HR-owe Koło Ratunkowe: Wpływ zmiany wymiaru czasu pracy na zwolnienie z powodu siły wyższej

Zmiana wymiaru czasu pracy pracownika nie wpływa na możliwość korzystania ze zwolnienia z powodu siły wyższej, jeżeli zwolnienie to jest realizowane w pełnych dniach pracy. Jednakże, gdy zwolnienie jest wykorzystywane w godzinach, konieczne jest dokonanie odpowiednich przeliczeń.

Zwolnienia z powodu siły wyższej – główne założenia

Zasadniczo w przypadku zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem – o ile jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika, pracownik ma prawo do dwudniowego zwolnienia od pracy lub 16 godzin rocznie. Za ten czas przysługuje mu prawo do połowy wynagrodzenia. Regulacja ta została wprowadzona nowelizacją z 9 marca 2023 r. Więcej o zmianach wprowadzonych ustawą przeczytasz tutaj >

Wybór sposobu korzystania ze zwolnienia: dni czy godziny?

Wspomniane zwolnienie może być wykorzystane w dniach lub w godzinach, a wybór sposobu korzystania z niego w danym roku kalendarzowym zależy od pracownika. Wybór ten jest wiążący do końca roku, choćby w przypadku zmiany pracodawcy.

Wpływ niepełnego wymiaru czasu pracy na zwolnienie

W przypadku korzystania ze zwolnienia w dniach, zmiana wymiaru czasu pracy nie wpływa na jego wymiar (zwolnienie w dniach udzielane jest na pełne dni pracy, niezależnie od liczby godzin przepracowywanych w danym dniu). Gdy jednak pracownik korzysta ze zwolnienia w godzinach, a nastąpi zmiana wymiaru czasu pracy, konieczne jest przeliczenie godzin zwolnienia (gdy na przykład pracownik zmienił pełen etat na połowę etatu – wówczas musi uwzględnić wykorzystane godziny zwolnienia przy dotychczasowym wymiarze etatu).

Przykład praktyczny: Jak obliczyć wymiar zwolnienia dla pracowników z niepełnym etatem?

Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy w żadnym stopniu nie wpływa na wymiar zwolnienia w dniach – niezależnie od stosowanego rozkładu czasu pracy.

Przykład 1: Pan Adam pracuje na ¼ etatu w nierównomiernych rozkładach dziennych. Na dobę jego praca obejmuje 4-8 godzin, przy istotnie zwiększonej liczbie dni wolnych od pracy. Pan Adam może zawnioskować o zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej np. tego dnia, kiedy w harmonogramie czasu pracy ma zaplanowane 8 godzin pracy – wówczas wykorzysta jeden spośród przysługujących mu dwóch dni zwolnienia, mimo iż z wymiaru czasu pracy do przepracowania w okresie rozliczeniowym w postaci zwolnienia od pracy „zejdzie” mu aż 8 godzin.

Przeliczeniu natomiast ulegnie zwolnienie pana Adama, jeżeli w pierwszym wniosku w ciągu roku poprosił o wymiar godzinowy udzielania mu tego świadczenia. Wymiar tego zwolnienia jest bowiem ustalany proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy danego pracownika (niepełną godzinę zaokrągla się w górę do pełnej). Pan Adam pracując na ¼ etatu będzie mógł skorzystać z 4 godzin zwolnienia od pracy w przypadku zaistnienia siły wyższej, a np. pracując na pół etatu – z 8 godzin. W przypadku osoby zatrudnionej np. na 1/5 etatu wymiar zwolnienia od siły wyższej wyniesie 4 godziny, ponieważ wynik mnożenia [16 h x 1/5] wynoszący 3,2 zaokrąglamy do pełnej godziny, czyli do 4.

Jak postępować w przypadku zmiany wymiaru czasu pracy w trakcie roku?

W przypadku zmiany wymiaru czasu pracy w trakcie roku kalendarzowego przepisy nie mówią wprost o właściwym toku postępowania. Zmiana ta jednak nie może wpływać na zwolnienie udzielane w dniach.

Przykład 2: Pani Anna do końca marca pracowała na pełen etat, ale zaszła w ciążę i poprosiła o możliwość pracy od kwietnia w wymiarze połowy etatu. W marcu skorzystała już z jednego dnia zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej (wnioskowała o świadczenie udzielane w dniach). Czy został jej jeszcze urlop od siły wyższej do wykorzystania? Tak – może jeszcze skorzystać z drugiego dnia tego zwolnienia.

Jak wyglądałaby sytuacja, gdyby pani Anna zawnioskowała o godzinowy wymiar tego zwolnienia? Niezbędne byłoby wówczas odrębne przeliczenie dla okresu, w którym pracowała na pełen etat oraz osobne – gdy podjęła pracę na pół etatu.

Podczas ustalania prawa do godzin zwolnienia po zmianie etatu, trzeba wziąć pod uwagę godziny wykorzystane przed zmianą.

W naszym przykładzie p. Anna do końca marca miałaby do wykorzystania 16 godzin zwolnienia, a od kwietnia tylko 8. jeżeli w marcu wykorzystałaby już np. 10 godzin, to po zmianie etatu nie miałaby już prawa do tego zwolnienia. Z kolei gdyby najpierw pracowała na ½ etatu i wykorzystała pełną pulę 8 godzin zwolnienia, a później weszłaby na cały etat, wówczas od przysługujących jej po zmianie etatu 16 godzin należałoby odjąć wykorzystane 8, zatem do dyspozycji miałaby dalszych 8 godzin zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej.

FAQ, czyli zwolnienie od pracy z tytułu siły wyższej w pytaniach i odpowiedziach

1. Czy zmiana wymiaru czasu pracy wpływa na wymiar zwolnienia z powodu siły wyższej?
   Nie, jeżeli zwolnienie jest udzielane w pełnych dniach pracy.
2. Ile dni zwolnienia przysługuje pracownikowi z powodu siły wyższej?
   Pracownikowi przysługuje dwa dni zwolnienia od pracy lub 16 godzin rocznie.
3. Czy zmiana pracodawcy wpływa na wybór sposobu korzystania ze zwolnienia?
   Nie, wybór sposobu korzystania jest wiążący do końca roku, choćby jeżeli pracownik zmieni pracodawcę.
4. Jak obliczyć godziny zwolnienia dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy?
   Godziny są obliczane proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika.
5. Czy po zmianie wymiaru czasu pracy pracownik może ponownie skorzystać ze zwolnienia?
   Tak, ale trzeba uwzględnić godziny wykorzystane przed zmianą.