Pojęcie „brudnego pieniądza”
„Brudny pieniądz” nieodzownie kojarzy się z czynnością prania. Nie jest to jednak skojarzenie pozbawione sensu. „Pranie brudnych pieniędzy” ma bowiem swoje początki dzięki istnieniu pralni chemicznych. To właśnie za pośrednictwem tego rodzaju przedsiębiorstw rozpoczęła się era „legitymizacji” korzyści z nielegalnych procederów. Owa „legitymizacja” polegała na tym, iż masowo drukowano fikcyjne paragony za usługę prania, która faktycznie nie miała miejsca. W ten sposób pozorowano legalność korzyści z nielegalnego obrotu alkoholem. Współczesne metody „prania pieniędzy” dalece odbiegają od pierwotnych. Powstaje jednak zasadnicze pytanie czym są „brudne pieniądze” i jak daleko w naszym porządku prawnym sięga to pojęcie?
Znaczenie wąskie i szerokie
O „brudnych pieniądzach” można mówić w dwojakim tego pojęcia znaczeniu. W ujęciu wąskim są to przede wszystkim wszelkie korzyści pochodzące z przestępstwa. Z kolei w szerszym tego słowa znaczeniu są to również korzyści uzyskane z działalności w prawdzie dozwolonej przez prawo, ale z ominięciem podstawy opodatkowania czy innych publicznych danin. Na gruncie kodeksu karnego termin ten pojawia się w treści przepisu art. 299 k.k.
Przedmiot bezpośredniego działania z art. 299 k.k.
Zgodnie z tym przepisem w zakresie pojęcia „brudnego pieniądza” mieszczą się: środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości pochodzące z korzyści związanych popełnieniem czynu zabronionego.
Środki płatnicze to znaki pieniężne. Instrumenty finansowe to z kolei wszelkie substytuty pieniądza w obrocie bezgotówkowym. Pod pojęciem „papierów wartościowych” mieszczą się zaś akcje, obligacje, weksle, czeki itp. Do wartości dewizowych należą środki płatnicze w walucie obcej, złoto, platyna itp. Prawa majątkowe to z kolei wszelkie prawa, którego przedmiotem będą rzeczy i dobra niematerialne.
Krąg wartości, które mogą stanowić przykład brudnego pieniądza jest zatem bardzo szeroki. Jedyne co go ogranicza jest pochodzenie określonej wartości. Musi to być bowiem taka wartość, która jest pochodną korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego. Pod pojęciem „czynu zabronionego” (przestępstwa bazowego względem brudnych pieniędzy) mieści się z kolei przestępstwo, w tym przestępstwo skarbowe.
Przegląd orzecznictwa
-
wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 1 czerwca 2022 r., II AKa 231/21: korzyścią majątkową osiągniętą z przestępstwa stypizowanego w art. 299 § 1 i 5 k.k. jest cała kwota będąca przedmiotem przelewów bankowych a nie tylko osiągnięty zysk,
-
wyrok Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2021 r., III CSKP 80/21: charakter brudnych pieniędzy mają również pożytki prawne uzyskane za pieniądze pochodzące z ich prania, np. odsetki od środków na rachunkach bankowych czy papierów wartościowych lub dywidendy od akcji,
-
uchwała Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2015 r., I KZP 5/15: przedmiotem przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k. mogą być przechowywane na rachunku bankowym środki pieniężne do wysokości równej wartości korzyści majątkowych, których dotyczyła czynność wykonawcza,
-
uchwała Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2013 r., I KZP 19/13: przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k. są wymienione w tym przepisie „środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości” pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z popełnienia czynu zabronionego.
Uwagi końcowe
Jak wynika z powyższych uwag, brudnymi pieniędzmi mogą bezpośrednie być bezpośrednie i pośrednie korzyści z popełnionego przestępstwa. Mogą nimi być również pożytki z tego rodzaju korzyści. Zagadnienie „brudnych pieniędzy” jest zatem terminem bardzo szerokim. Prawdopodobnie każdy z nas mógł być w posiadaniu tego rodzaju korzyści. Czy przyjęcie takich środków jest „praniem brudnych pieniędzy”? O tym, i nie tylko o tym, w kolejnym wpisie.
