Koniec z oświadczeniami – ZUS sam sprawdzi przychody emerytów i rencistów

Kluczowe zmiany

Geneza projektu

Obowiązujące przepisy ustawy z 27.6.2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 420) i ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) wymagają od emerytów i rencistów corocznego składania oświadczeń o wysokości przychodów. Obowiązek ten bywa uciążliwy, zwłaszcza dla osób starszych czy mniej sprawnych, i wiąże się z koniecznością dostarczania licznych dokumentów potwierdzających dochody. Często wymagane są zaświadczenia z różnych instytucji, co wiąże się z wielokrotnymi wizytami w urzędach i długim czasem oczekiwania na wydanie dokumentów. Nieterminowe zgłoszenia narażają na sankcje finansowe, w tym czasowe zawieszenie wypłat świadczeń czy konieczność zwrotu nienależnie pobranych kwot, co generuje dodatkowy stres i komplikacje dla najbardziej wrażliwych grup objętych systemem rentowo-emerytalnym.

Cel i założenia projektu

Projekt ustawy ma uprościć i zautomatyzować proces weryfikacji przychodów przez wykorzystanie dostępnych danych administracyjnych, ograniczając obowiązki informacyjne świadczeniobiorców. Jednocześnie zapewnia możliwość uzupełniania informacji w przypadku niejasności i ujednolica zasady dotyczące renty socjalnej.

Ocena skutków regulacji

Projekt ustawy o zmianie przepisów dotyczących zawiadamiania o przychodach emerytów, rencistów i rencistów socjalnych odpowiada na liczne postulaty dotyczące ograniczenia biurokracji i uproszczenia procedur administracyjnych. Obowiązek corocznego składania oświadczeń o przychodach przez świadczeniobiorców systemu emerytalno-rentowego oraz renty socjalnej wiązał się z koniecznością gromadzenia dokumentów potwierdzających dochody, często z różnych źródeł, wypełniania formularzy oraz dostarczania ich osobiście do ZUS. Nieterminowe lub błędne zgłoszenia skutkowały sankcjami, w tym zawieszeniem lub zmniejszeniem świadczeń, co rodziło stres i niepewność wśród beneficjentów.

Nowe rozwiązanie zakłada, iż podstawą do ustalenia wysokości przychodów będą dane zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w ZUS – obejmujące zarówno podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jak i w razie potrzeby wysokość składek zdrowotnych. Pozwoli to na automatyczne określenie, czy przychód przekracza ustawowe progi skutkujące zawieszeniem (ponad 130% przeciętnego krocznego wynagrodzenia) lub zmniejszeniem świadczenia (między 70 a 130% tej kwoty). W przypadku wątpliwości co do kompletności danych organ rentowy będzie mógł wezwać świadczeniobiorcę do złożenia dodatkowych wyjaśnień lub dokumentów, co zapewnia bezpieczeństwo procedury i możliwość korekty błędów.

Ponadto ZUS uzyska prawo występowania do Krajowej Administracji Skarbowej o dane dotyczące przychodów opodatkowanych podatkiem dochodowym lub ryczałtowym, co umożliwi zintegrowanie informacji z dwóch niezależnych rejestrów i podniesie rzetelność rozliczeń. Dzięki temu organ rentowy dysponować będzie pełnym obrazem sytuacji finansowej świadczeniobiorcy, bez konieczności żmudnego zbierania dokumentów przez seniorów i osoby z niepełnosprawnościami.

Projekt przewiduje również ujednolicenie zasad odnoszących się do osób pobierających rentę socjalną i dodatek dopełniający, tak by obowiązywały one na tych samych zasadach co emerytury i renty z systemu powszechnego. Przepis przejściowy gwarantuje, iż postępowania wszczęte przed wejściem w życie ustawy będą toczyć się według dotychczasowych reguł, co zapobiegnie nagłym zmianom warunków i zapewni sprawiedliwe traktowanie wszystkich beneficjentów.

Finansowe i społeczne konsekwencje

Z perspektywy budżetu państwa i sektora finansów publicznych zmiany nie generują znaczących kosztów, gdyż opierają się na wykorzystaniu istniejących systemów informatycznych ZUS i KAS, bez konieczności tworzenia odrębnych struktur czy zatrudniania dodatkowego personelu. Automatyzacja procedur zmniejszy obciążenie pracowników ZUS, którzy w tej chwili poświęcają istotne zasoby na obsługę dokumentów i wyjaśnień, co przełoży się na oszczędność czasu i środków.

Społecznie przeprowadzenie zmian przyniesie wymierne korzyści dla tysięcy emerytów, rencistów i osób pobierających rentę socjalną. Eliminacja obowiązku składania corocznych oświadczeń zmniejszy ryzyko pomyłek formalnych, ograniczy liczbę sporów i konieczność zwrotu świadczeń. Seniorzy zyskają pewność, iż ich świadczenia nie zostaną zawieszone z powodu niedopełnienia formalnego obowiązku, co podniesie ich poczucie bezpieczeństwa i zaufanie do systemu emerytalno-rentowego.

Projekt wpisuje się w strategię deregulacji i cyfryzacji usług publicznych, umożliwiając bardziej komfortowy kontakt obywateli z administracją oraz poprawiając przejrzystość i efektywność procesów administracyjnych.

Podsumowanie

Projekt ustawy stanowi najważniejszy krok w kierunku uproszczenia procedur związanych z weryfikacją przychodów świadczeniobiorców emerytalno-rentowych oraz pobierających rentę socjalną. Automatyczne wykorzystanie danych z banku informacji ZUS i integracja z danymi podatkowymi KAS pozwolą zrezygnować z manualnego składania oświadczeń, co znacząco obniży obciążenia administracyjne, błędy formalne i ryzyko sankcji.

Dzięki ujednoliceniu zasad dla renty socjalnej oraz mechanizmom zabezpieczającym poprzez możliwość wzywania do uzupełnień, projekt łączy prostotę obsługi z zachowaniem kontroli nad prawidłowością wypłacanych świadczeń. Wdrożenie nowych przepisów poprawi komfort życia seniorów, uprości pracę organów rentowych i wpisze się w uznaną potrzebę digitalizacji oraz deregulacji usług publicznych w Polsce.