Doprecyzowanie zasad korzystania z urlopu wychowawczego

Projekt zmiany Kodeksu pracy

Ustawę z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320, dalej: KP) czekają zmiany w zakresie uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem. Część zmian dotyczy urlopu wychowawczego oraz korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy przez pracownika, któremu przysługuje urlop wychowawczy. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk nr UC118, dalej: projekt), który ma na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20.6.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 188, s. 79, dalej dyrektywa 2019/1158/UE).

Korzystanie z urlopu wychowawczego i obniżonego wymiaru etatu

Prawo do urlopu wychowawczego jest jednym z uprawnień pracowniczych wynikających ze sprawowania przez pracowników funkcji rodzicielskich. Po okresie urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego pracownik, który chce przez cały czas opiekować się dzieckiem, może skorzystać z urlopu wychowawczego. Zgodnie z art. 186 § 1 KP pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop udzielany jest na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.

Projekt zakłada doprecyzowanie przepisu dotyczącego korzystania z obniżonego wymiaru etatu. w tej chwili zgodnie z art. 186⁷ KP pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego. Co istotne pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika. Wniosek o obniżony wymiar etatu pracownik składa na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Taka możliwość jest dla pracownika bardzo korzystna, pracodawca bowiem nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy – do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.

Zgodnie z projektem do art. 186⁷ KP dodano zostaną § 3 i 4. Na ich podstawie, w przypadku skorzystania przez pracownika z części urlopu wychowawczego pracownik będzie mógł korzystać z obniżonego wymiaru czasu pracy przez okres odpowiadający pozostałemu do wykorzystania wymiarowi urlopu wychowawczego. Co oznacza, iż w przypadku skorzystania najpierw z urlopu wychowawczego, pracownik będzie uprawniony do obniżenia etatu przez okres odpowiadający pozostałemu do wykorzystania wymiarowi urlopu wychowawczego. Celem tego przepisu jest umożliwienie pracownikowi korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy przez okres, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego. Ponadto zgodnie z założeniami projektu korzystanie z obniżonego wymiaru czasu pracy nie będzie obniżać wymiaru urlopu wychowawczego. Pracownik, który najpierw skorzysta z obniżenia wymiaru czasu pracy będzie mógł również skorzystać z pełnego wymiaru urlopu wychowawczego. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, proponowane zmiany są związane z pojawiającymi się licznymi wątpliwościami dotyczącymi okresu, w którym pracownik może korzystać z urlopu wychowawczego, o ile okres ten był poprzedzony korzystaniem z prawa do wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu. Wprowadzona zmiana przepisu ma charakter doprecyzowujący.

Zmiana formy składania wniosków związanych z urlopem wychowawczym

Modyfikacji ulegnie również forma w jakiej pracownik będzie mógł składać wnioski związane z urlopem wychowawczym. Po pierwsze urlop wychowawczy będzie udzielany na wniosek pracownika składany w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. W obecnym stanie prawnym wniosek może być złożony wyłącznie pisemnie. Po drugie pracownik będzie mógł wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu, składając pracodawcy, w postaci papierowej lub elektronicznej, oświadczenie w tej sprawie. W chwili obecnej możliwe jest jedynie złożenie pisemnego oświadczenia. Po trzecie w projekcie zaproponowano zmianę polegającą na tym, iż pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego będzie mógł złożyć pracodawcy wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu ‒ w postaci papierowej lub elektronicznej. w tej chwili może być złożony tylko pisemny wniosek.

Wszystkie ww. zmiany dotyczące formy składania wniosku mają na celu zmniejszenie obciążania biurokratycznego i jak wskazano w uzasadnieniu do projektu wykraczają poza wdrożenie dyrektywy 2019/1158/UE. Po zmianie obok formy papierowej dla wniosków związanych z urlopem wychowawczym będzie obowiązywała również forma elektroniczna.