Darowizna udziałów w spółce z o.o.

Darowizna udziałów jest jedną z form zbycia udziałów, zwykle członkom najbliższej rodziny dotychczasowego wspólnika. W jakiej formie należy zawrzeć taką umowę?

Czym jest darowizna udziałów w spółce z o.o.?

Darowizna udziałów w spółce z o.o. to umowa pomiędzy darczyńcą a obdarowanym, której przedmiotem jest nieodpłatne przekazanie udziałów w spółce z o.o.

Forma darowizny udziałów w spółce z o.o.

W doktrynie istnieją różne stanowiska co do formy, w jakiej powinna zostać zawarta umowa darowizny udziałów w spółce z o.o.

Zgodnie z art. 890 § 1 Kodeksu cywilnego, oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, o ile przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Z powyższego wynika, iż oświadczenie darczyńcy powinno zostać złożone w formie aktu notarialnego i jednocześnie, iż ustawa nie wymaga szczególnej formy dla oświadczenia darczyńcy. W przypadku jednak gdy umowa darowizny nie zostanie zawarta w formie aktu notarialnego staje się ważna, o ile darczyńca spełni przyrzeczone świadczenie. Oznacza to, iż np. oświadczenie darczyńcy o darowaniu środków pieniężnych nie musi być złożone w formie aktu notarialnego, o ile darczyńca przeleje środki na rachunek obdarowanego.

Jednocześnie jednak zgodnie z art. 180 § 1 Kodeksu spółek handlowych zbycie udziału w spółce z o.o. wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Stanowiska doktryny

W orzecznictwie i literaturze przedmiotu prezentowane są rozbieżne stanowiska co do wzajemnej relacji art. 180 § 1 KSH (wymagającego formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi) oraz art. 890 § 1 KC, który stanowi, iż oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego.

Art. 890 § 2 KC stanowi z kolei, iż przepisy zastrzegające formę aktu notarialnego nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron. Wydaje się, iż należy to rozumieć w ten sposób, iż z uwagi na treść art. 180 § 1 KSH wystarczające jest zawarcie umowy darowizny udziałów w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Tak m.in. K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 32, Warszawa 2024:

Przy założeniu konsekwencji terminologicznej ustawodawcy należy przyjąć, iż odesłanie do formy szczególnej zawarte w art. 890 § 2 KC, obejmuje wszystkie wypadki zastrzeżenia formy oświadczenia woli innej niż forma dowolna (art. 60 KC). W konsekwencji, przepis ten ma zastosowanie nie tylko wówczas, gdy regulacja szczególna zastrzega formę aktu notarialnego dla oświadczeń obu stron danej umowy (jak ma to np. miejsce w odniesieniu do umów przenoszących własność nieruchomości – art. 158 KC), lecz także, gdy wprowadza obustronnie formę niższego rzędu (np. formę pisemną z podpisem notarialnie poświadczonym, zastrzeżoną w wypadku rozporządzenia przedsiębiorstwem – art. 75¹ § 1 KC lub przeniesienia udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – art. 180 KSH).

Sytuacje te nie wywołują istotnej wątpliwości w doktrynie. Obok najbardziej klasycznego wypadku objętego zakresem art. 890 § 2 KC, jakim jest darowizna nieruchomości (por. m.in. L. Stecki, Umowa, s. 80), w literaturze dość często wskazuje się także wypadki, w których jednostronny wymóg formy aktu notarialnego zostaje wyłączony przez obustronny wymóg formy szczególnej niższego rzędu – np. formę pisemną z podpisem notarialnie poświadczonym w art. 75¹ § 1 KC (Radwański, Panowicz-Lipska, Zobowiązania, 2012, s. 85 i n.; M. Safjan, w: Pietrzykowski, Komentarz, t. II, 2018, art. 890, Nb 1).

A także Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2024:

Dodatkowo wskazać trzeba, iż w orzecznictwie i literaturze przedmiotu prezentowane są rozbieżne stanowiska co do wzajemnej relacji art. 180 § 1 KSH oraz art. 890 § 1 KC, który stanowi, iż oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Zgodzić się trzeba w tej kwestii z poglądem wyrażonym w uzasadnieniu wyr. SA w Krakowie z 8.5.2014 r. (I ACa 283/14, Legalis), zgodnie z którym „regulacja zawarta w art. 180 KSH co do formy zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ma charakter pełny. Uregulowanie to dotyczy zbycia pod dowolnym tytułem i nie ma potrzeby odwoływania się poprzez przepis art. 2 KSH do formy darowizny z art. 890 KC.

Z powyższego wynika, iż dla umowy darowizny udziałów w spółce z o.o. wystarczającą formą jest forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Weryfikacja umowy spółki i zawiadomienie spółki

Zgodnie z art. 182 § 1 KSH zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Zgoda spółki oznacza zgodę Zarządu spółki w formie pisemnej. Umowa spółki może w inny sposób ograniczyć zbycie udziałów, np. przez konieczność uzyskania zgody Zgromadzenia Wspólników albo poprzez wprowadzenie pierwszeństwa dotychczasowych wspólników spółki w nabyciu zbywanych udziałów. W przypadku darowizny udziałów w spółce z o.o. również konieczna jest weryfikacja umowy spółki pod tym kątem.

Nadto zbycie udziałów jest skuteczne wobec spółki od chwili jej zawiadomienia o zbyciu wraz z dowodem dokonania czynności.

Darowizna udziałów jest nieodpłatną umową pomiędzy darczyńcą a obdarowanym, której skutkiem jest zbycie udziałów w spółce z o.o. – zmiana wspólnika w spółce. Wymaga zachowania co najmniej formy z podpisami notarialnie poświadczonymi.