Jak sprzedać aptekę? – część druga artykułu

[artykuł uwzględniający zmiany jakie nastąpiły w praktycznym stosowaniu prawa po wyrokach NSA z 2022r., link do części pierwszej artykułu tutaj]

W jaki sposób można dokonać sprzedaży apteki? Kto może nabyć aptekę? Jak możemy Państwu pomóc?
Odpowiedź na te i inne pytania znajdziecie Państwo w poniższym artykule.

W życiu wielu przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą przychodzą momenty, w których – z rozmaitych przyczyn – podejmują oni decyzję o sprzedaży całości lub części prowadzonego przedsięwzięcia biznesowego. Nie inaczej jest w przypadku przedsiębiorców prowadzących apteki ogólnodostępne na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne . To właśnie właścicielom aptek, nasza Kancelaria Prawa Farmaceutycznego od wielu lat świadczy kompleksową pomoc prawną.

Prowadzimy co roku wiele (zazwyczaj udanych) projektów dotyczących wsparcia naszych klientów w zakupie lub sprzedaży aptek. Nasze usługi w tym zakresie składają się z profesjonalnego doradztwa prawnego, czyli opracowujemy dokumenty i umowy, a także gwarantujemy możliwie najwyższy stopień bezpieczeństwa transakcji. Ponadto, oferujemy wsparcie biznesowe i transakcyjne, wspierając klientów naszymi kontaktami i możliwościami w poszukiwaniu najkorzystniejszych ofert, reprezentując ich w negocjacjach, a także przygotowując przedsiębiorstwa do zbycia lub weryfikując je przed zakupem – gdy działamy na rzecz nabywców. Oczywiście na życzenie dostarczamy także opinie z zakresu prawa podatkowego.

Wstęp

Sprzedaż oraz zakup apteki ma charakter złożony, albowiem łączy w sobie zarówno zagadnienia związane sensu stricto z prawem prywatnym czyli samym procesem sprzedaży, jak i też zagadnienia związane z prawem publicznym, regulującym kwestie związane z uzyskiwaniem stosownych zezwoleń na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, a także kilkunastoma innymi aktami prawnymi. Należy bowiem pamiętać, iż działalność polegająca na prowadzeniu apteki jest działalnością ściśle regulowaną, co oznacza, iż jej wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków, określonych między innymi przepisami Prawa Farmaceutycznego. Jednocześnie przepisy te w ostatnich latach przechodziły wielokrotnie, kolejne rewolucje. W przedmiocie sprzedaży aptek kluczowym wydarzeniem było wejście w życie nowelizacji Prawa Farmaceutycznego z dnia 7 kwietnia 2017 r. znanej szerzej jako „Apteka dla Aptekarza”.

Mając na uwadze powyższe w celu prawidłowego omówienia tytułowego zagadnienia poniżej odnosimy się kolejno do:
I. Dopuszczalnych form prowadzenia działalności aptecznej,
II. Sposobów zbycia apteki w zależności od formy prowadzonej działalności
III. Podmiotów, które uprawnione są do nabycia apteki.

W niniejszym artykule nie omówiono natomiast szczegółowo procedury związanej ze zmianą zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, albowiem kwestię tę omówiliśmy szczegółowo już w poprzednich tekstach dotyczących sprzedaży aptek. Jednocześnie w zaprezentowanych poniżej dalszych rozważaniach uwzględniono zarówno stan prawny obowiązujący do dnia 25 czerwca 2017 r. (wejście w życie „Apteki dla Aptekarza”), jak i stan prawny obowiązujący po tym dniu (artykuł przygotowano wg stanu prawnego na sierpień 2022r.)

I. Dopuszczalne formy prowadzenia działalności aptecznej

Jak wspomniano we wstępie działalność polegająca na prowadzeniu apteki ogólnodostępnej jest działalnością ściśle regulowaną, co przejawia się m.in. w tym, iż apteki te nie mogą być prowadzone w dowolnie wybranej przez przedsiębiorcę formie prawnej działalności gospodarczej, ale muszą spełniać wymogi narzucone w tym zakresie przez ustawodawcę. Zgodnie z art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego:

„4. Prawo do uzyskania zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej posiadają:
1) farmaceuta posiadający prawo wykonywania zawodu, prowadzący jednoosobową działalność́ gospodarczą;
2) spółka jawna lub spółka partnerska, której przedmiotem działalności jest wyłącznie prowadzenie aptek i w której wspólnikami (partnerami) są̨ wyłącznie farmaceuci posiadający prawo wykonywania zawodu, o którym mowa w pkt 1.”

Z powyższego wynika, iż w obecnym stanie prawnym niemożliwe jest rozpoczęcie prowadzenia apteki ogólnodostępnej w formie innej aniżeli opisane w przywołanej regulacji, tj. w formie jednoosobowej działalności gospodarczej albo w formie spółki jawnej lub partnerskiej farmaceutów.

Poprzedni stan prawny

Należy jednak mieć na uwadze, iż powyższe nie odnosi się do przedsiębiorców, którzy zezwolenie na prowadzenie apteki ogólnodostępnej uzyskali przed wejściem w życie regulacji Apteki dla Aptekarza. W stanie prawnym obowiązującym do dnia 25 czerwca 2017 r. ustawodawca znacznie szerzej ustalał katalog form prawnych dopuszczonych do prowadzenia działalności aptecznej. Zgodnie z treścią art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego obowiązującego do dnia wejścia w życie nowelizacji:

„4. Prawo do uzyskania zezwolenia na prowadzenie apteki posiada osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego.”

Tym samym należy podkreślić, iż w obrocie prawnym można spotkać apteki ogólnodostępne prowadzone zarówno w formie przewidzianej przepisami obowiązującymi w tej chwili (tj. jednoosobowe działalności gospodarcze oraz spółki jawne lub partnerskie), ale także w formie obowiązującej do dnia wejścia w życie „Apteki dla Aptekarza” (tj. np. w formie spółek komandytowych oraz spółek z ograniczoną odpowiedzialnością). To w jakiej formie prawnej prowadzona jest działalność jednocześnie nie pozostaje bez wpływu zarówno na cywilnoprawne, jak i administracyjnoprawne aspekty związane ze sprzedażą apteki, o czym szerzej w dalszej części niniejszego artykułu.

II. Forma prowadzonej działalności aptecznej, a sposób zbycia apteki

Jak już wyżej wskazano forma prowadzonej działalności gospodarczej nie pozostaje bez wpływu na dostępne dla przedsiębiorcy zamierzającego zbyć aptekę ogólnodostępną rozwiązania prawne. Inny będzie bowiem wachlarz owych rozwiązań dla przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą, inny zaś dla przedsiębiorcy będącego spółką prawa handlowego, a co za tym idzie poniżej omówiono przedmiotowe zagadnienie osobno dla każdej z ww. form działalności gospodarczej.

Jednoosobowa działalność gospodarcza

Jeżeli apteka ogólnodostępna prowadzona jest w formie jednoosobowej działalności gospodarczej – co może mieć miejsce zarówno w przypadku przedsiębiorców, którzy zezwolenie uzyskali pod rządami starego prawa, jak i w przypadku przedsiębiorców, którzy zezwolenie to uzyskali po wejściu w życie „Apteki dla Aptekarza” – przedsiębiorca dysponuje w zasadzie jedynym dostępnym rozwiązaniem, które polega na sprzedaży całego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Zgodnie z treścią art. 55¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny: „Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. (…)”. W dalszej części przywołanej regulacji ustawodawca w formie katalogu otwartego (numerus apertus) wskazał co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, w tym m.in. oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo, własność nieruchomości, ruchomości oraz innych praw rzeczowych, ale także – co szczególnie istotne z perspektywy analizowanego zagadnienia – koncesje, licencje i zezwolenia. Należy jednak przy tym zaznaczyć, iż w przypadku zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej jego przeniesienie na nabywcę nie następuje automatycznie, ale wymaga wszczęcia procedury administracyjnej przed Wojewódzkim Inspektorem Farmaceutycznym, o czym pisaliśmy w poprzednim artykule (https://klodzinskikancelaria.pl/sprzedaz-apteki-jak-przebiega/).

Jednocześnie tak rozumiane przedsiębiorstwo, tj. pewna całość gospodarcza, może stanowić przedmiot obrotu cywilnoprawnego, czyli podlegać zbyciu w drodze czynności prawnych. Stosownie bowiem do treści art. 55² k.c. „Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba iż co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.”. Dla zawarcia umowy zbycia przedsiębiorstwa ustawodawca przewidział przy tym szczególną formę czynności prawnej w postaci formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 75¹ k.c.), co jednak może nie wystarczyć w sytuacji, gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość (art. 158 k.c.).

Nadto w sposób specyficzny została uregulowana kwestia odpowiedzialności zarówno zbywcy, jak i nabywcy przedsiębiorstwa. Zgodnie bowiem z art. 55⁴ k.c.: „Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane
z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba iż w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności.”. Odpowiedzialność solidarna polega z kolei na tym, iż wierzyciel, którego wierzytelność związana jest z prowadzonym przez zbywcę przedsiębiorstwem będzie mógł dochodzić całości swojej wierzytelności zarówno od zbywcy przedsiębiorstwa, jak i od jego nabywcy (art. 366 § 1 k.c.).

Z powyższego wynika, iż niezwykle ważnym jest – przede wszystkim z perspektywy nabywcy apteki – przeprowadzenie rzetelnego i niezwykle dokładnego badania due dilligence nabywanego przedsiębiorstwa przed dokonaniem transakcji, co pozwoli uniknąć w przyszłości ponoszenia odpowiedzialności za cudze zobowiązania. Kancelaria Kłodziński zapewnia pełne wsparcie osobom zainteresowanym zakupem apteki w przeprowadzaniu kompleksowego audytu nabywanego przedsiębiorstwa także pod tym kątem.

Spółka jawna, spółka partnerska oraz spółka komandytowa

Jak już wyżej wspominano działalność apteczna mogła być wykonywana w formie spółki jawnej lub spółki partnerskiej jeszcze przed wejściem w życie Apteki dla Aptekarza, natomiast aktualnie stanowi jedyną – obok jednoosobowej działalności gospodarczej – dopuszczalną formę prowadzenia tej działalności. Nadto w obrocie często spotykane są także apteki prowadzone w formie spółek komandytowych, które zezwolenia uzyskały pod rządami starego prawa.

Zarówno spółka jawna, jak i spółka partnerska oraz komandytowa należą do kategorii tzw. osobowych spółek prawa handlowego. W przeciwieństwie do spółek kapitałowych (jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna) spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, tworząc kategorię tzw. ułomnych osób prawnych, czyli jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym ustawodawca przyznał zdolność prawną (art. 33¹ k.c.). Z powyższego wynika, iż spółka jawna może być podmiotem praw i obowiązków, może posiadać majątek odrębny od majątku wspólników, może pozywać oraz być pozywaną, a także może we własnym imieniu prowadzić przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Skoro zatem zarówno spółka jawna, jak i spółka partnerska oraz spółka komandytowa mogą prowadzić we własnym imieniu przedsiębiorstwo pod własną firmą należy zauważyć, iż wszystkie te spółki dysponują możliwością zawarcia umowy zbycia całości lub części prowadzonego przedsiębiorstwa – w sposób opisany powyżej przy okazji omawiania jednoosobowej działalności gospodarczej. W takiej jednak sytuacji należy mieć na uwadze, iż zbycie choćby całości przedsiębiorstwa nie pociągnie za sobą automatycznie rozwiązania spółki, a tym samym – o ile wspólnicy nie zamierzają w dalszym ciągu prowadzić działalności gospodarczej – nie zawsze będzie to sposób preferowany tak ze względu na interes zbywcy, jak i nabywcy apteki. Z drugiej wszakże strony nie jest wykluczone, iż spółka prowadzić będzie kilka aptek ogólnodostępnych, zaś zbyciu będzie podlegała tylko ich część (względnie jedna apteka). Wówczas jedynym rozwiązaniem pozostanie zbycie tzw. zorganizowanej części przedsiębiorstwa obejmującej te kilka (względnie jedną) aptek oraz kontynuowanie działalności gospodarczej w zakresie pozostałych aptek przez spółkę.

Drugim proponowanym rozwiązaniem – zalecanym w sytuacji, gdy wspólnicy podjęli decyzję o całkowitym zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej – jest zbycie całości praw i obowiązków wspólników spółki na rzecz osób trzecich, które chcą „przejąć” prowadzenie apteki.

Trzeba bowiem pamiętać, iż w przypadku osobowych spółek prawa handlowego nie możemy mówić sensu stricto o udziałach w kapitale spółki (jak ma to miejsce w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) ale o pewnej wiązce uprawnień oraz obowiązków o charakterze majątkowym oraz korporacyjnym wynikającej z faktu uczestnictwa w spółce. Zbycie owej wiązki uprawnień prowadzi w konsekwencji do zmiany składu osobowego w spółce, która jednak w dalszym ciągu nieprzerwanie prowadzi działalność gospodarczą.

Należy przy tym pamiętać, iż zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej obwarowane jest pewnymi ograniczeniami. Zgodnie bowiem z treścią art. 10 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych: „Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi.”. Nadto stosownie do § 2: „Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba iż umowa spółki stanowi inaczej.”. Tym samym przed podjęciem decyzji o zbyciu ogółu praw i obowiązków w spółce konieczne jest dokładne przeanalizowanie umowy spółki pod kątem istniejących w niej ograniczeń i ewentualne doprowadzenie do zmiany blokujących transakcję postanowień.

Nadto trzeba mieć na uwadze rodzaj odpowiedzialności nabywcy ww. praw w spółce osobowej, uregulowaną przez ustawodawcę w art. 10 § 3 k.s.h., zgodnie z którym: „W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki”. Jednocześnie w regulacji tej ustawodawca nie uzależnił solidarnej odpowiedzialności od dochowania aktów należytej staranności, jak miało to miejsce na tle omówionego wyżej 55⁴ k.c., dlatego tym bardziej doniosłe w przypadku decyzji o nabyciu praw i obowiązków w spółce pozostaje dokładne zbadanie stanu prawnego oraz majątkowego spółki przed podjęciem decyzji o nabyciu praw i obowiązków od dotychczasowych wspólników.

Podsumowując powyższe – o ile działalność apteczna prowadzona jest w formie spółki jawnej, partnerskiej lub spółki komandytowej wspólnicy chcący zbyć aptekę mają dwie możliwości: 1) sprzedaż całości lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa osobie trzeciej – zalecane w sytuacji, gdy zbyciu ma podlegać tylko część przedsięwzięcia biznesowego, 2) sprzedaż ogółu praw i obowiązków wspólników spółki na rzecz osób trzecich – zalecane w sytuacji, gdy wspólnicy chcieliby definitywnie zakończyć prowadzenie działalności.

Wybór jednego z powyższych rozwiązań musi zostać jednak poprzedzony szczegółową analizą sytuacji prawnej i faktycznej wspólników oraz samej spółki. W ramach naszej Kancelarii zajmujemy się przygotowaniem całościowej strategii działania skrojonej indywidualnie pod Państwa potrzeby.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Wreszcie kilka słów należy poświęcić spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jako kolejnemu rodzajowi spółki powszechnie występującej w obrocie prawnym i niewątpliwie najbardziej popularnej (obok jednoosobowych działalności gospodarczych) formie prawnej prowadzenia działalności. Jednocześnie jak już wyżej wspomniano w w tej chwili obowiązującym stanie prawnym niemożliwym byłoby założenie apteki w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z uwagi na ograniczenia wynikające z art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego. Tak więc poniższe uwagi, siłą faktu odnosić się będą do spółek, które zezwolenie na prowadzenie apteki uzyskały przed wejściem w życie Apteki dla Aptekarza:

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest kapitałową spółką prawa handlowego, która posiada osobowość prawną od momentu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Nadto spółka ta – w odróżnieniu od opisywanych wyżej spółek osobowych – może zostać utworzona oraz być prowadzona przez zaledwie jedną osobę. Jednocześnie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może zostać utworzona w każdym prawnie dopuszczalnym celu, a zatem nie musi to być koniecznie spółka utworzona do prowadzenia działalności gospodarczej (ar.t 151 ust. 1 k.s.h.).

W interesującym nas przypadku niewątpliwie jednak spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wykonujące działalność apteczną prowadzą działalność gospodarczą, a co za tym idzie prowadzą we własnym imieniu i pod własną firmą przedsiębiorstwa. Tym samym wszelkie poczynione wyżej uwagi dotyczące sprzedaży całości lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa pozostają aktualne również w przypadku tej formy prowadzonej działalności.

Drugą z dostępnych możliwości – podobnie jak w przypadku spółek osobowych – jest doprowadzenie do zmiany składu osobowego wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, co odbywa się poprzez sprzedaż udziałów przysługujących im w kapitale zakładowym spółki. Do skutecznego zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością konieczne jest przede wszystkim zawarcie umowy pomiędzy zbywcą oraz nabywcą. Jednocześnie dla umowy tej – zgodnie z art. 180 k.s.h. – ustawodawca przewidział szczególną formę w postaci formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Nadto należy pamiętać, iż zgodnie z art. 182 § 1 k.s.h.: „Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć.”. Tym samym przed zawarciem planowanej transakcji znów konieczne jest dokładne przeanalizowanie postanowień umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w celu identyfikacji ewentualnych ograniczeń w zbywalności udziałów. Wreszcie nie mniej istotna pozostaje kwestia zgłoszenia odpowiednich zmian do sądu rejestrowego prowadzącego akta rejestrowe spółki (formularz KRS ZE lub KRS-ZEL3 w przypadku spółek S24), do którego należy dołączyć szereg wymaganych dokumentów.

Reasumując wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mają dwie drogi zmierzające do zbycia prowadzonej przez spółkę apteki ogólnodostępnej: 1) sprzedaż całości lub części prowadzonego przez spółkę przedsiębiorstwa – co wszakże nie prowadzi automatycznie do zakończenia działalności spółki, 2) sprzedaż udziałów w kapitale zakładowym spółki – co prowadzi do zmiany składu osobowego spółki, która kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej ale już z nowym substratem osobowym.

III. Podmioty mogące nabyć aptekę

Opisane wyżej sposoby na zbycie apteki ogólnodostępnej koncentrowały się przede wszystkim na cywilnoprawnych aspektach związanych ze zbyciem przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, a także zbyciem ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej lub udziałów w spółce kapitałowej. Z perspektywy cywilnoprawnej odpowiedź na pytanie kto może nabyć aptekę mogłaby brzmieć – każdy, kto dysponuje zdolnością do czynności prawnych. Powyższe nie uwzględniałoby jednak perspektywy publicznoprawnej, tj. faktu, iż działalność apteczna jest działalnością regulowaną, a co za tym idzie pewne ograniczenia w tym zakresie wynikają z przepisów Prawa farmaceutycznego.

Nie ulega wątpliwości, iż podmiot nabywający aptekę (pod tym pojęciem rozumiemy zarówno nabycie przedsiębiorstwa, jak i nabycie praw i obowiązków w spółce) musi doprowadzić do zmiany zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej. Jednocześnie zgodnie z art. 104a Prawa farmaceutycznego organ wydający zezwolenie, tj. Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny, przenosi zezwolenie na nabywcę apteki, o ile nabywca ten spełnia wymagania opisane w art. 99 ust. 3, 3a, 4-4b i art. 101 pkt 2-5 Prawa farmaceutycznego, tj. takie same wymagania, jakie stawia się przed osobami, które chcą rozpocząć prowadzenie działalności aptecznej.

Na naszej stronie szczegółowo pisaliśmy już o wymaganiach, jakie ustawodawca stawia przed osobami chcącymi rozpocząć prowadzenie działalności aptecznej w obowiązującym stanie prawnym, tj. po wejściu w życie „Apteki dla Aptekarza” (zobacz: https://klodzinskikancelaria.pl/sprzedaz-apteki-jak-przebiega/), dlatego w tym miejscu wypada jedynie przypomnieć, iż osoby te muszą m.in. odznaczać się statusem farmaceutów posiadających prawo do wykonywania zawodu i to niezależnie od tego, czy działalność tę chcą rozpocząć w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, czy też w formie spółki jawnej lub partnerskiej (art. 94 ust. 4 Prawa farmaceutycznego).

Z powyższego mogłoby zatem wynikać, iż jedynymi podmiotami, na rzecz których można dokonać sprzedaży apteki w jednym z opisanych wyżej trybów – pomijając w tym miejscu inne ograniczenia wynikające z Prawa farmaceutycznego – są albo osoby fizyczne posiadające status farmaceuty z prawem do wykonywania zawodu, albo spółki jawne lub partnerskie, w których jedynymi wspólnikami są wyłącznie osoby posiadające taki status, a to ze względu na w tej chwili obowiązujący art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego. Czy jednak od powyższej zasady można znaleźć jakieś wyjątki?

Ważne wyroki NSA w przedmiocie sprzedaży aptek

W dniu 24 lutego 2022 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok w sprawie o sygn. akt II GSK 477/20, w którym orzekł, iż do placówek funkcjonujących przed wejściem w życie Apteki dla Aptekarza nie stosuje się nowych wymagań przeniesienia zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej.

Powyższe orzeczenie zapadło na kanwie stanu faktycznego, w którym wspólnicy spółki jawnej prowadzącej aptekę ogólnodostępną, która zezwolenie na jej prowadzenie uzyskała jeszcze przed wejściem w życie Apteki dla Aptekarza, zbyli całość praw i obowiązków na rzecz osób trzecich. Następnie spółka zgłosiła do Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego wniosek o zmianę zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej m.in. poprzez zmianę firmy podmiotu prowadzącego aptekę (w firmie spółki jawnej ujawnione są bowiem nazwiska wspólników – art. 24 k.s.h.). Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny odmówił dokonania zmiany zezwolenia z uwagi na fakt, iż nowi wspólnicy nie dysponowali statusem farmaceutów z prawem do wykonywania zawodu, co zdaniem organu uniemożliwiało dokonanie wnioskowanej zmiany wobec treści art. 94 ust. 4 Prawa farmaceutycznego. Od powyższej decyzji spółka wniosła odwołanie do Głównego Inspektora Farmaceutycznego, jednak ów utrzymał w mocy decyzję organu niższego rzędu. Następnie skarga spółki została oddalona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, od którego to orzeczenia spółka złożyła skargę kasacyjną.

Naczelny Sąd Administracyjny uzasadniając swoje stanowisko wskazał m.in., iż z przepisów ustawy nowelizującej z dnia 17 kwietnia 2017 r. nie wynika wniosek, jakoby miały one znajdować zastosowanie także do aptek, które zezwolenie na prowadzenie uzyskały przed wejściem w życie nowelizacji. Nadto NSA podkreślił, iż przyjęcie odmiennego zapatrywania prowadziłoby do dysfunkcjonalnych skutków. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 ustawy nowelizującej: „Do postepowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy dotyczących wniosków o wydanie zezwolenia na prowadzenie apteki stosuje się przepisy dotychczasowe.”.

Tym samym przyjęcie stanowiska, iż przepisy „Apteki dla Aptekarza” stosuje się także do przedsiębiorców, którzy zezwolenia uzyskali przed ich wejściem w życie, mogłoby doprowadzić do sytuacji, w której w tym samym czasie (już po wejściu w życie nowelizacji) jeden podmiot mógłby uzyskać nowe zezwolenie na „starych” zasadach, gdy tymczasem inny podmiot już dysponujący „starym” zezwoleniem nie mógłby uzyskać jego zmiany na dotychczasowych zasadach. Dodatkowo częściowo byłoby to także wywłaszczenie, a to wymaga jednak specjalnych regulacji i odszkodowania.

Tożsame orzeczenie do wyżej powołanego Naczelny Sąd Administracyjny wydał w wyroku z tego samego dnia, tj. 24 lutego 2022 r. w sprawie o sygn. akt II GSK 384/20, gdzie wyraźnie podkreślił:

„Nie można stwierdzić, iż zakresem działania normy wynikającej z art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego zostały objęte również te zezwolenia na prowadzenie aptek ogólnodostępnych, które zostały udzielone pod rządami starych przepisów i co do których z jakichś przyczyn wystąpiono o ich zmianę. Wykładnia językowa ww. przepisu, wsparta wykładnią celowościowo-funkcjonalną warunkowaną także celem wprowadzenia nowelizacji, prowadzi zatem do takiego samego rezultatu – iż przepis ten znajduje zastosowanie przy udzielaniu nowych zezwoleń, a nie zmianie „starych”, udzielonych w oparciu o inny reżim prawny. Analiza przepisu o charakterze przejściowym (art. 2 ustawy nowelizującej Prawo farmaceutyczne) prowadzi do wniosku, iż tzw. „stare zezwolenia” udzielone przed wejściem w życie omawianej nowelizacji mogą być wykonywane na starych zasadach, a nowe wymogi wynikające z art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego po nowelizacji nie znajdują do nich zastosowania, i to również wtedy, gdy postępowanie w przedmiocie zmiany „starego” zezwolenia zostało wszczęte już po wejściu ustawy nowelizującej Prawo farmaceutyczne w życie.” (wyr. NSA z 24.02.2022, sygn. akt II GSK 384/20, Legalis 2686432).

Reasumując powyższe, zgodnie z najnowszą linią orzeczniczą Naczelnego Sądu Administracyjnego, nabywcą apteki ogólnodostępnej, która uzyskała zezwolenie na prowadzenie od adekwatnego Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego przed wejściem w życie Apteki dla Aptekarza lub po jej wejściu w życie, ale na skutek wniosku złożonego przed 25 czerwca 2017 r., mogą być zarówno osoby fizyczne nieposiadające statusu farmaceuty z prawem do wykonywania zawodu, jak i spółki osobowe, których wspólnikami pozostają osoby nieposiadające tego statusu, a także spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, bowiem i one na gruncie starego prawa mogły prowadzić działalność apteczną.

W pozostałym zakresie, tj. w przypadku aptek ogólnodostępnych działających na podstawie zezwolenia uzyskanego już w oparciu o przepisy obowiązujące po zmianach wprowadzonych „Apteką dla Aptekarza”, należy w pełni respektować ograniczenia podmiotowe, jak i inne ograniczenia (np. związane z koncentracją aptek) wynikające z nowych regulacji.

Wymaga w tym miejscu podkreślenia, iż na moment obecny trudno zagwarantować, w jaki sposób do powyższych orzeczeń podejdą organy Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej. Trzeba bowiem mieć na uwadze, iż wyroki te zapadały na kanwie konkretnych spraw i teoretycznie nie mają one waloru powszechnie obowiązującego prawa.

Tym niemniej w ocenie Zespołu naszej Kancelarii Prawa Farmaceutycznego tezy płynące z tych orzeczeń najwyższej instancji sądu administracyjnego, powinny być od dawna w świetle uchwalonych przepisów raczej oczywiste, a tym samym należy je w całości podzielić. Zatem choćby w przypadku pewnego oporu ze strony adekwatnych organów inspekcji farmaceutycznej, należy w przyszłości spodziewać się finalnie dalszych pozytywnych rozstrzygnięć na rzecz nabywców aptek.

Podsumowanie – Jak sprzedać aptekę?

Dwa kolejne artykuły jakie przygotowaliśmy przedstawiły całkiem sporą ilość wiedzy na temat sprzedaży aptek. Nie jesteśmy jednak w stanie odpowiedzieć na wszystkie potencjalnie mogące powstać pytania inaczej niż przystępując do prowadzenia danej sprawy. Każdy przypadek bowiem jest trochę inny i wymaga indywidualnego traktowania, przy czym przy sprzedaży apteki wynajęcie wyspecjalizowanej kancelarii prawnej finalnie niemal zawsze bardzo się opłaca, tak prawnie jak i biznesowo oraz podatkowo.

Nasza Kancelaria Prawna dysponuje własną bazą zawierającą setki decyzji WIF, GIF i MZ oraz wieloletnim doświadczeniem w zakresie prawa farmaceutycznego, specjalizując się m.in. w obsłudze prawnej podmiotów prowadzących apteki ogólnodostępne. Dysponujemy także szeroką bazą kontaktów oraz aktualnym rozeznaniem rynkowym. Dlatego oferujemy Państwu kompleksową obsługę transakcji związanych z zakupem i sprzedażą aptek,

Taka pomoc rozpoczyna się od ustalenia oczekiwań Klientów, potem przechodzimy do analizy i skompletowania niezbędnych dokumentów, uruchamiamy proces ich weryfikacji – tzw. due dilligence, następnie wspomagamy naszych klientów w zakresie wyceny apteki oraz udzielamy znacznego wsparcia w poszukiwaniu nabywców i negocjacjach biznesowych. Kończymy projekt przygotowując odpowiednie, możliwie bezpieczne – umowy i uzyskując następnie przeniesienie na nabywcę zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej. Zapraszamy serdecznie do rezerwacji online terminu konsultacji wstępnej w naszej siedzibie w Warszawie lub kontaktu w celu umówienia spotkania w innym miejscu.

Autorzy: *Antoni Skoczek i **Piotr Kłodziński

*Autor jest wielokrotnie docenianym ekspertem w zakresie prawa cywilnego, upadłościowego i farmaceutycznego, stałym członkiem Zespołu Kancelarii, absolwentem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, odbywającym aplikację radcowską w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Krakowie. Doradzał aktywnie w kilkunastu projektach dotyczących sprzedaży i nabycia aptek ogólnodostępnych.
**Założyciel Kancelarii, prawnik specjalizujący się w sprawach dotyczących prawa farmaceutycznego i prawa cywilnego [o mnie]