12 godzin temu
Kluczowe rozwiązania
- Rozszerzenie katalogu uprawnionych podmiotów – ZUS, na wniosek, będzie bezpłatnie udostępniał bankom, instytucjom finansowym, kredytowym oraz pożyczkowym dane zgromadzone na koncie płatnika składek.
- Dostęp dla kontrahentów – możliwość weryfikacji uzyskają także inne podmioty – osoby prawne, jednostki organizacyjne lub osoby fizyczne będące przedsiębiorcami.
- Zgoda płatnika składek – udostępnienie danych będzie możliwe wyłącznie za zgodą płatnika składek.
- Określony cel dostępu – dane będą udostępniane w zakresie niezbędnym do zrealizowania wniosku przedsiębiorcy o kredyt, pożyczkę lub inną usługę bankową oraz zweryfikowania sytuacji finansowej i gospodarczej płatnika przez innego przedsiębiorcę,
- Forma elektroniczna – dane będą udostępniane tylko w postaci elektronicznej, z poszanowaniem przepisów o ochronie danych osobowych.
- Jednorazowa zgoda – udzielona zgoda będzie uprawniała do jednorazowego dostępu do danych.
- Rejestracja zgody – ZUS będzie ewidencjonował na koncie płatnika informację o udzielonej zgodzie oraz dane podmiotu, który ją otrzymał.
- Ściśle określony zakres danych: dane identyfikacyjne (NIP, REGON, PESEL lub numer dokumentu tożsamości); nazwa skrócona lub imię i nazwisko płatnika; okres rozliczeniowy; stan rozliczeń należnych składek, do poboru których uprawniony jest ZUS.
Geneza i główne cele zmian
Obecny stan prawny stanowił istotną barierę administracyjną. Przedsiębiorcy ubiegający się o kredyt lub chcący potwierdzić swoją wiarygodność przed partnerem biznesowym, musieli manualnie pobierać z ZUS papierowe zaświadczenia, np. o niezaleganiu w opłacaniu składek czy o stanie salda na koncie. Proces ten był czasochłonny i utrudniał płynność obrotu gospodarczego.
Raport PARP z 2024 r. wskazuje, iż kredyty i pożyczki krajowe stanowią 12,1% źródeł finansowania inwestycji w sektorze MŚP. Dla banków ocena zdolności kredytowej jest podstawowym elementem zarządzania ryzykiem, a przedsiębiorca jest zobowiązany dostarczyć niezbędne dokumenty, by ją umożliwić. Cyfrowy dostęp do danych ZUS pozwoli bankom na automatyczne pobranie informacji, skracając czas analizy i zmniejszając obciążenia po stronie klienta.
Drugim istotnym aspektem jest weryfikacja rzetelności kontrahentów w ramach procedury KYC, regulowanej m.in. ustawą z 1.3.2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 644). w tej chwili ocena ta opiera się głównie na analizie dokumentów papierowych.
Potrzebę systemowego rozwiązania pokazały doświadczenia z pandemii COVID-19, kiedy to Polski Fundusz Rozwoju (PFR) z powodzeniem wykorzystywał dane ZUS do weryfikacji wniosków o subwencje z tarczy finansowej. Brakowało jednak stałego, systemowego mechanizmu, który teraz zostaje wprowadzony. Celem nowelizacji jest stworzenie cyfrowego narzędzia, które za zgodą przedsiębiorcy pozwoli uprawnionym instytucjom na automatyczne pobieranie danych.
Ewidencjonowanie zgód na koncie płatnika
Dotychczasowy art. 45 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 350; SysUbSpołU) definiował, jakie dane ewidencjonowane są na koncie płatnika składek. Zgodnie z nowelizacją ZUS będzie teraz obowiązkowo zapisywał na koncie przedsiębiorcy „informację o zgodzie, o której mowa w art. 50 ust. 28 i 31, wraz z danymi osoby lub podmiotu, któremu płatnik składek udzielił zgody na udostępnienie danych”. Jest to techniczna podstawa do rejestrowania faktu wyrażenia zgody przez przedsiębiorcę.
Nowy mechanizm udostępniania danych
Najważniejsze zmiany wprowadza art. 1 pkt 2 nowelizacji, który dodaje do art. 50 SysUbSpołU nowe ustępy 28-31:
- Ust. 28 jest fundamentem całej reformy. Precyzuje on, iż ZUS, na elektroniczny wniosek, udostępni bezpłatnie dane. Wskazuje katalog podmiotów (banki, instytucje finansowe, kredytowe, pożyczkowe oraz inni przedsiębiorcy) oraz ścisły zakres danych (identyfikatory, nazwa, okres rozliczeniowy, stan rozliczeń).
- Ust. 29 narzuca formę przekazania danych „wyłącznie w postaci elektronicznej” oraz podkreśla obowiązek uwzględnienia przepisów o ochronie danych osobowych.
- Ust. 30 wprowadza istotne ograniczenie: zgoda uprawnia tylko do „jednorazowego dostępu do danych”.
- Ust. 31reguluje samą procedurę wyrażania zgody. Przedsiębiorca ma dwie ścieżki:
- Udziela zgody bezpośrednio podmiotowi, który następnie przekazuje ją do ZUS wraz ze swoim wnioskiem o dane.
- Udziela zgody bezpośrednio zakładowi. Przepis ten określa również, jakie dane identyfikacyjne (PESEL, NIP, REGON) musi zawierać zgoda, aby ZUS mógł poprawnie zidentyfikować podmiot, któremu dane mają być udostępnione.
Korzyści dla przedsiębiorców i gospodarki
Nowelizacja ma przynieść szereg korzyści, które wprost wymieniono w uzasadnieniu projektu. Najważniejsze z nich to:
- automatyzacja i przyspieszenie procesów – dotyczy to głównie oceny wiarygodności finansowej przy wnioskach kredytowych,
- zmniejszenie obciążeń administracyjnych – przedsiębiorcy nie będą już musieli osobiście występować o papierowe zaświadczenia i dostarczać ich do instytucji,
- ułatwienie pozyskiwania danych – banki i kontrahenci zyskają szybką, zautomatyzowaną ścieżkę weryfikacji,
- wzrost transparentności i rzetelności informacji – dostęp do danych „u źródła” znacząco podniesie wiarygodność informacji gospodarczej,
- wzrost efektywności procesów kredytowych – szybsza analiza to szybsza decyzja kredytowa, co przełoży się na płynność finansową firm.
Terminy wejścia w życie
Nowelizacja wejdzie w życie „pierwszego dnia miesiąca po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia”. Tak długi okres vacatio legis jest podyktowany koniecznością dokonania znaczących dostosowań w systemie informatycznym ZUS, aby umożliwić realizację nowych przepisów.
