Niedawno w Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa o ochronie sygnalistów, która implementuje do polskiego prawa dyrektywę w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa. Nowe przepisy zaczną obowiązywać 25 września 2024 r.
Kim jest sygnalista?
Sygnalista to osoba, która zgłasza nieprawidłowości w związku z wykonywaną pracą, m. in. w spółdzielniach mieszkaniowych. Sygnalistą będzie nie tylko pracownik, ale także osoba współpracująca ze spółdzielnią na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenie, dzieło, w tym przedsiębiorca), członek organu spółdzielni, a choćby osoba wykonująca swoje funkcje nieodpłatnie.
Jak sygnalista może zgłaszać naruszenia?
Sygnalista, po powzięciu informacji o naruszeniu prawa w zakresie objętym ustawą, będzie mógł dokonać zgłoszenia wewnętrznego, zewnętrznego (u Rzecznika Praw Obywatelskich i innych organów) – a w przypadku braku należytej reakcji – ujawnienia publicznego (w mediach). Nowe przepisy zapewniają mu wielowymiarową ochronę, niezależnie od rozmiarów spółdzielni.
Czy nowe przepisy obowiązują tylko spółdzielnie zatrudniające co najmniej 50 osób?
Spółdzielnia zatrudniająca co najmniej 50 pracowników (wliczając także zatrudnionych na podstawie umowy zlecenie oraz sumując niepełne etaty) będzie musiała:
- przygotować zrozumiałą i łatwo dostępną procedurę dotyczącą przyjmowania i obsługi zgłoszeń sygnalistów,
- prowadzić (monitorować) rejestr zgłoszeń.
Pozostałe obowiązki wynikające z ustawy będą dotyczyły wszystkich spółdzielni, także tych zatrudniających poniżej 50 osób, ponieważ ustawa obowiązuje wszystkich pracodawców. Chodzi tu o zakaz działań odwetowych i środki ochrony sygnalisty, co może mieć znaczenie np. przy rozwiązywaniu umów o pracę ze skonfliktowanymi pracownikami.
Pracodawcy zatrudniający poniżej 50 osób mogą dobrowolnie przyjąć procedurę zgłoszeń wewnętrznych. Warto rozważyć, czy nie lepiej dać zatrudnionemu możliwość dokonania bezpiecznego zgłoszenia wewnętrznego zanim zgłosi sprawę organom publicznym czy mediom – ponieważ ustawa zapewni mu ochronę w takich przypadkach.
Kto powinien wyjaśniać zgłoszenia?
Zgłoszenia po stronie spółdzielni powinien obsługiwać pracownik posiadający odpowiednie kompetencje, zasoby i czas do obsługi zgłoszeń sygnalistów lub zewnętrzny podmiot (np. radca prawny).
Jakie kary grożą za niestosowanie nowych przepisów?
Zaniechania w tym zakresie są obwarowane przepisami karnymi choćby do 3 lat więzienia. Nieprzyjęcie procedury rozpatrywania zgłoszeń wewnętrznych (albo przyjęcie nieprawidłowej procedury) może skutkować nałożeniem grzywny na członków zarządu spółdzielni. Pośrednią sankcją będzie utrata możliwości rozwiązania nieprawidłowości wewnętrznie, bez zaangażowania organów publicznych czy mediów.
Zapraszam również do prowadzonej przeze mnie grupy na Facebooku „Prawo dla spółdzielni mieszkaniowych„.
