Jak Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji marnowała publiczne pieniądze

5 godzin temu

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła funkcjonowanie Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Nieprawidłowości stwierdzono w każdym z trzech obszarów objętych kontrolą, w tym najpoważniejsze w zakresie gospodarowania finansami publicznymi. Dotyczyły między innymi nierzetelnie ustalonego przez Agencję odpisu, który został przekazany przez NFZ w kwocie 82 mln zł, nienależnie przyznanych dodatków do wynagrodzeń, braku regulacji wewnętrznych dotyczących tworzenia i dysponowania funduszem nagród, na który w latach 2021-2024 (do 30 czerwca) wydano łącznie prawie 19 mln zł, oraz niegospodarności w wynajmowaniu lokali i miejsc parkingowych. Skala i liczba tych nieprawidłowości świadczą o niewystarczającym nadzorze i kontroli w zakresie gospodarowania finansami publicznymi.

Agencja Oceny Technologii Medycznych została utworzona w 2005 r. przez Ministra Zdrowia. Ma osobowość prawną i pełni funkcję opiniodawczo-doradczą w zakresie ochrony zdrowia. Po nowelizacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w 2015 roku Agencja otrzymała kolejne zadania dotyczące taryfikacji świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz przygotowywania propozycji zaleceń dotyczących standardu rachunku kosztów u świadczeniodawców. Od tego czasu nosi nazwę Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.

Celem kontroli było ustalenie czy Agencja prawidłowo i efektywnie realizowała zadania ustawowe a decyzja o jej podjęciu wynikała głównie z ustaleń wcześniejszych kontroli NIK i doniesień medialnych, które ukazały się w przestrzeni publicznej, dotyczących funkcjonowania agencji rządowych. W wyniku ustaleń stwierdzono nieprawidłowości w każdym z trzech obszarów objętych kontrolą, tj. zapewnienie warunków organizacyjnych umożliwiających prawidłową realizację zadań ustawowych; zakres i efekty prowadzonej działalności ustawowej oraz prowadzenie gospodarki finansowej, w tym wykorzystanie środków publicznych. Zdecydowana większość nieprawidłowości (73,3%) miała miejsce w ostatnim z obszarów.

Na szczególną uwagę zasługuje nieobsadzenie przez ponad dwa lata stanowiska głównego księgowego, co ograniczyło w znacznym stopniu skuteczność nadzoru nad planowaniem i wydatkowaniem środków publicznych, w tym pochodzących ze źródła finansowania działalności Agencji, czyli odpisu z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne, przekazywanego przez NFZ.

Nierzetelny odpis z tytułu składek

Podstawą gospodarki finansowej Agencji był roczny plan finansowy obejmujący przychody i koszty wymienione ustawie o świadczeniach. W latach 2021-2022 głównym źródłem przychodów były wpływy z opłat za przygotowanie analiz weryfikacyjnych, zaś w latach 2023-2024 odpis z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne przekazywany przez NFZ. Były Prezes Agencji ustalił odpis dla Agencji na rok 2024 w kwocie 82 mln zł bez uwzględnienia kosztów w ubiegłych latach i sytuacji finansowej AOTMiT, w szczególności wysokości funduszu zapasowego, który w czasie ustalania odpisu wynosił ponad 32 mln zł oraz kwoty wolnych środków - 70 mln zł. Natomiast na koniec 2023 roku Agencja wykazała zysk w kwocie 50,4 mln zł. W związku z tak dużą pulą niewykorzystanych środków ubieganie się o odpis było działaniem nierzetelnym. W ocenie NIK, odpis na rok 2024 był bezzasadny, a niewydatkowane kwoty zwiększyły wolne środki na koncie Agencji do 124 mln zł. Agencja miała zatem fundusze na finansowanie działalności w kolejnym roku, dlatego Minister Zdrowia podjął decyzję o nieprzyznawaniu jej odpisu na rok 2025.

W Agencji nie sporządzono dokumentacji dotyczącej metodyki ustalenia wysokości odpisu, co również było postępowaniem nierzetelnym. Według Prezesa za planowanie wysokości odpisu na 2024 r. odpowiadał pracownik pełniący obowiązki głównego księgowego, odpowiedzialny za przygotowanie planów finansowych, który był na zwolnieniu chorobowym, a dane przez niego przygotowywane nie były dostępne. W ocenie NIK, zasada jawności finansów publicznych wymaga dokumentowania działań i realizowanych zdarzeń w formie pisemnej. W 2024 r. Prezes Agencji nie wystąpił do Ministra Zdrowia o zgodę na zmianę planu finansowego, mimo iż wykonanie kosztów w pozycji ,,Usługi obce” wynosiło jedynie 36,1% planu (tj. 10,3 mln zł z 28,6 mln zł) a w pozycji ,,Materiały i energia” - 18,8% (0,6 mln zł z 3,5 mln zł). Tak znaczna kwota zaplanowanych, ale niewydatkowanych środków może świadczyć o niewłaściwej prognozie planu i o braku bieżących decyzji zarządczych, co było działaniem nierzetelnym.

Chaos kadrowy – nadmiar stanowisk kierowniczych

Na koniec 2024 r. w Agencji zatrudniono ogółem 255 osób. Według regulaminu organizacyjnego przewidziano 55 stanowisk kierowniczych nie licząc Prezesa i jego zastępcy. Było to ośmiu dyrektorów i ośmiu ich zastępców, czterech zastępców dyrektora do spraw zespołu zamiejscowego, a także 35 kierowników działów. Faktycznie zatrudniono ogółem 37 osób na stanowiskach kierowniczych. NIK zwróciła uwagę na funkcjonowanie struktury organizacyjnej nieadekwatnej do zadań ustawowych Agencji oraz na ryzyko nadmiernego stanu zatrudnienia na stanowiskach kierowniczych, w tym w zespołach zamiejscowych tej jednostki. Na przykład w Biurze Kadr, w strukturze którego zatrudniono ogółem 7 pracowników, przewidziano trzy osoby na stanowiskach kierowniczych (dyrektora i kierowników dwóch działów), z kolei w Biurze Księgowości na 7 zatrudnionych tam łącznie osób przewidziano pięć stanowisk o charakterze kierowniczym (dyrektor, główny księgowy i kierownicy trzech działów).

Agencja nie sporządzała rocznego planu zatrudnienia, nie znała więc potrzeb kadrowych dla każdej komórki organizacyjnej i samodzielnych stanowisk pracy. Planowane zatrudnienie, ujęte w projektach rocznych planów finansowych przekazywanych do Ministra Zdrowia wynosiło: 260 etatów w 2021 r., 265 w 2022 r., 260 w 2023 r. i 270 w roku 2024. Prezes Agencji nie przedstawił dokumentów potwierdzających metodykę wyliczenia danych i wyjaśnił, iż ustalenia dotyczące etatów na kolejny rok dokonywane były w trybie roboczym i nie zidentyfikowano dokumentów źródłowych wskazujących na szczegółowe plany zatrudnienia.

Nienależne nagrody i dodatki

Kontrola NIK wykazała, iż w Agencji nie wdrożono zasad wewnętrznych dotyczących tworzenia i dysponowania funduszem nagród, pomimo iż stanowił on choćby 21,2% wynagrodzeń osobowych ogółem w roku (2022 r.) bez względu na wynik finansowy Agencji. W latach 2021-2024 (do 30 czerwca) na nagrody miesięczne wydatkowano ogółem 18,9 mln zł. Przeciętna, miesięczna wysokość nagrody w przeliczeniu na pracownika, w wymienionych latach wyniosła odpowiednio: 1,8 tys. zł;1,6 tys. zł; 2,2 tys. zł; i 1,6 tys. zł. W przeliczeniu rocznym nagrody w najwyższej kwocie ogółem otrzymali niektórzy dyrektorzy biur i wydziałów: w 2021 r. od 71,6 tys. zł do 78,4 tys. zł; w 2022 r. od 82,2 tys. zł do 87,5 tys. zł; w 2023 r. od 75,1 tys. zł do 83,9 tys. zł a w roku 2024 do 30 czerwca od 29,7 do 30 tys. zł. Łączna kwota wypłaconych w 2024 roku w Agencji nagród wyniosła 8,5 mln zł. Było to o ponad 5,3 mln zł więcej niż w Ministerstwie Zdrowia – przy czym według stanu na koniec 2024 roku w AOTMiT zatrudniono 255 osób, natomiast w Ministerstwie Zdrowia w tym samym roku 831 osób.

W latach 2023-2024 dyrektor Biura Kadr otrzymywał dodatek specjalny z tytułu reprezentowania Agencji w kontaktach z przedstawicielami organizacji związkowych, pomimo iż w tych latach nie działały żadne związki zawodowe w AOTMiT. Było to działanie niecelowe i niegospodarne. Z tytułu dodatku specjalnego dla dyrektora Biura Kadr w latach 2023-2024 Agencja wydatkowała łącznie 52,5 tys. zł.

Jeszcze więcej nieprawidłowości dotyczyło zasad przyznawania nagród miesięcznych i dodatków specjalnych dla pracowników. Okazało się, iż aby otrzymać comiesięczną nagrodę wystarczyło należycie wypełniać obowiązki służbowe i… przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W latach 2021-2024 (do 30 czerwca) na nagrody miesięczne wydatkowano ogółem prawie 19 mln zł. Z kolei dodatki specjalne były wypłacane w oparciu o regulamin wynagradzania, zgodnie z którym pracodawca może przyznać taki dodatek z tytułu czasowego zwiększenia zakresu obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań albo ze względu na charakter pracy lub warunki jej wykonywania.

Pracami Zespołu Zamiejscowego do spraw Analitycznych i Metodyki Oceny Świadczeń w Krakowie kierował konsultant pełniący obowiązki zastępcy dyrektora, co samo w sobie już było niezgodne z regulaminem organizacyjnym. Co więcej, osobie tej wypłacano dodatek kierowniczy z naruszeniem regulaminu wynagradzania, a po jego odebraniu - ponownie naruszając postanowienia tego regulaminu - przyznano z kolei dodatek funkcyjny. W ten sposób bezzasadnie wypłacono łącznie prawie 67 tys. zł.

Nieuzasadnione wydatki na lokale i parkingi

Jako niecelowe i niegospodarne działanie uznano wydatkowanie przez Agencję w latach 2023-2024 kwoty 81,6 tys. zł na usługi najmu mieszkania w Warszawie i jego sprzątania. Z lokalu nie korzystali pracownicy zamiejscowych oddziałów Agencji delegowani służbowo do Warszawy, choć taki właśnie miał być cel jego wynajęcia, uzasadniany rosnącymi kosztami pobytu w hotelach. Co więcej w Agencji nie prowadzono ewidencji wydawania i zdawania kluczy, a także rejestru osób korzystających z tego mieszkania. Uniemożliwiło to potwierdzenie, iż lokal faktycznie był niezbędny do realizacji zadań ustawowych jednostki.

Nierzetelne było także zawarcie przez Agencję dwóch lokali biurowych dla zespołów zamiejscowych w Krakowie, które miały roczny termin wypowiedzenia ze skutkiem na koniec roku kalendarzowego jedynie w przypadku likwidacji zespołu zamiejscowego w Krakowie. Dodatkowo w drugiej z umów zamieszczono klauzulę, iż rozwiązanie umowy z przyczyn nieleżących po stronie wynajmującego nie może nastąpić wcześniej niż rozwiązanie pierwszej umowy (wcześniejszej). Oznaczało to, iż okres wypowiedzenia może wynosić od 366 do aż 729 dni, w zależności od terminu jego złożenia przez Agencję. Dodatkowo, uzależnienie rozwiązania jednej umowy od wcześniejszego rozwiązania drugiej oznaczało, w przypadku zmniejszenia potrzeb lokalowych, konieczność dalszego ponoszenia pełnych kosztów najmu wynikających z obu umów. W jednym z tych lokali Agencja zapłaciła ponad 37 tys. zł za remont najmowanej łazienki, co NIK zakwalifikowała jako działanie niegospodarne.

Ponadto w latach 2021-2024 niecelowo i niegospodarnie wydatkowano ogółem kwotę ponad 1 mln zł z tytułu najmu miejsc parkingowych dla pracowników wykonujących obowiązki służbowe w siedzibie Agencji w Warszawie oraz zespołów zamiejscowych w Krakowie i we Wrocławiu. Najem miejsc postojowych, które w większości przypisano kadrze kierowniczej i innym pracownikom Agencji w celu parkowania prywatnych pojazdów, powinien zostać poprzedzony analizą zasadności takiego najmu, która nie została przeprowadzona, co było działaniem nierzetelnym.

Stwierdzono także przypadki w 2024 r. nieuzasadnionego przejazdu taksówkami przez niektórych pracowników do i z miejsca zamieszkania, a także przelot w 2023 r., w ramach podróży służbowych dwóch pracowników z Warszawy do Szczecina i z powrotem, w celu dokonania spisu z natury majątku, pomimo iż w 2023 r. i w roku następnym nie została ogłoszona i przeprowadzona inwentaryzacja majątku Agencji.

Negatywną ocenę funkcjonowania AOTMiT potwierdza także kolejny fakt: otóż nierzetelnie sporządzano oświadczenia o stanie kontroli zarządczej w latach 2021-2023, w których kierujący Agencją informowali o adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli i w związku z tym nie planowali żadnych działań w celu poprawy jej funkcjonowania.

Wnioski

W związku ze stwierdzonymi licznymi nieprawidłowościami kontrolerzy NIK sformułowali łącznie do Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji 14 wniosków pokontrolnych, z których sześć zostało zrealizowanych, siedem jest w trakcie realizacji a jeden nie został zrealizowany. Najważniejsze z nich dotyczyły:

ustalania wysokości odpisu dla Agencji, z uwzględnieniem jej rzeczywistej sytuacji finansowej oraz przesłanek wymienionych w ustawie o świadczeniach;
dokonania analizy zasadności odpłatnego najmu miejsc parkingowych w celu ograniczenia kosztów do niezbędnych dla zapewnienia realizacji zadań ustawowych;
ponoszenia tylko niezbędnych i zgodnych z prawem kosztów dotyczących działalności Rady Przejrzystości i Rady do spraw Taryfikacji;
wprowadzanie do zawieranych umów postanowień mających na celu zabezpieczenie interesów Agencji w odniesieniu do ich okresu wypowiedzenia;
niezwłocznego podjęcia decyzji o niewypłacaniu dodatku specjalnego dyrektorowi Biura Kadr z tytułu reprezentowania Agencji w kontaktach z organizacją związkową oraz zweryfikowanie wszystkich w tej chwili przyznanych dodatków specjalnych i kierowniczych pod kątem celowości dalszej ich wypłaty.

Do Ministra Zdrowia skierowano dwa wnioski o:

przeprowadzanie rzetelnej analizy przed wydaniem opinii dotyczącej wysokości ustalonego odpisu dla AOTMiT;
wzmocnienie nadzoru nad działalnością AOTMiT w zakresie opracowywania i realizacji planu finansowego tej jednostki, w szczególności ponoszenia przez nią kosztów – pod względem legalności, celowości i gospodarności.

-->

Idź do oryginalnego materiału