KAS przez dwa lata bezczynna wobec sankcji przeciwko Rosji

1 godzina temu

Ustawa o przeciwdziałaniu wspierania agresji na Ukrainę weszła w życie 16 kwietnia 2022 r. Jednak dopiero w 2024 r. organy Krajowej Administracji Skarbowej rozpoczęły aktywną realizację zadań z niej wynikających. W latach 2022-2023 KAS nie prowadziła analiz mających zidentyfikować podmioty do objęcia sankcjami oraz nie kontrolowała skuteczności już nałożonych sankcji. NIK ustaliła również, iż nie wdrożono procedur obejmujących najważniejsze obszary działań wynikających z ustawy sankcyjnej, a urzędy celno-skarbowe nie miały skutecznych narzędzi kontroli pochodzenia i przeznaczenia towarów.

Napaść Federacji Rosyjskiej na Ukrainę spotkała się ze zdecydowanymi reakcjami państw Unii Europejskiej. Również Polska wprowadziła rozwiązania prawne mające uderzać w gospodarkę Rosji i podmioty wspierające rosyjską agresję. Jednym z takich narzędzi była ustawa o przeciwdziałaniu wspierania agresji na Ukrainę. NIK kontrolowała już wcześniej realizację tej ustawy w odniesieniu do embarga na rosyjski węgiel. NIK ustaliła wtedy opieszałość, nieskoordynowanie instytucji publicznych oraz brak rzetelnych analiz podczas prac legislacyjnych, które skutkowały nadmiernymi kosztami dla finansów publicznych i negatywnym wpływem na polską gospodarkę. Obecna kontrola doraźna miała wykazać, czy Krajowa Administracja Skarbowa prawidłowo i rzetelnie wykonywała zadania wynikające z ustawy. Kontrolą objęto Ministerstwo Finansów i dwa urzędy celno-skarbowe w okresie od 16 kwietnia 2022 r. do 30 września 2024 r.

Dwa lata bezczynności

Szef Krajowej Administracji Skarbowej w latach 2022-2023 nie prowadził działań mających na celu identyfikację podmiotów spełniających warunki objęcia sankcjami wynikającymi z unijnych i krajowych przepisów prawa, co NIK oceniła negatywnie. Dopiero w 2024 r. wdrożono systemowe rozwiązania dotyczące prowadzenia działań analitycznych w zakresie przestrzegania sankcji nałożonych na Federację Rosyjską i Białoruś w związku z wojną w Ukrainie. Nie wdrożono rozwiązań dotyczących prowadzenia analiz pod kątem typowania podmiotów i sporządzania wniosków Szefa KAS o wpis na listę sankcyjną. Nie zostały również określone zasady i tryb prowadzenia spraw związanych z kontrolą przestrzegania sankcji.

Organy KAS nie prowadziły kontroli przestrzegania sankcji w 2022 r. i w pierwszych dwóch kwartałach 2023 r. W 2022 r. Ministerstwo Finansów nie kierowało wniosków do izb administracji skarbowej i urzędów celno-skarbowych o przeprowadzenie pogłębionej analizy podmiotów i wszczęcie kontroli celno-skarbowych.

NIK negatywnie oceniła fakt, iż Minister Finansów przez ponad dwa lata od wejścia w życie ustawy sankcyjnej nie wprowadził kompleksowego modelu realizacji zadań nałożonych na KAS związanych z kontrolą przestrzegania sankcji, w tym analiz i typowania podmiotów do wpisu na listę sankcyjną.

Wpisy na listę sankcyjną

W latach 2022-2023 organy KAS nie prowadziły analiz pod kątem objęcia osób i podmiotów wnioskiem Szefa KAS o wpis na listę sankcyjną. W efekcie Szef KAS nie skierował w tym okresie żadnego wniosku do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Dla porównania, od marca do września 2024 r. Szef KAS skierował 23 wnioski o wpis na listę sankcyjną, na podstawie których w 14 przypadkach Minister wydał decyzje o wpisie wskazanych osób i podmiotów na listę.

Niezasadne zwalnianie środków

Szef KAS, co do zasady, prawidłowo i rzetelnie realizował obowiązek w zakresie wydawania decyzji o zwalnianiu lub udostępnianiu zamrożonych środków finansowych lub zasobów gospodarczych. Nieprawidłowości wykryto w przypadku dwóch rozstrzygnięć (spośród 40 badanych) wydanych przez Naczelnika Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego we Wrocławiu. W ocenie NIK zwolnienie środków finansowych przeznaczonych na pokrycie wydatków obejmujących m.in.: telefony, kursy językowe dla pracowników, catering, myjnię samochodową, karty sportowe, wyjazd szkoleniowo-integracyjny nie miało uzasadnienia, a wydatki te nie były niezbędne do zaspokojenia podstawowych potrzeb podmiotu.

Brak skutecznych narzędzi kontroli

Zlecane przez urzędy celno-skarbowe badania węgla, mające zweryfikować źródło jego pochodzenia, były wykorzystywane w ograniczonym stopniu z uwagi na wysoki odsetek niejednoznacznych rozstrzygnięć oraz długi czas oczekiwania na wynik. Skuteczność organów KAS w zakresie kontroli przemieszczania towarów objętych sankcjami była w znacznej mierze ograniczona poprzez brak realnych narzędzi pozwalających potwierdzić lub wykluczyć źródło pochodzenia lub faktycznego miejsca przeznaczenia towaru. NIK zauważa potrzebę wypracowania systemowego rozwiązania mającego na celu zwiększenie skuteczności w tym zakresie.

Wnioski

NIK wniosła do Ministra Finansów o wprowadzenie procedur obejmujących wszystkie etapy działań KAS w kluczowych obszarach regulowanych ustawą sankcyjną. Z uwagi na zwiększenie aktywności Szefa KAS w pierwszym kwartale 2024 r. odstąpiono od formułowania wniosku dotyczącego typowania podmiotów do wpisu na listę sankcyjną.

-->

Idź do oryginalnego materiału