3 tygodni temu
18 kwietnia 2024 r. Komisja Europejska opublikowała zaktualizowaną wersję przewodnika do Dyrektywy maszynowej 2006/42/WE¹. Mimo iż trzecie wydanie przewodnika wprowadza jedynie drobne modyfikacje, ich głównym celem jest dostosowanie sposobu przekazywania instrukcji użytkownikom.
Nowe przepisy skupiają się na formie dostarczanych instrukcji, zwracając uwagę, iż badania z 2023 r. wykazują dostęp do Internetu w 93% gospodarstw domowych w UE. Takie statystyki sugerują, iż większość użytkowników może korzystać z instrukcji online. Odzwierciedlenie tej tendencji znajduje się również w nowym rozporządzeniu maszynowym (UE) 2023/1230, które ma zastąpić Dyrektywę maszynową 2006/42/WE.
Problemy i wątpliwości
Jednak w dalszej części przewodnika pojawiają się pewne wątpliwości dotyczące instrukcji do maszyn użytku domowego. Wskazuje się, iż na opakowaniach lub maszynach tego typu powinna znaleźć się informacja: „Nabywca ma prawo zażądać bezpłatnej instrukcji w formie papierowej”. Musi ona również zawierać dane kontaktowe producenta, aby użytkownik mógł skutecznie wyegzekwować to prawo.
Dodatkowe obawy wynikają z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1230 z 14 czerwca 2023 r., w którym podkreśla się konieczność przekazywania „istotnych informacji dotyczących bezpieczeństwa” w formie papierowej przynajmniej w przypadku maszyn dla użytkowników nieprofesjonalnych. Wątpliwości dotyczą tego, czy sam dostęp do Internetu wystarcza, by zrezygnować z papierowych instrukcji.
Funkcja instrukcji i jej forma
Aby rozważyć wybór formy instrukcji, należy skupić się na funkcji informacji przekazywanych użytkownikom. Zgodnie z normą EN ISO 12100:2010 informowanie o ryzyku stanowi trzeci krok, realizowany po usunięciu zagrożeń dzięki rozwiązań konstrukcyjnych i technicznych środków ochronnych. Informacja ma tu istotne znaczenie, choć jej skuteczność ma swoje ograniczenia.
Techniki przekazywania informacji ewoluują, co podkreśla, iż papierowe instrukcje nie muszą być jedynym środkiem komunikacji. W niektórych przypadkach papier może okazać się mniej efektywny niż inne formy. W badaniach OECDł wskazano, iż analfabetyzm funkcjonalny dotyczy choćby użytkowników profesjonalnych – np. w Niemczech w grupie osób w wieku 18-64 aż 40% społeczeństwa ma trudności z pełnym zrozumieniem tekstów.
Skuteczna komunikacja o ryzyku
Zrozumienie celu przekazywania informacji wynikającego z oceny ryzyka oraz znajomość użytkownika to podstawa w wyborze sposobu realizacji tego zadania. najważniejsze pytania obejmują:
- Jakiego okresu życia maszyny dotyczy dana informacja?
- Do jakiej grupy użytkowników jest skierowana?
- Jakie formy przekazu będą najskuteczniejsze?
- Czy dostęp do tej informacji zmniejszy ryzyko wystąpienia zdarzeń niebezpiecznych?
Użytkownicy maszyn a okresy eksploatacji
Dyrektywa 2006/42/WE oraz normy z nią zharmonizowane podkreślają, iż instrukcje powinny obejmować wszystkie fazy użytkowania – od projektu po utylizację maszyny. Każda z tych faz może angażować operatorów o różnym poziomie wiedzy, którzy mogą wymagać odmiennych informacji. Niektóre informacje, takie jak instrukcje serwisowe, nie są przeznaczone dla wszystkich użytkownika.
Dostępność informacji a forma przekazu
Po zidentyfikowaniu grupy docelowej i fazy eksploatacji maszyny warto zastanowić się nad dostępnością informacji w sytuacjach awaryjnych, np. podczas braku zasilania lub dostępu do Internetu. Dla maszyn ustawionych w przestrzeni publicznej możliwości dostępu do instrukcji mogą być ograniczone. W takich przypadkach warto rozważyć alternatywne formy przekazu, np. wyświetlacze informacyjne lub filmy instruktażowe.
Dla użytkowników profesjonalnych dostępność instrukcji może być zrealizowana w formie prezentacji, filmu, dokumentu papierowego, strony internetowej lub aplikacji. Dla użytkowników nieprofesjonalnych, którzy mogą podejmować niebezpieczne działania, niezbędne jest dostosowanie instrukcji do ich potrzeb, np. na ekranach informacyjnych lub obudowie maszyny.
Wymóg instrukcji papierowej
Niektóre sytuacje wymagają dostępu do instrukcji w formie papierowej, która może być najprostszym i najtańszym rozwiązaniem. Papierowa instrukcja może pełnić dodatkową funkcję, jasno określając ograniczenia użytkowania maszyny, warunki jej użytkowania oraz grupę docelową. W wielu przypadkach okazuje się ona niezastąpiona.
Podsumowanie
Zmiany w Dyrektywie maszynowej 2006/42/WE przynoszą nowe podejście do sposobu przekazywania informacji:
- Nowa wersja przewodnika zwiększa dostępność informacji przez różnorodne formy przekazu.
- Wybór formy instrukcji powinien wynikać z oceny ryzyka.
- Instrukcje papierowe nie muszą być jedynym środkiem redukcji ryzyka.
- Nowa wersja przewodnika może zwiększyć niepewność producentów co do wymagań dotyczących formy instrukcji.
- Dostarczanie instrukcji na żądanie może generować dodatkowe problemy dla producentów.
¹) Guide to application of the Machinery Directive 2006/42/EC: https://ec.europa.eu/docsroom/documents/60145
²) Rozporządzenie (UE) 2023/1230: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32023R1230
ł) EPALE – Elektroniczna platforma na rzecz uczenia się dorosłych w Europie – https://epale.ec.europa.eu/pl/blog/analfabetyzm-funkcjonalny-doroslych-w-krajach-bogatego-zachodu
Opracował: Paweł Bogusław
