Elektroniczny systemu wjazdu i wyjazdu ze strefy Schengen

Nowy etap w zarządzaniu granicami Schengen

System Wjazdu/Wyjazdu (EES, ang. Entry/Exit System) stanowi jeden z najważniejszych projektów cyfrowych Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa granic. Jego wprowadzenie ma na celu usprawnienie odpraw granicznych, ograniczenie zjawiska nieuregulowanej migracji oraz zapewnienie lepszego nadzoru nad wjazdami i wyjazdami obywateli państw trzecich.

Wdrożenie systemu oznacza odejście od praktyki manualnego stemplowania paszportów przy przekraczaniu granicy. Dotychczas to właśnie stemple stanowiły jedyny dowód daty wjazdu i wyjazdu z obszaru Schengen. Od 12.10.2025 r. dane te są rejestrowane w formie elektronicznej, co pozwala organom granicznym na szybkie i precyzyjne ustalenie statusu pobytu danej osoby.

System jest wdrażany stopniowo – początkowo rejestracja danych podróżnych obejmuje około 10% przejść granicznych, a w ciągu sześciu najbliższych miesięcy wszystkie państwa strefy Schengen powinny osiągnąć pełne wdrożenie systemu.

Zakres danych gromadzonych w EES

Nowy system rejestruje dane obywateli państw trzecich podróżujących z wizą krótkoterminową lub zwolnionych z obowiązku wizowego. W szczególności gromadzone są:

Zastąpienie dotychczasowych stempli paszportowych rejestrem elektronicznym umożliwia sprawniejsze kontrole graniczne, a jednocześnie ułatwia wykrywanie przypadków przekroczenia dopuszczalnego okresu pobytu. Z punktu widzenia administracji granicznej EES stanowi narzędzie pozwalające na szybszą identyfikację podróżnych oraz skuteczniejsze monitorowanie przestrzegania przepisów wizowych.

Ochrona danych osobowych i podstawy prawne przetwarzania

Z uwagi na wrażliwy charakter gromadzonych danych, w tym danych biometrycznych, wprowadzono szczegółowe zasady ochrony prywatności osób, których dane są przetwarzane w EES. Przetwarzanie danych odbywa się w ramach dwóch odrębnych reżimów prawnych:

1. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.4.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.Urz. UE L 2016 r. Nr 119, s. 1; dalej: RODO) – stosowane do przetwarzania danych przez organy graniczne i migracyjne, np. podczas rejestracji wjazdu lub wyjazdu.
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 z 27.4.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez adekwatne organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylająca decyzję ramową Rady 2008/977/WSiSW (Dz.Urz. UE L z 2016 r. Nr 119, s. 89) – mające zastosowanie w sytuacjach, gdy dane z systemu EES są wykorzystywane przez organy adekwatne do zapobiegania lub zwalczania przestępczości, w tym terroryzmu.

Prawa osób, których dane dotyczą

Osoby, których dane są przetwarzane w systemie EES, mają zagwarantowane prawo do:

Za realizację tych praw odpowiadają adekwatne organy przetwarzające dane – w Polsce przede wszystkim Straż Graniczna oraz służby migracyjne, a w określonych przypadkach także organy ścigania. Zobowiązane są one do zapewnienia skutecznych procedur umożliwiających wykonywanie powyższych uprawnień.

Ochrona danych w EES nie jest jedynie obowiązkiem administracyjnym, ale również wyrazem realizacji prawa podstawowego do prywatności i ochrony danych osobowych, gwarantowanego w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2010 r. Nr 83, s. 389).

Nadzór nad przetwarzaniem danych w Polsce i w UE

W Polsce nadzór nad przetwarzaniem danych osobowych w systemie EES sprawuje Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Jego kompetencje obejmują monitorowanie zgodności przetwarzania danych z przepisami, rozpatrywanie skarg oraz prowadzenie kontroli w jednostkach odpowiedzialnych za funkcjonowanie systemu.

Na poziomie unijnym EES jest objęty mechanizmem skoordynowanego nadzoru, który umożliwia współpracę krajowych organów ochrony danych z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych (EIOD). Mechanizm ten działa w ramach Komitetu Skoordynowanego Nadzoru, w którym organy nadzorcze wymieniają informacje, udzielają sobie pomocy przy kontrolach oraz wspólnie analizują problemy interpretacyjne i praktyczne. Komitet opracowuje także wspólne rekomendacje i działania zwiększające świadomość w zakresie praw osób, których dane są przetwarzane w systemie.

Podstawa prawna funkcjonowania systemu

Podstawowe regulacje dotyczące EES wynikają z następujących aktów prawnych:

Przepisy te tworzą ramy prawne dla działania systemu na poziomie zarówno krajowym, jak i unijnym, a także określają warunki dostępu do danych przez adekwatne służby.

Zmiany w stosunku do dotychczasowego systemu

Wprowadzenie EES oznacza zasadniczą zmianę w sposobie rejestrowania przekroczeń granic w strefie Schengen. Dotychczas funkcjonariusze Straży Granicznej potwierdzali przekroczenie granicy poprzez przybicie stempla w paszporcie. System ten nie pozwalał jednak na skuteczne monitorowanie długości pobytu cudzoziemców, co utrudniało identyfikację osób przebywających na terytorium Unii po upływie dozwolonego okresu.

EES eliminuje tę lukę, wprowadzając centralny rejestr danych o wjazdach i wyjazdach oraz odmowach wjazdu. Pozwala to organom granicznym szybciej wykrywać przypadki przekroczenia okresu pobytu i przeciwdziałać nielegalnej migracji. Jednocześnie elektroniczny system skraca czas odpraw, co ma znaczenie praktyczne dla osób podróżujących.

W odróżnieniu od dotychczasowego modelu, dane nie są już przechowywane wyłącznie w dokumencie podróży, ale znajdują się w scentralizowanym systemie dostępnym dla adekwatnych organów państw członkowskich. Wraz z tym wprowadzono też silniejsze mechanizmy nadzoru i gwarancje ochrony prywatności, w tym system współpracy między UODO a EIOD.

Znaczenie wdrożenia EES dla praktyki

Uruchomienie EES stanowi jeden z najważniejszych etapów cyfryzacji unijnej polityki granicznej. System umożliwia bardziej efektywne zarządzanie granicami, zwiększa bezpieczeństwo obywateli oraz usprawnia kontrolę nad migracją w ramach strefy Schengen. Dla podróżnych w praktyce oznacza to odejście od stemplowania paszportów na rzecz szybszych i bardziej zautomatyzowanych odpraw.

Dla administracji granicznej i migracyjnej system jest narzędziem służącym nie tylko do ewidencji przekroczeń granic, ale również do analizy trendów migracyjnych i identyfikacji przypadków nieprzestrzegania przepisów wizowych. Dzięki rejestracji danych biometrycznych i elektronicznemu przetwarzaniu informacji możliwe jest także skuteczniejsze zapobieganie fałszowaniu tożsamości oraz nadużyciom w ruchu granicznym.