Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących rynku pracy oraz cudzoziemców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej /nr 1/ (24-01-2025)

Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących rynku pracy oraz cudzoziemców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obradująca pod przewodnictwem wicemarszałka Sejmu RP Krzysztofa Bosaka, zrealizowała następujący porządek dzienny:

– wybór prezydium Komisji.

W posiedzeniu udział wzięli pracownicy Kancelarii Sejmu: Anna Osińska wicedyrektor Biura Komisji Sejmowych oraz Igor Amarowicz i Ziemowit Uździcki – z sekretariatu Komisji w Biurze Komisji Sejmowych.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Otwieram, zwołane przez marszałka Sejmu na podstawie art. 20 ust. 2 regulaminu Sejmu, pierwsze posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących rynku pracy oraz cudzoziemców przybywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Porządek dzisiejszego posiedzenia przewiduje wybór prezydium Komisji – przewodniczącego oraz zastępców przewodniczącego.

Zgodnie z art. 163a regulamin Sejmu uchwały komisji zapadają większością głosów w obecności co najmniej 1/3 liczby członków komisji. Na podstawie listy obecności członków Komisji stwierdzam kworum.

Poproszę o podanie tej listy, żebym miał ją przed oczami, kiedy będę stwierdzał kworum. Dziękuję. Nie ma wątpliwości, iż mamy kworum.

Przypominam, iż Komisja, na podstawie art. 20 ust. 3 regulaminu Sejmu, powołuje i odwołuje członków prezydium w głosowaniu jawnym większością głosów. Głosowanie jawne odbywa się poprzez podniesienie ręki i obliczenie głosów przez sekretarzy komisji. Głosowanie przeprowadzimy według zasady: kto jest za, kto jest przeciw, kto się wstrzymał od głosu. Wybór zostanie dokonany, o ile kandydat lub kandydatka na daną funkcję uzyska zwykłą większość głosów, tzn. więcej głosów za niż przeciw. Głosy wstrzymujące się nie są brane pod uwagę.

Przed przystąpieniem do wyboru przewodniczącego lub przewodniczącej Komisji zwracam jeszcze państwu uwagę, iż w przypadku zgłoszenia większej liczby kandydatów czy kandydatek uzyskanie przez pierwszego w kolejności kandydata zwykłej większości głosów spowoduje jego wybór na przewodniczącego komisji. Głosowanie nad pozostałymi kandydaturami stanie się wtedy bezprzedmiotowe.

Czy powyższe zasady głosowania i wynikające z nich konsekwencje są dla wszystkich posłów jasne? Nikt z posłów nie zgłasza wątpliwości.

Proszę o zgłaszanie kandydatur na przewodniczącego Komisji. Proszę bardzo, pani poseł.

Poseł Maria Małgorzata Janyska (KO):

Zgłaszam na przewodniczącego kandydaturę pana posła Marka Sowy. Poseł Marek Sowa jest doświadczonym parlamentarzystą, który zasiadał i zasiada w prezydiach komisji, w tym w Komisji Finansów Publicznych, która jest kluczowa dla pracy pozostałych komisji, ponieważ właśnie tam zawsze znajdują swój finał wszystkie zagadnienia związane z pracą pozostałych komisji. Ponadto poseł Sowa był także wiceprzewodniczącym, a później przewodniczącym komisji śledczej, tzw. wizowej, która zajmowała się również sprawami, których zakres jest normowany projektami ustaw, które będziemy rozpatrywać. Niektóre z tych zagadnień były bardzo głęboko analizowane w trakcie prac komisji śledczej. Wiedza pana posła Sowy oraz jego doświadczenie w prowadzeniu posiedzeń komisji gwarantują, iż bardzo sprawnie i rzetelnie będzie kierował pracami naszej Komisji.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję bardzo, pani poseł. Czy są jeszcze inne kandydatury? Nie widzę.

Na funkcję przewodniczącego Komisji została zgłoszona tylko jedna kandydatura. Przystępujemy do głosowania. Kto jest za wyborem na funkcję przewodniczącego Komisji pana posła Marka Sowy? Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał od głosu? Dziękuję bardzo, proszę o podanie wyników głosowania.

Sekretarz Komisji Ziemowit Uździcki:

15 głosów za, nikt nie głosował przeciw, 10 głosów wstrzymujących się.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Stwierdzam, iż pan poseł Marek Sowa został wybrany na przewodniczącego Komisji. 15 głosów było za, 0 głosów przeciw, 10 osób wstrzymało się od głosu. Gratuluję i zapraszam pana przewodniczącego do stołu prezydialnego.

Poseł Marek Sowa (KO):

Bardzo państwu dziękuję.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Przystępujemy do wyboru zastępców przewodniczącego Komisji. Zgodnie z uchwałą Sejmu, powołana dzisiaj Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących rynku pracy oraz cudzoziemców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej liczy 30 członków. W związku z powyższym proponuję wybrać 4 zastępców przewodniczącego. Czy jest sprzeciw wobec tej propozycji? Nie słyszę sprzeciwu.

Proszę o zgłaszanie kandydatów na zastępców przewodniczącego Komisji. Bardzo proszę, pani poseł.

Poseł Urszula Rusecka (PiS):

Dziękuję, panie marszałku. Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość, który jest, przypominam, największym klubem parlamentarnym w tej kadencji Sejmu, zgłasza kandydaturę pana ministra Jarosława Zielińskiego. Poseł Jarosław Zieliński ma ogromne doświadczenie, jest osobą merytoryczną, sprawdzonym byłym wiceministrem spraw wewnętrznych i administracji, w którego kompetencjach znajdowały się m.in. kwestie związane z cudzoziemcami. W mojej ocenie poseł Zieliński jest zdecydowanie odpowiednią osoba na stanowisko zastępcy przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Bardzo dziękuję. Proszę o zabranie głosu kolejną panią poseł.

Poseł Ewa Szymanowska (Polska2050-TD):

Panie marszałku, szanowna Komisjo, w imieniu Klubu Parlamentarnego Polska 2050 – Trzecia Droga zgłaszam kandydaturę pana posła Norberta Pietrykowskiego. Poseł Pietrykowski jest członkiem Komisji Finansów i myślę, iż dobrze sobie poradzi z funkcją zastępcy przewodniczącego naszej Komisji.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję bardzo. Proszę, panie pośle.

Poseł Adam Dziedzic (PSL-TD):

Klub Parlamentarny Polskie Stronnictwo Ludowe – Trzecia Droga zgłasza kandydaturę pana posła Mirosława Maliszewskiego.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję. Bardzo proszę, pani poseł.

Poseł Daria Gosek-Popiołek (Lewica):

Dzień dobry, z ramienia Klubu Parlamentarnego Lewicy zgłaszam posłankę Katarzynę Ueberhan.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję. Proszę, panie pośle.

Poseł Krzysztof Mulawa (Konfederacja):

Byłoby lepiej, gdyby w imieniu klubu Konfederacji zabrał głos inny poseł, ale niestety jestem jedynym posłem Konfederacji w składzie tej Komisji, dlatego muszę zgłosić swoją kandydaturę. Argument za jest taki, iż byłem członkiem komisji śledczej do spraw afery wizowej i sądzę, iż moja praca została pozytywnie oceniona zarówno przez Prawo i Sprawiedliwości, jak i Platformę Obywatelską, a więc ugrupowania, z których wywodzili się zastępcy przewodniczącego oraz przewodniczący komisji śledczej. Uważam, iż w kwestiach migracyjnych głos Konfederacji w prezydium tej Komisji powinien odgrywać istotną rolę i dlatego liczę na zrozumienie pozostałych członków Komisji w tej kwestii. Powierzając mi funkcję zastępcy przewodniczącego, wyjdziecie państwo z dzisiejszego posiedzenia z czystym sumieniem.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję, panie pośle. Czy są jakieś inne kandydatury? Być może nie zauważyłem, iż ktoś chce jeszcze kogoś zgłosić. Nie ma innych kandydatur. Poproszę listę zgłoszonych kandydatów. Dla porządku zapytam, czy zgłoszeni posłowie wyrażają zgodę na kandydowanie?

Czy jest z nami na sali pan poseł Jarosław Zieliński?

Poseł Jarosław Zieliński (PiS):

Tak, jestem, panie marszałku. Dziękuję pani poseł Ruseckiej za piękną rekomendację. Oczywiście zgadam się.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję bardzo, panie pośle. Czy pan poseł Norbert Pietrykowski się zgadza?

Poseł Norbert Pietrykowski (Polska2050-TD):

Tak, zgadzam się.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję bardzo, panie pośle. Pan poseł Mirosław Maliszewski?

Poseł Mirosław Maliszewski (PSL-TD):

Zgadzam się.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję, panie pośle. Panie poseł Katarzyna Ueberhan?

Poseł Daria Gosek-Popiołek (Lewica):

Pani posłanka jest w tej chwili na sali plenarnej, ale wyraziła zgodę.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Ma pani może tę zgodę?

Poseł Daria Gosek-Popiołek (Lewica):

Na piśmie?

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Tak, ponieważ nie wiem, czy możemy wybrać posła, który jest nieobecny i którego zgody na piśmie nie mamy.

Poseł Daria Gosek-Popiołek (Lewica):

Panie marszałku, zadzwonię do pani poseł, żeby gwałtownie tu się zjawiła i wyraziła zgodę osobiście. Możemy tak zrobić?

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Proszę zadzwonić, chwilę zaczekamy. Wybranie kogoś zaocznie… Jak będzie potrzeba, to ogłoszę przerwę.

Jeszcze jest pan poseł Krzysztof Mulawa. Pan poseł zgłosił sam siebie, ale dla porządku zapytam, czy pan poseł się zgadza?

Poseł Krzysztof Mulawa (Konfederacja):

Tak, zgadzam się.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję bardzo. Zarządzam 3 minuty przerwy. Czekamy na informację, co z panią poseł Ueberhan.

[Po przerwie]

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Wznawiam posiedzenie Komisji. Zatrzymaliśmy się przy potwierdzaniu zgody na kandydowanie pani poseł Ueberhan. Przybyła do nas pani poseł Katarzyna Ueberhan, której kandydatura na zastępcę przewodniczącego Komisji została zgłoszona przez klubu Lewicy.

Pani poseł, proszę potwierdzić, iż wyraża pani zgodę na kandydowanie.

Poseł Katarzyna Ueberhan (Lewica):

Wyrażam zgodę.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję bardzo. Szanowni państwo, przystępujemy do wyboru zastępców przewodniczącego Komisji. Zgodnie z uchwałą Sejmu, powołana dzisiaj Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących rynku pracy oraz cudzoziemców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej liczy 30 członków i członkiń. W związku z powyższym proponuję wybrać 4 zastępców przewodniczącego, co jest liczbą adekwatną dla tzw. komisji średnich. To oznacza, iż mamy o jednego kandydata za dużo, czyli spośród 5 kandydatur wybierać będziemy 4, którzy uzyskają najwyższe poparcie. Czy jest sprzeciw wobec tej propozycji? Nie słyszę.

Przystępujemy do głosowania. Będziemy głosować osobno nad każdą kandydaturą. Proponuję przyjąć w głosowaniu kolejność alfabetyczną. Dziękuję za podpowiedź pani z Biura Komisji Sejmowych.

Rozpoczniemy od głosowania nad kandydaturą pana posła Mirosława Maliszewskiego. Kto jest za wyborem posła Maliszewskiego na funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji? Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał od głosu? Dziękuję bardzo, proszę o podanie wyników.

Sekretarz Komisji Ziemowit Uździcki:

23 głosy za.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Zero przeciw, zero wstrzymujących się, jak rozumiem. Dziękuję, przystępujemy do głosowania nad kandydaturą posła Krzysztofa Mulawy. Kto jest za wyborem posła Mulawy na funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji? Kto jest przeciw?

Poseł Marek Sowa (KO):

Czy mogę prosić o głos, panie marszałku?

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Proszę, panie pośle.

Poseł Marek Sowa (KO):

Szanowni państwo, nie chciałbym, żeby ktoś poczuł dyskomfort i dlatego, jeżeli członkowie Komisji wyrażą zgodę, chciałbym zaproponować, żeby w prezydium Komisji znalazło się 5 zastępców przewodniczącego.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Nie zamierzam ingerować w te sprawy, to jest oczywiście wola Wysokiej Komisji. Dziękuję za tę propozycję, natomiast proszę mi podpowiedzieć, czy powinienem dokończyć głosowanie, w trakcie którego byliśmy, czy mam je przerwać?

Poseł Marek Sowa (KO):

Proponowałbym, żebyśmy zagłosowali łącznie nad wszystkimi 5 zastępcami przewodniczącego.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dobrze, w takim razie propozycję pana przewodniczącego potraktuję jako wniosek formalny, żeby przerwać głosowania nad pojedynczymi kandydaturami na zastępców przewodniczącego Komisji, następnie poddam pod głosowanie uchwałę o powołaniu 5 zastępców przewodniczącego i na końcu zagłosujemy nad uchwałą dotyczącą jednoczesnego wyboru wszystkich zastępców przewodniczącego. Nie słyszę sprzeciwu.

Poddaję pod głosowanie wniosek o przerwanie trwających głosowań nad pojedynczymi kandydatami na zastępców przewodniczącego Komisji, reasumpcję głosowania, które już się odbyło i o jednoczesne przegłosowanie, blokiem, wszystkich kandydatów na zastępców przewodniczącego Komisji. Kto jest za? Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał od głosu? Dziękuję, proszę o podanie wyników.

Sekretarz Komisji Ziemowit Uździcki:

27 głosów za, nikt nie głosował przeciw, nikt się nie wstrzymał.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję, wniosek przeszedł. W tej chwili przystąpimy do głosowania nad wnioskiem, aby ta Komisja miała 5 zastępców przewodniczącego. Rozumiem, iż mogę uznać, iż pan przewodniczący Sowa złożył wniosek o wybór 5 zastępców przewodniczącego.

Poseł Marek Sowa (KO):

Tak.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Kto z państwa jest za wnioskiem przewodniczącego Komisji, żeby wybrać 5 zastępców przewodniczącego, po jednym z każdego klubu? Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał od głosu?

Sekretarz Komisji Ziemowit Uździcki:

27 głosów za.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję. Przegłosowaliśmy wniosek dotyczący liczebności prezydium, a teraz przystąpimy do przegłosowania nad jego składem. Proszę pozwolić, iż odczytam zaproponowany skład prezydium Komisji. Wiem, iż wszyscy go znamy, ale żeby procedurom stało się zadość i żeby nikt nie podważył naszych decyzji, przystępujemy do głosowania…

Wicedyrektor Biura Komisji Sejmowych Anna Osińska:

Wypowiedź poza mikrofonem.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Tak, ja to rozumiem, pani dyrektor, natomiast na razie poddałem pod głosowanie wniosek o liczebność prezydium, a nie wniosek dotyczący konkretnych kandydatów. Chciałbym, żebyśmy teraz przegłosowali kandydatów.

Szanowni państwo, zostało zgłoszonych 5 kandydatur na zastępców przewodniczącego Komisji. Odczytam nazwiska kandydatów i następnie poddam je wszystkie pod głosowanie łączne. Zostały zgłoszone następujące kandydatury: Jarosław Zieliński, Norbert Pietrykowski, Mirosław Maliszewski, Katarzyna Ueuberhan i Krzysztof Mulawa. Przystępujemy do głosowania. Kto z państwa jest za tym, żeby tych 5 posłów zostało wybranych na funkcje zastępców przewodniczącego Komisji? Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał od głosu? Dziękuję bardzo, proszę o podanie wyników.

Sekretarz Komisji Ziemowit Uździcki:

27 głosów za, nikt się nie wstrzymał, nikt nie głosował przeciw.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję bardzo. Stwierdzam, iż Komisja wybrała prezydium w następującym składzie: pan poseł Marek Sowa – przewodniczący oraz 5 zastępców przewodniczącego: poseł Jarosław Zieliński, poseł Norbert Pietrykowski, poseł Mirosław Maliszewski, posłanka Katarzyna Ueberhan i poseł Krzysztof Mulawa. Dziękuję państwu bardzo, oddaję głos przewodniczącemu Komisji.

Poseł Marek Sowa (KO):

Panie marszałku, szanowni państwo, koleżanki i koledzy, bardzo dziękuję za wybór i chcę powiedzieć, iż przed nami ogrom pracy. Terminy, które zostały wskazane przez prezydium Sejmu, wydają mi się być nierealne. Przyznam szczerze, iż już rozmawiałem na ten temat i zaproponowałem, żeby je przesunąć. Potrzebujemy bowiem czasu w przygotowanie się do procedowania nad tymi ustawami.

Chciałbym, żebyśmy rozpoczęli pracę w poniedziałek 3 lutego i żebyśmy na drugie lutowe posiedzenie Sejmu byli gotowi z dwoma ustawami – wystąpię o to formalnie do pana marszałka – czyli z ustawą dotyczącą pracy oraz zezwoleń na pracę cudzoziemców. Natomiast na kolejne posiedzenie chciałbym, żebyśmy przygotowali pakiet ustaw o cudzoziemcach i o uszczelnieniu systemu wizowego.

Jeśli państwo pozwolicie, to ten czas wykorzystamy także na konsultacje z legislatorami, oni też muszą mieć czas na przygotowanie projektów, a tylko w tych dwóch ustawach mamy prawie 500 stron druku legislacyjnego i 2000 stron uzasadnienia. To są chyba druki nr 948 i 949, podaję numerację z głowy, natomiast druki dotyczące ustawy o cudzoziemcach i o uszczelnieniu systemu wizowego noszą chyba numery 950 i 951. Od razu też chcę powiedzieć, iż w pierwszym dniu nie przewiduję pracy nad projektem, tylko chciałbym, żebyśmy mieli maksymalnie dużo czasu w wysłuchanie strony społecznej. Mieliśmy przedstawione stanowiska polityczne, wiem iż mamy raport z konsultacji społecznych, niemniej jednak ten pakiet ustaw jest naprawdę bardzo wielowątkowy i nie wyobrażam sobie, żebyśmy nie dali tych kilku godzin stronie społecznej. To byłoby niejako w zamian za wysłuchanie publiczne. Chciałbym, żeby na naszym pierwszym posiedzeniu toczyła się otwarta dyskusja, przynajmniej w pierwszym dniu, a wtedy zrezygnowalibyśmy z wysłuchania publicznego. Oczywiście każdy, kto zechce, będzie mógł zająć się tematem maksymalnie szeroko, ale musimy jednak uwzględniać presję czasową, która została nam narzucona przez Prezydium Sejmu.

Bardzo proszę, pani posłanka Rusecka.

Poseł Urszula Rusecka (PiS):

Szanowni państwo, ponieważ nie widzę na sali przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, więc jako zastępca przewodniczącej tej komisji chcę powiedzieć, iż o ile chodzi o druki, to najobszerniejszy jest druk nr 948, rynek pracy, i już wczoraj na posiedzeniu komisji gościliśmy stronę społeczną. Naprawdę szkoda czasu w kolejną dyskusję na temat ze stroną społeczną, ponieważ wczoraj poświęciliśmy temu tematowi całe posiedzenie komisji. W zasadzie wszyscy są zgodni w większości kwestii i przypuszczam, iż najwyżej będą 2-3 poprawki, co do których wszystkie kluby się również zgadzają.

Stąd też było moje wystąpienie na sali plenarnej, bo o ile chodzi o ten druk nr 948, najobszerniejszy, to my jesteśmy gotowi. o ile jest potrzeba, aby strona społeczna wypowiedziała się na temat pozostałych projektów, to oczywiście, jak najbardziej, bardzo proszę, ale myślę, iż w przypadku druku nr 948 nie ma już takiej potrzeby, ponieważ wczoraj wysłuchaliśmy już strony społecznej na posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej.

Poseł Marek Sowa (KO):

Oczywiście, jeżeli nie będzie takiej potrzeby… ale i tak państwo wiecie, iż będziemy zapraszali stronę społeczną na posiedzenia Komisji, bo nie wyobrażam sobie pracy bez wysłuchania strony społecznej. Ustawa o oświadczeniach czy dopuszczeniu do rynku pracy cudzoziemców budzi emocje i naprawdę trudno mi sobie wyobrazić, iż nie będzie jakiejś debaty w tym zakresie. Ona będzie i na sali sejmowej, i jej odzwierciedlenie znajdzie też wyraz w naszej pracy. Uważam, iż jeżeli damy stronie społecznej czas na pierwszym posiedzeniu, to później sprawniej poprowadzimy prace nad ustawą, a chyba o to chodzi. Zdajecie sobie państwo sprawę z tego, ile pracy potrzeba, aby rozpatrzyć 400 stron projektu, ile będzie uwag legislacyjnych, ile razy trzeba będzie zapytać o stanowisko strony rządowej, a i posłowie też mogą mieć wątpliwości. Obszerność dokumentu powoduje, iż w mojej ocenie ten czwarty jest nierealny, ale…

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję bardzo, panie przewodniczący.

Poseł Norbert Pietrykowski (Polska2050-TD):

O której się spotykamy trzeciego lutego?

Poseł Marek Sowa (KO):

Prezydium Komisji na pewno będę chciał zwołać między godziną 11.00 a 12.00, a powiedzmy ok. godziny 14.00-14.30 zrobilibyśmy posiedzenie Komisji. Godzina 15.00 to już chyba byłoby za późno. Tak sądzę. Nie ma wyjścia, proszę państwa. W mojej ocenie trzy dni co najmniej na te ustawy musimy mieć, może choćby cztery.

Wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak:

Dziękuję bardzo panu przewodniczącemu. To już są rzeczy, o których będzie decydować wybrane dziś prezydium. Zamykam posiedzenie Komisji. Bardzo dziękuję za konsensualną współpracę wszystkim klubom i posłom.