Czy naprawdę okresy pracy na umowie o dzieło mogą kiedyś zmienić twoje prawa emerytalne i staż pracy — czy to tylko obietnica, czy realna zmiana? To pytanie dotyka setek tysięcy osób pracujących poza umową o pracę, a jego odpowiedź zależy od interpretacja prawa pracy i planowanych nowelizacji.
Obecnie do stażu pracy wliczane są głównie okresy zatrudnienia na umowę o pracę. Osoby na umowie o dzieło, umowie zlecenie czy prowadzące działalność gospodarczą mają w praktyce trudniej udokumentowany staż pracy i gorsze zabezpieczenia socjalne.
Rząd i Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej proponują nowelizację Kodeksu pracy, która od 1 stycznia 2026 r. ma pozwolić na wliczanie niektórych okresów wykonywania pracy poza umową o pracę do stażu pracy. Jednak według dostępnych komunikatów umowa o dzieło najpewniej zostanie wyłączona z szerokiego zakresu zaliczeń.
W tym artykule wyjaśnimy szczegółowo, które umowy i okresy mogą być wliczane, jakie dokumenty będą potrzebne, jakie będą skutki dla praw pracowniczych i emerytur oraz jakie kroki powinni podjąć pracownicy i pracodawcy, by zabezpieczyć swoje prawa. Główne źródła informacji to komunikaty MRPiPS, oświadczenia minister Agnieszki Dziemianowicz-Bąk oraz materiały PAP i Dziennik Gazeta Prawna.
Najważniejsze wnioski
- Obecne przepisy wliczają do stażu głównie okresy z umowy o pracę.
- Umowa o dzieło dziś zwykle nie jest zaliczana do stażu pracy.
- Planowana nowelizacja od 2026 r. może umożliwić częściowe wliczanie okresów poza umową o pracę.
- Umowy o dzieło najpewniej pozostaną wyłączone, ale ostateczna interpretacja prawa pracy może ulec zmianie.
- Artykuł wyjaśni wymagane dokumenty, konsekwencje dla emerytur i praktyczne kroki dla pracowników.
Czy umowa o dzieło wlicza się do stażu pracy
Projektodawcy z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jasno komunikują, iż w pierwotnych propozycjach nowelizacji umowa o dzieło ma zostać wyłączona z katalogu okresów wliczanych do stażu pracy. Minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podkreśla problemy praktyczne przy ustalaniu długości zatrudnienia opartego na umowach cywilnoprawnych.
Uzasadnienie wyłączenia opiera się na trudności z wiarygodnym określeniem, czy dana umowa była stałym źródłem dochodu. Gdy praca na umowę o dzieło służy jedynie jednorazowym zamówieniom, ustalenie faktycznego okresu zatrudnienia bywa niemożliwe.
Minister zaznaczyła, iż w przypadkach gdy umowa o dzieło jest jedynym źródłem utrzymania, powinna podlegać oskładkowaniu. To podejście ma ograniczyć nadużycia i ułatwić klarowne zaliczenie okresów do stażu pracy, jeżeli zostanie spełniony warunek oskładkowania.
Praktyczne konsekwencje dla osób zatrudnionych na umowy o dzieło będą istotne. Po wejściu zmian brak będzie możliwości zaliczenia okresów pracy wykonywanych wyłącznie na podstawie umów o dzieło do stażu pracy, o ile nie zostaną wprowadzone odrębne rozwiązania.
W komunikatach prasowych i publikacjach (Dziennik Gazeta Prawna, PAP) wskazano proponowaną datę wejścia zmian na 1 stycznia 2026 r. Zainteresowani powinni śledzić prace legislacyjne dotyczące oskładkowania, by rozważyć kroki zabezpieczające swoje prawa.
| Zaliczenie umowy o dzieło do stażu pracy | Możliwe w niektórych interpretacjach, zależne od charakteru pracy | Wyłączenie z katalogu okresów wliczanych do stażu pracy |
| Uzasadnienie zmian | Brak jednolitej metody weryfikacji okresów | Trudności dowodowe i ryzyko nadużyć |
| Skutki dla pracowników | Zależne od interpretacji i praktyki | Brak zaliczeń okresów bez oskładkowania |
| Proponowana data wejścia | Nieobowiązujący projekt | 1 stycznia 2026 r. |
| Wskazówki praktyczne | Monitorowanie orzecznictwa i dokumentacja | Śledzenie procesu legislacyjnego i przygotowanie na oskładkowanie |
Nowelizacja Kodeksu pracy: które umowy cywilnoprawne będą wliczane do stażu pracy
Projekt nowelizacji Kodeksu pracy przygotowany przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej rozszerza katalog okresów, które można doliczyć do stażu pracy.
Wśród wskazanych form znalazły się okresy prowadzenia działalności gospodarczej oraz kooperacja z osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Zmiana ma ułatwić uzyskanie uprawnień zależnych od łącznego przebiegu pracy.
Przewidziano też wliczanie czasu wykonywania umowy cywilnoprawnej w postaci umowy zlecenia, umów o świadczenie usług i umowy agencyjnej. W praktyce oznacza to, iż lata pracy na umowy zlecenia mogą zwiększyć wymiar urlopu czy prawo do dodatków.
Projekt wyłącza umowę o dzieło z zakresu zaliczanych okresów. realizowane są jednak dyskusje o ewentualnym oskładkowaniu umów o dzieło, gdy stanowią jedyne źródło dochodu.
Zmiany mają charakter wyrównawczy. Celem jest sprawiedliwszy dostęp do nagród jubileuszowych, dodatków stażowych i wymagań rekrutacyjnych.
Proponowana data wejścia w życie to 1 stycznia 2026 r. Rząd ogłosił przyjęcie projektu, o czym informował rzecznik rządu Adam Szłapka.
| Okresy prowadzenia działalności gospodarczej | Wliczane | Zwiększenie wymiaru urlopu, zaliczenie do stażu |
| Współpraca z osobą prowadzącą JDG | Wliczane | Uznanie doświadczenia przy naborach |
| Umowy zlecenia | Wliczane | Możliwość wydłużenia urlopu (przykład: 7 lat etatu + 4 lata zlecenia) |
| Umowa agencyjna | Wliczana | Ujęcie w łącznym stażu pracy |
| Umowa o dzieło | Wyłączona | Brak wliczenia, realizowane są dyskusje o oskładkowaniu |
Osoby i pracodawcy powinni monitorować dalsze prace legislacyjne. Po wejściu w życie nowelizacja wpłynie na sposób dokumentowania okresów takich jak prowadzenie działalności gospodarczej czy wykonywanie umów cywilnoprawnych.
Zakres zmian i działanie wstecz przepisów dotyczących stażu pracy
Projekt nowelizacji przewiduje szczegółowe zasady wsteczne. Działanie wstecz przepisów ma objąć wszystkie udokumentowane okresy zatrudnienia, które pracownik przedstawi w procedurze wnioskowej. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej potwierdza, iż chodzi o realne potwierdzenia, takie jak zaświadczenia ZUS czy świadectwa pracy.
W praktyce pojawia się pytanie do którego roku wstecz będą mogły sięgać roszczenia. Komunikaty rządowe mówią o uwzględnieniu wszystkich udokumentowanych okresów, ale ostateczne brzmienie ustawy może doprecyzować limity czasowe i zakres dowodów.
Wprowadzenie nowych zasad wliczania stażu pracy zmieni uprawnienia pracowników. Zaliczenie lat wpłynie na wymiar urlopu, prawo do dodatków stażowych i nagród jubileuszowych. Dłuższy staż może także podnieść kwalifikacje wymagane w konkursach na stanowiska, gdzie doświadczenie stanowi kryterium.
Wsteczne zaliczanie okresów będzie wymagało jasnych procedur. Projekt zakłada, iż dokumenty potwierdzające okresy pracy trzeba będzie składać do pracodawcy lub adekwatnego organu. Terminy na składanie wniosków i wymagane załączniki mają się znaleźć w aktach wykonawczych.
Procedury potwierdzania okresów obejmą zarówno sektor publiczny, jak i prywatny. Projekt ma zastosowanie do wszystkich zakładów pracy bez rozróżnienia sektora. Kwestia oczekiwania na zaświadczenie ZUS przed nabyciem uprawnień zostanie uregulowana w przepisach wykonawczych, co ograniczy wątpliwości praktyczne.
W tabeli poniżej przedstawiono najważniejsze elementy zmian oraz ich bezpośredni efekt dla pracowników.
| Zakres dokumentów | Zaświadczenia ZUS, świadectwa pracy, inne dowody zatrudnienia | Możliwość wykazania okresów sprzed wejścia ustawy |
| Terminowość wniosków | Terminy ustalone w przepisach wykonawczych | Jasność procedury, krótszy czas rozpatrywania wniosków |
| Do którego roku wstecz | Projekt zakłada uwzględnienie wszystkich udokumentowanych lat, szczegóły w ustawie | Potencjalne zwiększenie liczby osób z prawem do wyższego urlopu |
| Nowe zasady wliczania stażu pracy | Wyraźne kryteria i sposób liczenia okresów | Równe traktowanie pracowników w różnych branżach |
| Wsteczne zaliczanie okresów | Możliwość zaliczenia okresów sprzed wejścia w życie przepisów | Wpływ na dodatki i kwalifikacje konkursowe |
Pracownicy powinni gromadzić dokumenty teraz, by przygotować się na procedury. Pracodawcy otrzymają obowiązek sprawdzania i akceptowania dostarczonych dowodów. Jasne reguły ułatwią realizację prawa do świadczeń wynikających ze stażu.
Dokumenty i dowody potrzebne do zaliczenia okresów do stażu pracy
Podstawowy dokument przy potwierdzaniu okresów to zaświadczenia ZUS. ZUS wydaje je dla prowadzących działalność gospodarczą oraz dla osób zgłoszonych do ubezpieczeń z tytułu umów zlecenia i agencyjnych. Zaświadczenia ZUS przyspieszają procedurę uznania okresu.
W przypadkach, gdy brak jest zgłoszeń do ZUS, stosuje się reguły dowodowe. Przyjmowane dowody okresów pracy to umowy cywilnoprawne, rachunki, faktury i wyciągi bankowe. Dokumenty takie ułatwiają udowodnienie rzeczywistego przebiegu współpracy.
Gdy firma nie istnieje, konieczne może być przedłożenie indywidualnych dowodów. Przydatne będą umowy, potwierdzenia przelewów, korespondencja z kontrahentami oraz świadectwa wystawione przez współpracowników. Takie materiały zastępują brakujące zaświadczenia ZUS.
Świadectwa pracy pozostają ważnym elementem akt pracowniczych. Obecne przepisy nie nakładają obowiązku wydawania świadectwa za umowę zlecenie, ale praktyka dowodowa może skłonić pracodawców do wystawiania dodatkowych dokumentów. Pracownik powinien gromadzić umowy, listy płac oraz inne dowody finansowe.
Projekt przewiduje uruchomienie procedury wnioskowania o zaliczenie okresów po wejściu ustawy w życie. Termin składania dokumentów szczegółowo wskaże ZUS. Do czasu uruchomienia procedury warto kompletować dokumenty do ZUS i zapisywać dowody okresów pracy.
W tabeli poniżej zestawiono typ dokumentu z opisem przydatności i przykładowym dowodem. Taka lista ułatwi określenie, jakie dokumenty potwierdzają staż pracy w różnych sytuacjach.
| Zaświadczenia ZUS | Najsilniejszy dowód okresów zgłoszonych do ZUS | Zaświadczenie o okresach ubezpieczenia wydane przez ZUS |
| Umowy i faktury | Dowód współpracy w braku zgłoszeń do ZUS | Umowa zlecenie, faktura VAT, rachunek |
| Wyciągi bankowe i przelewy | Potwierdzenie wypłat i regularności współpracy | Wyciąg z konta z tytułem przelewu |
| Świadectwa pracy i referencje | Wskazanie miejsca i czasu zatrudnienia | Świadectwo pracy, list referencyjny od pracodawcy |
| Korespondencja i dowody kontrahentów | Potwierdzenie usług w razie likwidacji firmy | E‑mail od kontrahenta, oświadczenie współpracownika |
| Dokumentacja księgowa | Organizuje chronologię i wartości rozliczeń | Księgi przychodów, deklaracje podatkowe |
Staż pracy a praca za granicą i okresy niestandardowe
Projekt przewiduje, iż praca za granicą a staż pracy mogą być powiązane, jeżeli przedstawimy rzetelne dowody. Udokumentowana praca zagraniczna w formie zaświadczeń, kontraktów lub potwierdzeń ubezpieczeniowych daje podstawę do zaliczenia okresu do polskiego stażu.
Dokumenty z zagranicy muszą być przetłumaczone i poświadczone, gdy zajdzie taka potrzeba. Przykłady to rachunki, dowody płatności oraz equivalenty świadectw pracy. ZUS i inspektoraty pracy wymagają pełnej dokumentacji przed uznaniem okresu.
Projekt wymienia okresy niestandardowe jako możliwe do zaliczenia. Dotyczy to prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej, czasu zawieszenia działalności z powodu opieki nad dzieckiem oraz członkostwa w spółdzielniach rolniczych.
Praca w gospodarstwie rolnym, w tym praca w gospodarstwie rodziców, może zostać uznana. Wymagane będą przekonujące dowody, takie jak ewidencje, umowy dzierżawy lub potwierdzenia wypłat.
Sezonowe zatrudnienie i wolontariat oceniane są indywidualnie. W praktyce urząd może żądać dodatkowych dokumentów, by traktować te okresy jako stażowe.
Praktyczne wyzwania obejmują odmowę uznania dokumentów bez tłumaczeń lub legalizacji. Warto przed wyjazdem uzyskać informacje od ZUS i skonsultować się z doradcą prawnym, gdy planujemy udokumentowana praca zagraniczna.
W sytuacjach spornych pracownicy powinni gromadzić umowy, potwierdzenia płatności i korespondencję. Taka praktyka ułatwia proces weryfikacji okresów niestandardowych oraz potwierdza wkład związany z praca w gospodarstwie rolnym.
Wpływ nowych regulacji na prawa pracownicze i emerytury
Zmiana zasad wliczania okresów zatrudnienia wpłynie bezpośrednio na prawa pracownicze. Wliczenie umów zlecenia i prowadzenia działalności gospodarczej do stażu otworzy dostęp do świadczeń zależnych od długości pracy.
Pracownicy po przekroczeniu kolejnych progów stażu mogą liczyć na dłuższy urlop, większe dodatki stażowe oraz prawo do nagród jubileuszowych. To szczególnie ważne dla osób, które przez lata pracowały na umowach cywilnoprawnych.
Nowe regulacje zwiększą szanse na obsadę stanowisk wymagających określonego doświadczenia. Zmiany będą miały znaczenie przy rekrutacjach wewnętrznych i awansach.
W kontekście wpływ na emerytury, dodatkowe okresy mogą podnieść łączny staż, co przełoży się na możliwość przeliczenia emerytury. Osoby, które zgromadziły okresy nieskładkowe, mogą zyskać prawo do wyższych świadczeń.
Procedura przeliczenie emerytury będzie wymagać potwierdzenia okresów przez ZUS. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosków możliwe jest ponowne obliczenie prawa do emerytury lub renty.
Wprowadzenie oskładkowania tam, gdzie umowy o dzieło były jedynym źródłem dochodu, ma wymiar zabezpieczenia socjalnego. Minister rodziny wskazywała, iż to krok w stronę lepszego obejmowania ochroną wypadkową i rentową.
| Urlop i uprawnienia | Większy wymiar urlopu przy dłuższym stażu | Przejście z 20 na 26 dni po przekroczeniu 10 lat stażu |
| Dodatki i nagrody | Zwiększone dodatki stażowe i prawo do nagród jubileuszowych | Wliczenie okresów cywilnoprawnych do okresu pracy |
| Emerytury i renty | Możliwość przeliczenia emerytury i wzrost świadczeń | ZUS dokonuje przeliczenie emerytury po potwierdzeniu okresów |
| Bezpieczeństwo socjalne | Lepsze ubezpieczenie wypadkowe i prawo do rent rodzinnych | Oskładkowanie umów tam, gdzie brak innych źródeł dochodu |
Formalności dla pracodawców i obowiązki związane z uznawaniem stażu
Projekt nie nakłada automatycznego obowiązku, by pracodawcy przeliczali wszystkim pracownikom okresy zatrudnienia. W praktyce jednak rolą firmy może być wystawianie dokumentów i udział w weryfikacji, gdy pracownik zażąda potwierdzenia.
Warto jasno określić procedury wydawania zaświadczeń dla pracowników. Firmy powinny przygotować wzory dokumentów i katalog potrzebnych dowodów, by ograniczyć spory i przyspieszyć obsługę wniosków.
W sprawach spornych pracodawca a umowy cywilnoprawne często odgrywa istotną rolę. Pracodawca może kwestionować wiarygodność przedstawionych dowodów. Pracownik zyskuje dostęp do mechanizmów odwoławczych, w tym ZUS lub drogi sądowej.
Współpraca z ZUS ułatwi potwierdzenie okresów zgłoszonych do systemu. Pracodawcy powinni udostępniać informacje i dokumenty, które ZUS może wykorzystać przy wydawaniu oficjalnych zaświadczeń.
Po potwierdzeniu dodatkowych okresów wymiar urlopu i inne uprawnienia kadrowe mogą ulec zmianie. Przeliczenie stażu pracy wpłynie na przyznawanie dodatków i uprawnień, dlatego firmy muszą mieć procedury wdrożeniowe.
W przypadku umów zlecenie i umów o dzieło rekomenduje się prowadzenie dokumentacji choćby wtedy, gdy prawo nie nakłada obowiązku wystawiania świadectwa pracy. Zaświadczenia dla pracowników ułatwiają wniesienie roszczeń i przyspieszają rozpatrywanie spraw w ZUS.
| Wydawanie zaświadczeń dla pracowników | Przygotowanie wzoru i wydanie na żądanie | Ułatwione potwierdzenie okresu w ZUS |
| Współpraca z ZUS | Udostępnienie dokumentacji i wyjaśnień | Szybsze rozpatrzenie wniosków o potwierdzenie stażu |
| Prowadzenie dokumentacji dla umów cywilnoprawnych | Archiwizacja umów, list płac, korespondencji | Dowody w razie sporu o należny okres zatrudnienia |
| Przeliczenie stażu pracy po potwierdzeniu okresów | Aktualizacja kart urlopowych i list płac | Zmiana wymiaru urlopu i wysokości dodatków |
| Procedury wewnętrzne | Opracowanie zasad obsługi wniosków i odwołań | Spójność decyzji kadrowych i mniejsze ryzyko sporów |
Praktyczne porady dla pracowników: co robić, żeby zabezpieczyć staż pracy
Zbieraj dokumenty od razu po zakończeniu współpracy. Przechowuj umowy (zlecenia, agencyjne, umowy o dzieło), faktury, rachunki, potwierdzenia przelewów i listy płac. Dołączaj też dowody wykonania zleceń oraz korespondencję z kontrahentami — takie materiały będą podstawą dokumentacja zatrudnienia przy potwierdzaniu okresów.
Jeżeli potrzebujesz urzędowego potwierdzenia, wystąp do ZUS o zaświadczenia po wejściu w życie zmian i poproś byłych pracodawców o pisemne potwierdzenia okresów współpracy. W sytuacji braku formalnych dokumentów zbieraj dowody alternatywne: wyciągi bankowe, e-maile, faktury i zeznania kontrahentów, co ułatwi wykazanie okresów zgodnie z zasadami dowodowymi.
Monitoruj prace legislacyjne MRPiPS oraz komunikaty ZUS i informacje prasowe (PAP, Dziennik Gazeta Prawna), by wiedzieć, kiedy składać wnioski (planowane zmiany od 1 stycznia 2026 r.). W razie wątpliwości skorzystaj z pomocy doradcy prawnego lub związków zawodowych. To praktyczne porady dla pracowników, które pomogą zminimalizować ryzyko odmowy uznania okresów.
Jeśli umowa o dzieło lub umowa zlecenie jest głównym źródłem dochodu, rozważ negocjację z płatnikiem o oskładkowanie lub zmianę formy współpracy. Po potwierdzeniu okresów śledź swoje prawa (wymiar urlopu, dodatki, uprawnienia emerytalne) i zgłaszaj do pracodawcy korekty. Wiedząc, jak zabezpieczyć staż pracy i jak udokumentować umowę zlecenie, łatwiej zabezpieczysz swoje przyszłe świadczenia.
