Eksmisja kredytobiorcy

Stan faktyczny

Słowacki spór pomiędzy GR (spółka) a PO i RT (konsumenci) dotyczył eksmisji tych konsumentów z ich domu rodzinnego w następstwie nabycia owej nieruchomości przez tę spółkę w drodze licytacji pozasądowej. Licytacja ta była konsekwencją wszczęcia przez Bank egzekucji z hipoteki ciążącej na tym domu w wyniku niespłacenia przez tych konsumentów kredytu. PO i RT kwestionują zgodność z prawem przeniesienia własności tej nieruchomości podnosząc naruszenie ich praw jako konsumentów m.in. ze względu na niezgodność z dyrektywą Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29) klauzuli dotyczącej przedterminowej wymagalności całego pozostałego do spłaty kapitału, na podstawie której wszczęto tę licytację. Bank nie poinformował PO i RT, iż przedterminowa wymagalność ma zastosowanie tylko wtedy, gdy została wyraźnie uzgodniona między stronami. Co więcej osoba odpowiedzialna za organizację licytacji i GR byli w chwili tej licytacji poinformowani o zakwestionowaniu przez konsumentów tej egzekucji przed sądem.

Stanowisko TS

Możliwość powołania się na dyrektywę 93/13/EWG

Z orzecznictwa TS wynika, iż w celu ustalenia, czy można skutecznie powołać się na dyrektywę 93/13/EWG w postępowaniu toczącym się przed sądem krajowym, należy zbadać przedmiot tego postępowania i szczególne cechy sporu, w który się ono wpisuje (wyrok TS z 7.12.2017 r., Banco Santander, C-598/15, Legalis, pkt 39, 42, 49). Ponadto, iż nie można skutecznie powoływać się na przepisy dyrektywy 93/13/EWG w przypadku braku spójnych poszlak wskazujących na ewentualne istnienie potencjalnie nieuczciwych warunków w umowie o kredyt hipoteczny będącej przedmiotem pozasądowego postępowania egzekucyjnego.

Co się tyczy przedmiotu postępowania, słowacki spór dotyczy nie tylko ochrony praw rzeczowych nabytych w wyniku sprzedaży nieruchomości w drodze licytacji, ale również warunków, na jakich postępowanie egzekucyjne z hipoteki ustanowionej na tej nieruchomości mogło doprowadzić do przeniesienia tych praw na spółkę, której udzielono przybicia.

Co się tyczy specyfiki sporu, w który wpisuje się postępowanie Trybunał wskazał, iż PO i RT skorzystali ze środków prawnych przewidzianych w słowackim prawie w celu sprzeciwienia się tej egzekucji. Ponadto, poinformowali jednocześnie o swoich działaniach osoby zainteresowane tą egzekucją.

Trybunał orzekł, iż art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG w związku z art. 7 i 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2010 r. Nr 83, s. 389; dalej: KPP) należy interpretować w ten sposób, że zakresem ich stosowania jest objęte postępowanie sądowe, w ramach którego:

– po pierwsze, spółka, której udzielono przybicia w odniesieniu do nieruchomości stanowiącej dom rodzinny konsumenta, sprzedanej w ramach pozasądowej egzekucji z hipoteki ustanowionej na tej nieruchomości przez tego konsumenta na rzecz kredytodawcy będącego przedsiębiorcą, wnosi o eksmisję tego konsumenta, a

– po drugie, konsument kwestionuje, w drodze powództwa wzajemnego, zgodność z prawem przeniesienia własności tej nieruchomości na rzecz tej spółki, której udzielono przybicia, przeprowadzonego pomimo postępowania sądowego, które było jeszcze zawisłe w chwili tego przeniesienia, mającego na celu zawieszenie tej egzekucji ze względu na istnienie nieuczciwych warunków w umowie leżącej u podstaw wspomnianej egzekucji, o czym rzeczona spółka została uprzednio poinformowana przez tego konsumenta.

Ma to miejsce, o ile w dniu rozpatrywanej sprzedaży istniały spójne poszlaki co do potencjalnie nieuczciwego charakteru tych warunków, a konsument skorzystał ze środków prawnych, których wszczęcia można było racjonalnie oczekiwać od przeciętnego konsumenta, w celu uzyskania kontroli sądowej owych warunków.

Pozasądowa egzekucja z hipoteki

Trybunał potwierdził, iż art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG wymaga, aby konsument nie został pozbawiony rzeczywistej możliwości uzyskania zawieszenia postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie tytułu egzekucyjnego opartego na warunku umownym, którego ważność jest kwestionowana przed sądem ze względu na jego nieuczciwy charakter, o ile w braku tego zawieszenia orzeczenie w przedmiocie powództwa co do istoty, stwierdzające nieuczciwy charakter tego warunku, zapewni temu konsumentowi jedynie ochronę ex post o charakterze wyłącznie odszkodowawczym, która jest niekompletna i niewystarczająca, a zatem nie stanowi ani odpowiedniego, ani skutecznego środka mającego na celu doprowadzenie do zaprzestania stosowania tego warunku (wyrok TS z 14.3.2013 r., Aziz, C-415/11, Legalis, pkt 60).

Trybunał orzekł, iż art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG w związku z art. 7 i 47 KPP należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które zezwalają na to, by pozasądowa egzekucja z hipoteki ustanowionej przez konsumenta na rzecz kredytodawcy będącego przedsiębiorcą w odniesieniu do nieruchomości stanowiącej dom rodzinny tego konsumenta była kontynuowana, pomimo złożonego przed sądem wniosku o zastosowanie środka tymczasowego mającego na celu zawieszenie tej egzekucji oraz pomimo występowania spójnych poszlak co do ewentualnego istnienia potencjalnie nieuczciwego warunku w umowie leżącej u podstaw tej egzekucji, i które nie przewidują ponadto żadnej możliwości stwierdzenia na drodze sądowej nieważności owej egzekucji ze względu na istnienie nieuczciwych warunków w tej umowie.

Komentarz