5 miesięcy temu
Stanowisko WSA w Gliwicach
WSA w Gliwicach wyrokiem z 9.10.2019 r., I SA/Gl 429/19, Legalis, uwzględnił skargę B. Sp. z oo. zs. w K. (dalej: Spółka) na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach (dalej: Organ podatkowy) z 19.11.2018 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące od lutego 2013 r. do lipca 2013 r. i uchylił zaskarżoną decyzję. Skargę kasacyjną od powyższego orzeczenia wniósł Organ podatkowy.
Reprezentacja sp. z o.o.
NSA w pierwszej kolejności zwrócił uwagę na stan prawny znajdujący zastosowanie w sprawie i wskazał, iż w myśl art. 201 § 1 KSH zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Zasadą jest zatem, iż to zarząd reprezentuje spółkę jako osobę prawną. Przepis ten wyznacza więc zarząd spółki jako organ upoważniony do jej reprezentowania, a więc również do składania oświadczeń woli, w tym udzielania pełnomocnictw w imieniu spółki. Jak wskazuje się w doktrynie art. 201 § 1 KSH nadaje zarządowi charakter organu wykonawczego, do którego kompetencji należy po pierwsze prowadzenie spraw spółki (czyli podejmowanie decyzji gospodarczych – stosunki wewnętrzne) i po drugie – jej reprezentowanie (czyli w szczególności składanie oraz przyjmowanie za spółkę oświadczeń woli – stosunki zewnętrznych) (Z. Jara, KSH. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2024, Legalis/el.).
Należy mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 26 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634; dalej: PostAdmU) zdolność do czynności w postępowaniu w sprawach sądowoadministracyjnych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje społeczne i jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 25 PostAdmU. Natomiast w myśl art. 28 § 1 PostAdmU, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne mające zdolność sądową dokonują czynności w postępowaniu przez organy albo osoby uprawnione do działania w ich imieniu. Z powyższych przepisów wynika, iż osoba prawna może działać w procesie sądowoadministracyjnym wówczas, gdy jej organy są zdolne do podjęcia czynności procesowych. Brak obsadzenia tych organów (np. sytuacja, kiedy nikt w danej spółce nie pełni funkcji członka zarządu) oznacza, iż osoba prawna nie ma możliwości działania w postępowaniu sądowym. Jest to zatem brak w składzie organu strony, uniemożliwiający jej działanie (postanowienie WSA w Poznaniu z 30.4.2014 r., II SA/Po 26/14, Legalis).
Rejestr Przedsiębiorców KRS
Przenosząc powyższe rozważania na temat organu uprawnionego do reprezentacji sp. z o.o. i zakresu jego uprawnień na grunt rozpatrywanej sprawy, NSA wskazał, iż na podstawie informacji z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (dalej: KRS), aktualnej na 21.3.2022 r., ustalono, iż skład zarządu Spółki pozostaje nieobsadzony, a zatem Spółka nie posiada organu uprawnionego do jej reprezentowania. Zgodnie zaś z art. 166 § 1 pkt 5 KSH, zgłoszenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do sądu rejestrowego powinno zawierać nazwiska, imiona i adresy albo adresy do doręczeń elektronicznych członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki. W myśl natomiast art. 168 KSH również wszelkie zmiany danych powinny być ujawnione w rejestrze – wszelkie zmiany danych wymienionych w art. 166 § 1 i § 2 KSH zarząd powinien zgłosić sądowi rejestrowemu w celu wpisania do rejestru lub ujawnienia w aktach rejestrowych. Członkowie zarządu są imiennie wpisywani do rejestru przedsiębiorców w dziale 2. Niemniej należy zaznaczyć, iż zarówno wpis powołanych członków zarządu, jak i wykreślenie odwołanych ma charakter deklaratoryjny, choć wpis ten jest obligatoryjny (Z. Jara, KSH. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2024, Legalis/el.).
W związku z powyższym NSA uznał, iż zachodzi przesłanka obligująca NSA do zawieszenia postępowania w niniejszej sprawie. Zgodnie bowiem z art. 124 § 1 pkt 2 PostAdmU, sąd zawiesza postępowanie z urzędu, o ile w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie. Innymi słowy, w świetle postanowień art. 124 § 1 pkt 2 PostAdmU przesłanką zawieszenia postępowania są więc braki w składzie osobowym organów osoby prawnej, i to braki tego rodzaju, iż uniemożliwiają one jej działanie (wyrok NSA z 26.8.2020 r., I GSK 324/18, Legalis). Zawieszenie postępowania następuje bowiem ze względu na brak organu do reprezentowania spółki. o ile osoba prawna nie posiada organu powołanego do jej reprezentowania, to pomimo posiadania zdolności sądowej i procesowej nie może ujawnić swojej woli i podejmować czynności prawnych lub procesowych, choćby o ile posiada należycie umocowanego pełnomocnika ustanowionego przed utratą organu powołanego do jej reprezentowania. W takich okolicznościach zachodzi przyczyna obligatoryjnego zawieszenia postępowania z urzędu, albowiem brak zarządu spółki uniemożliwia jej prawidłowe działanie, a w szczególności reprezentowanie spółki w postępowaniu sądowym (postanowienie WSA w Gliwicach z 21.1.2014 r., III SA/Gl 1779/13, Legalis). Innymi słowy, sąd zawiesza postępowanie z urzędu o ile w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie. Ponadto ta obligatoryjna podstawa zawieszenia postępowania ma zastosowanie również do postępowania toczącego się przed NSA (postanowienie NSA z 3.2.2016 r., II GSK 572/14, Legalis).
Rozstrzygnięcie NSA
Z uwagi na powyższe, NSA, działając na podstawie art. 124 § 1 pkt 2 PostAdmU, na posiedzeniu niejawnym, zawiesił postępowanie kasacyjne ze skargi kasacyjnej Organu podatkowego od wyroku WSA w Gliwicach.
Na gruncie stanu faktycznego ustalonego w rozpatrywanej sprawie NSA wypowiedział się na temat braku obsadzenia zarządu, będącego organem wykonawczym, uprawnionym do prowadzenia spraw sp. z o.o. i jej reprezentacji, jako przyczyny obligatoryjnego zawieszenia postępowania sądowoadministracyjnego, także toczącego się przed NSA. Rozstrzygnięcie podjęte przez NSA ma charakter obligatoryjnego zawieszenia z urzędu, bez konieczności wdawania się przez sąd w ocenę tych przesłanek czy badanie celowości zawieszenia postępowania (wyrok NSA z 4.10.2011 r., II OSK 1954/11, Legalis). Sąd ocenia jednak, czy ustalone okoliczności pozwalają uznać, iż opisany brak rzeczywiście zaistniał (wyrok NSA z 14.10.2014 r., II GSK 750/13, Legalis i postanowienie NSA z 30.9.2014 r., I FZ 315/14, Legalis). W analizowanej sprawie NSA dokonał ustaleń w ww. zakresie na podstawie danych ujawnionych w Rejestrze Przedsiębiorców KRS.
Podjęte przez NSA rozstrzygnięcie o zawieszeniu postępowania wiąże się z ustawowo określonymi konsekwencjami. W pierwszej kolejności należy mieć na uwadze, iż zawieszenie postępowania na podstawie art. 124 § 1 pkt 2 PostAdmU następuje z chwilą ogłoszenia postanowienia na rozprawie (art. 144 PostAdmU w zw. z art. 166 PostAdmU) bądź podpisania go wraz z uzasadnieniem (art. 164 PostAdmU), jak miało to miejsce w rozpatrywanej sprawie, a zatem jest skuteczne ex nunc. Następnie należy wskazać, iż w okresie zawieszenia postępowania żadne terminy nie biegną i zaczynają biec dopiero od początku od dnia podjęcia postępowania. Terminy sądowe należy w miarę potrzeby wyznaczyć na nowo (art. 127 § 2 PostAdmU). Ponadto, podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo wstrzymanie wykonania aktu lub czynności. Czynności podejmowane przez strony, a nie dotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero od dnia podjęcia postępowania (art. 127 § 3 PostAdmU). Istotnym jest, iż stosownie do art. 128 § 1 PostAdmU, sąd postanowi podjąć postępowanie z urzędu, gdy ustanie przyczyna zawieszenia. W przypadku zawieszenia postępowania z uwagi na brak organów jednostki organizacyjnej, ustaniem przyczyny zawieszenia będzie powołanie tych organów. W sytuacji przeciwnej (braku powołania zarządu sp. z o.o.) może dojść do umorzenia zawieszonego postępowania (art. 130 § 1 PostAdmU). Umorzenie zawieszonego postępowania przed NSA powoduje uprawomocnienie się orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego – w rozpoznawanej sprawie – WSA w Gliwicach (art. 130 § 2 PostAdmU).
