁONKÓW ZARZĄDU

Jak zatem zabezpieczyć swoje interesy jako członka zarządu?

Odpowiedzi na to pytanie, jak i szeroką wiedzą dzielili się nasi eksperci mec. Jan Rostafiński, mec. Piotr Włodawiec oraz mec. Łukasz Moczydłowski na tzw. „Śniadaniu biznesowym”, organizowanym w siedzibie naszej kancelarii. Omawiane zagadnienia obejmowały zakres ryzyka związanego z pełnieniem funkcji członka zarządu oraz analizowano pod tym kątem adekwatne orzecznictwo.

Art. 299 k.s.h. Służy przede wszystkim ochronie interesów wierzycieli, ich praw z powodu niewypłacalności kontrahenta.

Jeżeli egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna wówczas członkowie zarządu będą odpowiadać solidarnie za zaciągnięte długi.

Jednakże członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności za długi spółki, o ile wykaże, iż niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło:

1. nie z jego winy albo
2. pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości (…) wierzyciel nie poniósł szkody. Zgodnie z orzecznictwem sądów, czas adekwatny na złożenie wniosku nie jest dopiero wtedy, gdy Spółka przestaje już całkowicie spłacać swoje długi i nie ma majątku do ich zaspokojenia. adekwatny czas do złożenia wniosku jest znacznie wcześniej, tj., gdy już wiadomo lub powinno się wiedzieć, iż niebawem Spółka nie będzie miała środków na spłatę wierzycieli.

Należy więc przyjąć, iż w przytoczonym orzeczeniu na okoliczność sytuacji finansowej spółki (…) i czasu adekwatnego na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości decydująca okazała się opinia, sporządzona przez biegłego w oparciu o sprawozdania finansowe: bilanse, rachunki zysków i strat za lata 2007 – 2010.

Ustalił, iż zaprzestanie wykonywania wymagalnych zobowiązań miało miejsce co najmniej 31 stycznia 2011 r., a stan niedoboru majątkowego (przewyższenia zobowiązań nad majątkiem) ujawniony został w bilansie na dzień 31 grudnia 2010 r.

Brak dostępu do całości dokumentacji księgowej spółki nie pozwolił przeprowadzić stosownych analiz, mających na celu określenie ewentualnych realnych wartości poszczególnych składników aktywów spółki. Wierzytelności powoda w postępowaniu upadłościowym zaliczone byłyby (bez odsetek) do IV kategorii, a przyjmując, iż wniosek byłby złożony we adekwatnym czasie, tj. do 14 lutego 2011 r. powód zostałby zaspokojony w 51,3%.

CZAS WŁAŚCIWY NA ZAŁOŻENIE WNIOSKU O OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI

Sąd Najwyższy stwierdził w wyroku z dnia 19 stycznia 2011 r. (sygn. akt V CSK 211/11), iż przy wykładni użytego w art. 299 § 2 k.s.h. określenia „właściwego czasu” do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie można pomijać przepisów prawa upadłościowego regulujących obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez członków zarządu spółki oraz określających, kiedy uważa się dłużnika za niewypłacalnego i kiedy ogłasza się upadłość osoby prawnej.

Odpowiedzialność przewidziana w art. 299 k.s.h. obciąża bowiem członków zarządu spółki za to, iż nie złożyli wniosku o upadłość we adekwatnym czasie, a to, kiedy można ogłosić upadłość, a więc to, kiedy taki wniosek będzie skuteczny i powinien być złożony, określają przepisy prawa upadłościowego. Dlatego regulacja zawarta w tych przepisach oraz wykładnia użytych tam pojęć ma znaczenie dla wykładni pojęcia „właściwego czasu” użytego w art. 299 § 2 k.s.h.

FUNKCJA ART. 299 K.S.H. – OCHRONA INTERESÓW WIERZYCIELI

Jednakże, jak wielokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy, ze względu na funkcję art. 299 k.s.h., którą jest ochrona interesów wierzycieli oraz obciążenie odpowiedzialnością za ich szkodę działających nierzetelnie członków zarządu spółki, nie można mechanicznie przenosić na grunt tego przepisu unormowań prawa upadłościowego, co do przesłanek i terminów złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

PLAN NAPRAWCZY

Nie stanowi przy tym usprawiedliwienia dla pozwanych, iż przez przyjęcie planu naprawczego dostrzegali możliwość kontynuowania działalności spółki, skoro działania te nie przyniosły efektu w postaci spłaty zobowiązań.

WEWNĘTRZNY PODZIAŁ ZADAŃ – BRAK ZWOLNIENIA OD ODPOWIEDZIALNOŚCI

Podobnie, nie zwalniał ich od odpowiedzialności fakt ewentualnego wewnętrznego podziału zadań i wykonywanych czynności, w sytuacji, gdy nie każdy z nich był kompetentny podejmować decyzje finansowe.

Jest to bowiem wyłącznie kwestia uzgodnień między członkami zarządu, nie mająca wpływu na odpowiedzialność wobec osób trzecich – kontrahentów spółki. Wszyscy pozwani w różnych okresach pełnili funkcję członka zarządu Spółki. L. S. był prezesem zarządu spółki od 1991 r. do 30 grudnia 2010 r., K. J. i I. P. pełnili funkcję członków zarządu od 30 grudnia 2010 r., nigdy nie składając wniosku o ogłoszenie upadłości. M. S. była członkiem zarządu spółki, a od 30 grudnia 2010 r. jego prezesem i to ona wraz ze Z. S. złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości 29 sierpnia 2011 r.

SPÓŹNIONY WNIOSEK, ZAWINIENIE CZŁONKÓW ZARZĄDU, NIEPRZYDATNOŚĆ ZAPEWNIEŃ O KONDYCJI FINANSOWEJ SPÓŁKI

Sąd ostatecznie przyjął, iż wniosek o ogłoszenie upadłości był spóźniony, a brak jego złożenia w terminie był zawiniony przez pozwanych.

W szczególności nie usprawiedliwia pozwanych, którzy weszli w skład zarządu spółki od 30 grudnia 2010 r. twierdzenie, iż byli zapewniani przez dotychczasowego prezesa -L. S. o braku zaległości spółki wobec instytucji publicznoprawnych.

ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI – WYSOKOŚĆ SZKODY

Pozwani jednak wykazali, iż pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, wierzyciel nie poniósł szkody w dochodzonej wysokości. Biegły ustalił bowiem, iż w razie zgłoszenia wniosku we adekwatnym czasie wierzytelność powódki zostałaby zaspokojona w 51,3%. W takim więc jedynie procencie roszczenie powoda na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. zasługiwało na uwzględnienie.

Autorzy:

Piotr Włodawiec – Radca prawny, Starszy Partner,

Marcin Bandurski – Adwokat, Partner

Sebastian Pudzianowski – Asystent Prawny

Źródła:

1. Lex baza informacji prawnej. Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 maja 2018 r .V AGa 142/18.
2. Zob. również ŚNIADANIE BIZNESOWE: Odpowiedzialność cywilna i karna członków zarządu
3. Wybrane orzecznictwo.
4. Wybrane orzecznictwo.