5 miesięcy temu
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stoi na straży równowagi rynkowej. Zapobiega monopolizacji poszczególnych gałęzi biznesu i gwarantuje uczciwe traktowanie uczestników rynku, w tym także konsumentów. Ponadto w 2020 roku uzyskał możliwość kontroli inwestycji o charakterze strategicznym, aby zapobiec przejęciu spółek kluczowych dla polskiego porządku i bezpieczeństwa publicznego przez podmioty spoza UE, EOG i OECD.
Na czym polega kontrola niektórych inwestycji?
Transakcja, na skutek której kontrolę nad polską spółką przejmie podmiot spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Europejskiego lub Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, wymaga uprzedniego zgłoszenia do Prezesa UOKiK, o ile spełnione zostaną następujące przesłanki:
- inwestycja polega na zbyciu udziałów/akcji, ogółu praw i obowiązków wspólnika mającego prawo prowadzenia spraw spółki lub prawo reprezentacji spółki osobowej, przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części,
- skutkiem inwestycji jest nabycie lub osiągnięcie istotnego uczestnictwa albo dominacji nad:
- spółką publiczną (niezależnie od zakresu działalności),
- spółką prowadzącą działalność w zakresie objętym ochroną, np.: związaną z wytwarzaniem i dystrybucją energii elektrycznej, gazów, paliw, żywności, leków, broni (w tym materiałów wybuchowych i amunicji oraz technologii wojskowych/policyjnych[1]),
- przychód spółki, której dotyczy transakcja na terenie Polski przekracza co najmniej 10 mln euro w jednym z dwóch lat obrotowych poprzedzających przejęcie.
W jaki sposób przebiega postępowanie?
Postępowanie w sprawie kontroli niektórych inwestycji jest bardzo podobne do postępowania antymonopolowego. Może zostać wszczęte na wniosek lub z urzędu.
W pierwszym przypadku, po zgłoszeniu inwestycji do UOKiK rozpoczyna się tzw. faza I, która trwa maksymalnie 30 dni. Organ weryfikuje wtedy, czy inwestycja spowoduje zagrożenie dla polskich interesów (porządku, bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego).
Postępowanie może zostać wszczęte z urzędu, jeżeli Prezes UOKiK dowie się, iż została zrealizowana inwestycja, która mogła spełniać przesłanki określone w ustawie lub istnieją podejrzenia, iż doszło do obejścia prawa.
Niezależnie od sposobu wszczęcia postępowania, w przypadku stwierdzenia ewentualnych zagrożeń, następuje postępowanie kontrolne, które trwa maksymalnie 120 dni (tzw. faza II). Podczas kontroli badane są potencjalne ryzyko i zagrożenia strategiczne w związku z działalnością podmiotu po zrealizowaniu transakcji.
Rzeczywisty czas postępowania przed Prezesem UOKiK może ulec wydłużeniu. Bieg powyższych terminów ulega zawieszeniu na czas wezwania przez organ zgłaszającego/kontrolowanego podmiotu do uzupełnienia braków formalnych czy złożenia dodatkowych wyjaśnień.
W przypadku zidentyfikowania, iż inwestycja:
- zagraża porządkowi publicznemu – np. niepodległości, wolności i prawom człowieka i obywatela, bezpieczeństwu kraju i obywateli;
- może negatywnie wpłynąć na stosunki międzynarodowe czy zdrowie publiczne;
zgodnie z Ustawą o kontroli niektórych inwestycji, Prezes UOKiK może się jej sprzeciwić. Na decyzję Prezesa UOKiK przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
Kontrola niektórych inwestycji – nie tylko UOKiK
Dla przedsiębiorstw szczególnie ważnych dla polskiej gospodarki, w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, wskazano inne organy kontroli. Są to Minister Obrony Narodowej, Minister Aktywów Państwowych czy minister adekwatny do spraw gospodarki morskiej. Postępowanie toczące się przed wskazanymi organami jest bardzo podobne do tego przed UOKiK, jednak ministrowie przed wydaniem decyzji powinni uzyskać opinię Komitetu Konsultacyjnego (taki wymóg nie dotyczy Prezesa UOKiK).
Zrealizowanie inwestycji niezgodne z prawem może być kosztowne
Za naruszenie przepisów ustawy zostały przewidziane dotkliwe sankcje. Przede wszystkim inwestycja zrealizowana pomimo zgłoszenia sprzeciwu przez UOKiK lub bez wymaganego zgłoszenia, jest nieważna. Za naruszenie przepisów ustawy może zostać nałożona grzywna (w zależności od rodzaju naruszenia) w kwocie do 5 lub 50 mln złotych raz kara więzienia od 6 miesięcy do 5 lat. Taką samą karą zagrożone są określone w ustawie przestępstwa związane z zaniechaniem zgłoszenia przejęcia kontroli w jednostkach zależnych i wykonywaniem praw udziałów w takich spółkach.
Przestępstwa ścigane są w trybie publicznoskargowym, natomiast Prezes UOKiK może wystąpić do sądu powszechnego o orzeczenie powyższych kar.
Zaktualizowane wytyczne
Na początku maja 2024 r. Prezes UOKiK zaktualizował wytyczne dotyczące zgłoszenia zamiaru przeprowadzenia inwestycji, która podlega kontroli. Wytyczne zawierają podstawowe informacje dotyczące przebiegu takiego postępowania oraz praktyczne wskazówki, które pozwolą sprawnie przejść przez nie zgłaszającym.
Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule Nowe wyjaśnienia UOKiK dotyczące zgłaszania transakcji w ramach kontroli inwestycji.
[1] Katalog podmiotów objętych ochroną zawarty jest w art. 4 ust. 1 ustawy o kontroli niektórych inwestycji oraz w Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wykazu podmiotów podlegających ochronie oraz adekwatnych dla nich organów kontroli z dnia 27 grudnia 2023 r.
