Klauzule abuzywne w umowach z małoletnimi sportowcami

Stan faktyczny

Spółka łotewska A zawarła 14.1.2009 r. umowę o świadczenie usług wsparcia rozwoju sportowego i kariery z C, (wówczas w wieku 17 lat), reprezentowanym przez jego rodziców (dalej: umowa z 14.1.2009 r.), na okres 15 lat. C zobowiązał się do zapłaty na rzecz A wynagrodzenia równego 10 % wszystkich dochodów netto, które uzyska on w okresie obowiązywania umowy, pod warunkiem, iż kwota tych dochodów wyniesie co najmniej 1500 euro miesięcznie.

W 2020 r., uznawszy, iż wynagrodzenie przewidziane w umowie z 14.1.2009 r. nie zostało zapłacone, A wniosła do łotewskiego sądu powództwo o zasądzenie od C na jej rzecz kwoty ok. 1 650 tys. euro, odpowiadającej 10 % kwoty dochodów C pochodzących z umów zawartych z klubami sportowymi.

Rozpatrujący ten spór łotewski Sąd Najwyższy powziął wątpliwości, czy dyrektywa Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29) ma zastosowanie do spornej umowy?

Stanowisko TS

Stosowanie dyrektywy 93/13/EWG

Zgodnie art. 1 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG z celem tej dyrektywy jest zbliżenie przepisów państw członkowskich odnoszących się do nieuczciwych warunków umownych w umowach zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Pojęcie „konsumenta” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13/EWG jako każda osoba fizyczna, która w umowach objętych tą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem.

Trybunał orzekł, iż art. 1 ust. 1 i art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, iż umowa o świadczenie usług wsparcia rozwoju i kariery sportowca, zawarta pomiędzy z jednej strony przedsiębiorcą prowadzącym działalność w dziedzinie rozwoju sportowców a z drugiej strony małoletnim „obiecującym” zawodnikiem, reprezentowanym przez rodziców, który w chwili zawarcia tej umowy nie wykonywał jeszcze działalności zawodowej w dziedzinie sportu, a tym samym miał status konsumenta, jest objęta zakresem stosowania tej dyrektywy.

Wyłączenie

Art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG przewiduje, iż ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem. Zgodnie z orzecznictwem TS warunki, o których mowa w art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG nie podlegają ocenie ich nieuczciwego charakteru wyłącznie w przypadku, gdy adekwatny sąd krajowy na podstawie badania indywidualnego uzna, iż zostały sformułowane przez sprzedawcę lub dostawcę prostym i zrozumiałym językiem.

Trybunał orzekł, iż art. 4 ust. 2 i art. 8 dyrektywy 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, iż warunek umowny przewidujący, iż w odniesieniu do świadczenia wymienionych w umowie usług wsparcia rozwoju i kariery zawodowej w określonej dyscyplinie sportowej młody sportowiec zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia w wysokości 10 % dochodów, które uzyska on w ciągu 15 lat po zawarciu tej umowy, jest objęty zakresem stosowania tego przepisu. W konsekwencji sąd krajowy może co do zasady ocenić na podstawie art. 3 dyrektywy 93/13/EWG nieuczciwy charakter takiego warunku tylko wtedy, gdy dojdzie do wniosku, iż ów warunek nie został wyrażony prostym i zrozumiałym językiem. Jednakże te przepisy nie stoją na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które zezwala na kontrolę sądową nieuczciwego charakteru tego warunku, choćby o ile ten warunek został wyrażony prostym i zrozumiałym językiem.

Wymóg przejrzystości

Wymóg przejrzystości wymaga nie tylko, aby dany warunek był zrozumiały dla danego konsumenta pod względem formalnym i gramatycznym, ale również aby umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne funkcjonowanie mechanizmu, do którego odnosi się dany warunek, a także, w stosownych przypadkach, związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak aby konsument ten był w stanie oszacować na podstawie precyzyjnych i zrozumiałych kryteriów konsekwencje ekonomiczne, jakie z tego wynikają dla niego (wyrok TS z 12.1.2023 r., D.V. (Wynagrodzenie adwokata – Zasada stawki godzinowej), C-395/21, Legalis, pkt 36, 37). Do sądu krajowego należy zweryfikowanie na podstawie wszystkich mających znaczenie okoliczności faktycznych, czy wymóg ten został spełniony.

Trybunał orzekł, iż art. 5 dyrektywy 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, iż nie został wyrażony prostym i zrozumiałym językiem w rozumieniu tego przepisu warunek umowy ograniczający się do przewidzenia, iż w zamian za świadczenie usług wspierania rozwoju sportowego i kariery zawodowej sportowiec zobowiązuje się do zapłaty usługodawcy wynagrodzenia w wysokości 10 % dochodów, które uzyska on w ciągu 15 lat od zawarcia tej umowy, przy czym konsumentowi nie zostały przekazane przed zawarciem umowy wszystkie informacje niezbędne do umożliwienia mu dokonania oceny skutków finansowych jego zobowiązania.

Znacząca nierównowaga

Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG stanowi, iż warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

Trybunał orzekł, iż art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, iż warunek umowy przewidujący, iż w zamian za świadczenie usług wspierania rozwoju sportowego i kariery zawodowej młody sportowiec zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia w wysokości 10 % dochodów, które uzyska on w ciągu 15 lat od zawarcia tej umowy, nie powoduje znaczącej nierównowagi praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta w rozumieniu tego przepisu z tego tylko powodu, iż ten warunek nie ustanawia związku między wartością świadczonej usługi a jej kosztem dla konsumenta. Istnienie takiej nierównowagi należy bowiem oceniać w szczególności w świetle zasad mających zastosowanie w prawie krajowym w braku porozumienia stron, uczciwych i słusznych praktyk rynkowych obowiązujących w chwili zawarcia umowy w dziedzinie wynagrodzenia w danej dyscyplinie sportowej, a także w świetle wszystkich okoliczności związanych z zawarciem wspomnianej umowy oraz wszystkich innych postanowień tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.

Brak uprawnień sądu

Trybunał orzekł, iż art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, który stwierdził, iż warunek umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ma nieuczciwy charakter w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG, obniżył kwotę należną od konsumenta do wysokości kosztów rzeczywiście poniesionych przez usługodawcę w ramach wykonywania tej umowy.

Umowa z małoletnim

Trybunał orzekł, iż dyrektywę 93/13/EWG w związku z art. 17 ust. 1 i art. 24 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2010 r. Nr 83, s. 389) należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku gdy warunek umowy przewiduje, iż w zamian za świadczenie usług wspierania rozwoju sportowego i kariery zawodowej konsument zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia w wysokości 10 % dochodów, które uzyska on w ciągu 15 lat od zawarcia tej umowy, okoliczność, iż konsument był małoletni w chwili zawarcia owej umowy i iż ta umowa została zawarta przez rodziców małoletniego w jego imieniu, ma znaczenie dla oceny nieuczciwego charakteru takiego warunku.

Komentarz

Wyrok TS z 20.3.2025 r., Arce, C-365/23, Legalis