Korzystanie z wideokonferencji w procedurze karnej – projekt zmian

2 godzin temu

Najważniejsze zmiany

1. Przesłuchania zdalne

w postępowaniu przygotowawczym – możliwe bez ograniczeń,
w postępowaniu sądowym – stosowane przy braku sprzeciwu stron lub tylko z ważnych przyczyn,
elastyczne zasady udziału tłumacza (może być na miejscu lub online).

2. Rozprawy online

strony i obrońcy mogą wnioskować o zdalny udział 7 dni przed terminem,
sąd może zobowiązać oskarżonego pozbawionego wolności do zdalnego udziału w wyjątkowych sytuacjach.

3. Posiedzenia sądu

zasady jak przy rozprawach, ale wniosek składa się 3 dni przed terminem,
dopuszczalny zdalny udział oskarżonego w posiedzeniach aresztowych ze względów zdrowotnych lub bezpieczeństwa publicznego,
przy przedłużaniu aresztu ponad 6 miesięcy – sąd musi zapewnić oskarżonemu udział zdalny, jeżeli nie zostanie doprowadzony.

4. Postępowanie przygotowawcze

możliwość zdalnego przesłuchania podejrzanego za jego zgodą (wyjątkowo – bez niej),
możliwość zdalnego przedstawienia, zmiany lub uzupełnienia zarzutów.

5. Utrwalanie czynności

brak zarejestrowania czynności skutkuje jej bezskutecznością.

6. Wykroczenia i postępowanie wykonawcze

przepisy o wideokonferencjach rozszerzone także na sprawy wykroczeniowe.

Przesłuchania na odległość

Projekt różnicuje zasady zdalnego przesłuchiwania świadków i biegłych w postępowaniu przygotowawczym i sądowym. W śledztwie ma to być dopuszczalne bez ograniczeń, natomiast w sądzie – tylko z ważnych przyczyn albo przy braku sprzeciwu stron.

Możliwość przesłuchania świadka zdalnie w postępowaniu sądowym będzie wymagała uzasadnienia wskazującego, dlaczego uznano za wystarczające przesłuchanie świadka w tej formie, o ile takiemu sposobowi przesłuchania sprzeciwiła się strona, której ta czynność ma dotyczyć. Dodatkowo w czasie czynności powinna świadkowi towarzyszyć osoba upoważniona przez organ prowadzący przesłuchanie. Ze względów praktycznych proponuje się jednak dopuszczenie składania przez świadków (z wyjątkiem świadków małoletnich) oraz biegłych zeznań również bez udziału asysty.

Przewidziano także elastyczne zasady dotyczące udziału tłumaczy podczas czynności procesowych przeprowadzanych na odległość. Jako zasadę przyjęto, iż udział tłumacza w miejscu przebywania osoby biorącej udział w czynności, dopuszcza się jednak zdalny udział tłumacza. Decyzja o sposobie udziału tłumacza będzie należała do organu procesowego.

Zdalny udział w rozprawach i posiedzeniach

Nowa regulacja zakłada, iż strona lub jej obrońca będą mogli wnioskować o udział w rozprawie online (co do zasady w terminie 7 dni przed rozprawą, a w przypadku posiedzeń – 3 dni). Ostateczną decyzję podejmie sąd. Wyjątkowo możliwe będzie zobowiązanie oskarżonego pozbawionego wolności do zdalnego uczestnictwa, o ile wymaga tego bezpieczeństwo lub zdrowie publiczne. Projekt wprowadza też gwarancje poufnego kontaktu oskarżonego z obrońcą podczas rozpraw zdalnych.

Przewidziano też możliwość udziału w rozprawie w drodze wideokonferencji innych osób, takich jak np. przedstawiciel organizacji społecznej czy podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści.

Postępowanie przygotowawcze i wykonawcze

Nowością jest możliwość przesłuchania podejrzanego online – co do zasady za jego zgodą, choć w wyjątkowych przypadkach będzie to możliwe także bez niej. Jako zasadę przyjęto przesłuchanie oskarżonego w sposób zdalny bez asysty przedstawiciela organu procesowego, chyba iż zarządzi on odmiennie.

Wprowadzono też przepisy umożliwiające zdalne przedstawienie zarzutów (ich zmianę lub uzupełnienie) oraz obowiązek przesyłania pouczeń przed przesłuchaniem na adres e-mail.

Nowością jest digitalizacja czynności w śledztwie. Zwiększa to efektywność, ale rodzi ryzyka techniczne (stabilność łączy, bezpieczeństwo przesyłania pouczeń). Rozwiązania dotyczące wideokonferencji mają zostać rozszerzone także na postępowania w sprawach o wykroczenia i na etap wykonawczy. W przypadku skazanych o formie udziału (osobistej lub zdalnej) decydować ma przewodniczący składu, przy czym możliwe będzie również uczestnictwo wbrew woli skazanego wyłącznie w trybie online.

Pozostawia się skazanemu i jego obrońcy swobodę co do miejsca, w którym będzie przebywał obrońca w sytuacji, gdy skazany będzie brał udział w posiedzeniu sądu w drodze wideokonferencji.

Odmienne zasady przewidziano dla podmiotów innych niż skazany pozbawiony wolności, którzy są uprawnieni do udziału w posiedzeniu. Podmioty te będą mogły zgłosić wniosek o umożliwienie im udziału w posiedzeniu na odległość. Decyzję w tym przedmiocie podejmie przewodniczący w drodze zarządzenia.

Utrwalanie czynności

Projekt przewiduje sankcję bezskuteczności czynności zdalnych, jeżeli ich przebieg nie został należycie utrwalony. Rezygnuje się także z obowiązku podpisywania protokołów przez osoby uczestniczące w czynności online, jeżeli jej przebieg został zarejestrowany.

Nowe przepisy mają ujednolicić standardy zdalnego uczestnictwa w postępowaniach i zapewnić większą elastyczność sądom, przy jednoczesnym zachowaniu gwarancji procesowych stron.

Regulacja idzie w stronę traktowania wideokonferencji jako uprawnienia, a nie obowiązku. To wzmacnia prawa stron, ale równocześnie daje sądowi narzędzie do zarządzania procesem w warunkach kryzysowych (np. pandemia, kwestie bezpieczeństwa). W praktyce może też przyspieszyć przesłuchania w sprawach wieloosobowych i o dużym zasięgu geograficznym. Ułatwienia te powinny nie tylko przyspieszyć postępowania karne, ale także zmniejszyć ich koszt.