Deregulacja w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu

Zmiany wprowadzone w TerroryzmU stanowią efekt deregulacji w trzech obszarach prawa gospodarczego i obejmują, oprócz powyższego aktu prawnego, także ustawę z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 18; dalej: KSH) oraz ustawę z 28.10.2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1822).

Sankcja kary pieniężnej

Zgodnie z art. 3 projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych, ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary oraz ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (druk sejmowy nr 1440) wprowadza się zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, polegające na:

1. dodaniu nowego art.154a TerroryzmU przewidującego możliwość nałożenia kary pieniężnej;
2. uchyleniu art. 156 TerroryzmU.

Nowe przepisy wyeliminują sytuacje, w których w postępowaniu prowadzonym przeciwko organizacji obowiązanej zostaje orzeczona kara administracyjna skierowana przeciwko osobie fizycznej (na podstawie art. 150 ust. 1 pkt. 4 TerroryzmU), która to osoba podlega później dodatkowo odpowiedzialności karnej na mocy art. 156 TerroryzmU.

Nowy art. 154a TerroryzmU wprowadza sankcję kary pieniężnej w przypadku naruszeń przez pracownika lub inne osoby działające w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej przepisów związanych z wykonywaniem przez tę instytucję określonych obowiązków, do wysokości 1 mln zł. Tym samym uwzględniono maksymalny wymiar kary pieniężnej. Wprowadzenie powyższej regulacji jest ściśle związane z uchyleniem art. 156 TerroryzmU, który przewidywał odpowiedzialność karną. W nowym art. 154a TerroryzmU określono odpowiedzialność administracyjną i sankcję pieniężną. Wskazano też obowiązki, których naruszenie będzie skutkowało nałożeniem kary (art. 74 ust. 1, art. 76, art. 86 ust. 1 lub art. 90 ust. 1 TerroryzmU), a które były dotychczas objęte zakresem regulacji uchylanego art. 156 TerroryzmU. W uzasadnieniu do zmian wskazano, iż „pozwoli to na skoncentrowanie spraw z TerroryzmU w ramach jednego podmiotu, to jest Generalnego Inspektora Informacji Finansowej i potencjalnie sądów administracyjnych. Trudno bowiem znaleźć powód, dla którego osoba fizyczna miałaby ponosić odpowiedzialność karną w sytuacji niedopełnienia obowiązków o charakterze administracyjnym. Należy jeszcze podkreślić, iż ustawodawca unijny, we wszystkich dyrektywach AML, nie wprowadził wymogu karnej odpowiedzialności za nieprzekazywanie wyżej wymienionych informacji, pozostawiając to wyłącznie krajowemu ustawodawcy”.

Nakładanie, miarkowanie i odstąpienie od kary pieniężnej

Zgodnie z nowym art. 154a ust.1 TerroryzmU w przypadku niedopełnienia przez pracownika lub inną osobę działającą w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej przepisów związanych z wykonywaniem przez tę instytucję obowiązków polegających na przekazywaniu informacji dotyczących tzw. transakcji podejrzanych oraz okoliczności wskazujących na możliwość popełnienia przestępstwa prania pieniędzy, chodzi o:

1. zawiadomienie Generalnego Inspektora o okolicznościach mogących wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (art. 74 ust. 1 TerroryzmU);
2. przekazanie lub udostępnienie dokumentów lub informacji na żądanie Generalnego Inspektora (art. 76 TerroryzmU);
3. zawiadomienie Generalnego Inspektora, dzięki środków komunikacji elektronicznej, o przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, iż określona transakcja lub określone wartości majątkowe mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu (art. 86 ust. 1 TerroryzmU);
4. zawiadomienie Generalnego Inspektora, dzięki środków komunikacji elektronicznej, o przeprowadzeniu transakcji, o której mowa w art. 86 ust. 1 TerroryzmU, w przypadku gdy przekazanie zawiadomienia było niemożliwe przed jej przeprowadzeniem (art. 90 ust. 1 TerroryzmU).

Naruszenie tych obowiązków powoduje, iż organy wskazane w art. 151 ust. 1 TerroryzmU, czyli Generalny Inspektor, Prezes NBP, KNF, mogą nałożyć na tego pracownika lub na tę osobę karę pieniężną do wysokości 1 mln zł. Do nakładania kary pieniężnej stosuje się odpowiednio przepisy art. 150 ust. 4 i 5 oraz art. 152 TerroryzmU. Oznacza to możliwość miarkowania kary, czy też odstąpienia od wymierzenia kary administracyjnej.

Jak już wskazywano na wstępie, ustawodawca uchylił art. 156 TerroryzmU, co oznacza rezygnację z odpowiedzialności karnej. Uznał, iż wystarczająca jest odpowiedzialność administracyjna, która jest uregulowana w art. 147 pkt. 13 TerroryzmU. Zgodnie z tym przepisem instytucja obowiązana podlega karze administracyjnej za niezgłoszenie wyżej wymienionych informacji do GIIF, którą jest między innymi zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym w instytucji obowiązanej. Osoba fizyczna odpowiedzialna za zgłaszanie informacji do GIIF może tym samym podlegać odpowiedzialności administracyjnej oraz karnej na podstawie art. 156 TerroryzmU, a także możliwy jest zbieg odpowiedzialności na gruncie art. 299 § 2 KK. Jak podkreśla się w uzasadnieniu: „w praktyce organów ścigania oraz zawiadomień składanych przez GIIF wskazywana jest kwalifikacja kumulatywna art. 156 ust. 1 TerroryzmU i art. 299 § 2 KK, co prowadzi do sytuacji, w których osoby odpowiedzialne za zgłaszanie informacji do GIIF mogą być pociągane do odpowiedzialności na kilku różnych poziomach i podstawach prawnych. Brak zgłoszenia do GIIF wyżej wymienionych informacji jest traktowany jako świadczenie innych usług mających na celu ukrycie przestępczego pochodzenia środków.