Kontrola trzeźwości w firmach już możliwa

To efekt nowelizacji kodeksu pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 240), która w powyższym zakresie zacznie obowiązywać od 21 lutego.

Oczekiwania firm

– Konieczność uregulowania w kodeksie pracy kontroli trzeźwości pracowników była od dawna postulowana przez prawników, ale też przez samych pracodawców. Firmy często nie wiedziały, czy mogą sprawdzać zatrudnionych pod tym kątem i jak to robić w poprawny sposób (tj. aby nie narazić się na oskarżenia o naruszenie ich godności czy niezgodnego z prawem przetwarzania danych osobowych) – mówi Marcin Frąckowiak, radca prawny, specjalista z zakresu prawa pracy z kancelarii Sadkowski i Wspólnicy.

Ekspert jest przekonany, iż problem ten zniknie za sprawą nowych przepisów.

– Regulacje w tym zakresie mogą być chętnie wykorzystywane przez firmy m.in. z branży przewozowej czy budowlanej. Chociaż nie ma oczywiście przeciwwskazań, aby objęły także inne obszary gospodarki – wskazuje mec. Frąckowiak.

Ekspert liczy też na to, iż z czasem do kontroli przekonają się także sami pracownicy.

– W końcu chyba nikogo nie razi prewencyjne sprawdzanie trzeźwości na drodze, dokonywane przez policję – dodaje.

Z kolei firmy, które chciałyby zacząć korzystać z nowych regulacji, muszą się do tego przygotować. W jaki sposób?

– Powinny przede wszystkim pamiętać, iż kontrole trzeźwości mogą być przeprowadzane tylko z określonych powodów, tj. dla zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników czy innych osób lub ochrony mienia – wskazuje Katarzyna Wilczyk, starszy prawnik w kancelarii Raczkowski.

Zwraca jednocześnie uwagę, iż to uprawnienie pracodawcy koresponduje z jego obowiązkiem polegającym na zapewnieniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Procedury

Zgodnie z nowymi przepisami zasady przeprowadzania kontroli trzeźwości firma musi uregulować w regulaminie pracy (np. w załączniku do tego regulaminu), układzie zbiorowym lub w obwieszczeniu.

– Konieczne jest wskazanie w tym dokumencie w szczególności grupy pracowników nią objętych, sposobu jej przeprowadzania, rodzaju wykorzystywanego urządzenia, a także czasu i częstotliwości kontroli – wyjaśnia mec. Wilczyk.

Ale to nie wszystko. Pracodawca musi też poinformować pracowników o wprowadzeniu badań przy użyciu alkomatu nie później niż dwa tygodnie przed rozpoczęciem kontroli.

– Natomiast w przypadku nowo zatrudnionych firma przekazuje informację w tym zakresie przed ich dopuszczeniem do pracy – dodaje mec. Wilczyk.

Ekspertka zwraca uwagę, iż wprowadzenie kontroli trzeźwości nie wymaga zgody pracowników.

– Podstawą do ich przeprowadzania są bowiem regulacje pracodawcy wydane w oparciu o przepisy kodeksu pracy – wyjaśnia.

Dlatego w przypadku odmowy pracownik powinien liczyć się z sankcjami (w tym choćby z rozwiązaniem umowy o pracę).

Przypomina jednocześnie, iż niezależnie od powyższych możliwości pracodawca może wezwać np. policję do przeprowadzenia badania.

Określone standardy muszą zostać też zachowane przy realizowaniu czynności kontrolnych. Pracodawca powinien zorganizować wszystko w taki sposób, aby nie narazić się na zarzut naruszenia godności czy innych dóbr osobistych.

– Oznacza to, iż kontrola musi odbyć się w odrębnym, wydzielonym pomieszczeniu, bez udziału osób postronnych. Z kolei osoba kontrolująca powinna posiadać odpowiednie upoważnienie do jej przeprowadzenia (udzielone przez pracodawcę) oraz przetwarzania określonych danych osobowych badanych osób – wyjaśnia mec. Wilczyk.

Ekspertka zwraca uwagę, iż analogiczne zasady mają zastosowanie także do kontroli na obecność innych środków działających podobnie do alkoholu (z pewnymi wyjątkami związanymi z ich specyfiką).

– Wprowadzając narkotesty, pracodawca powinien poinformować pracowników o wykazie środków działających podobnie do alkoholu, których obecność w organizmie może kontrolować – dodaje.

Skutki nietrzeźwości

Ostatecznie ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie zasady „zero tolerancji” dla alkoholu w pracy.

– Oznacza to, iż zasadniczo nie będzie podstaw do niedopuszczenia pracownika do pracy, o ile zawartość alkoholu w jego organizmie wyniesie poniżej 0,2‰ stężenia alkoholu we krwi albo 0,1 mg stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu – mówi mec. Wilczyk.

Co w sytuacji, gdy normy zostaną przekroczone?

– Pracodawca nie może dopuścić takiej osoby do pracy. Powinien także poinformować pracownika o tym fakcie oraz przełożonego tej osoby – wyjaśnia mec. Wilczyk.

Jak wskazuje, z takiej kontroli należy sporządzić też protokół.

Pracodawca ma też możliwość m.in. wypowiedzenia umowy o pracę, a choćby zwolnienia dyscyplinarnego.

Podstawa prawna: ustawa z 1.12.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 240)